Morgunblaðið - 23.10.1985, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR 23. OKTÓBER1985
25
Morgunblaðið/Bjarni
innar
iinni?“
ísafjarðardjúpi
skipstjóri á Hrafni Sveinbjarnarsyni II.
r ' í|||
93
Morgunblaðið/Bjarni
*
Islenzka þjóðin er sam-
einuð í andstöðu við fram-
leiðslu kjarnorkuvopna
— sagði Steingrímur Hermannsson forsætisráð-
herra í ræðu á Allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna
var sýnd veiði en ekki gefin. Ás-
geiri líst ekki almennilega á að-
stæður, segir að torfan sé á
grunnu, og iiggi alveg utan í hörð-
um kanti. Ekki sé þorandi að kasta
á hana því nótin gæti lent utan í
kantinum og eyðilagst. Ekki vill
Ásgeir gefast upp fyrir klókindum
síldarinnar en þegar hann snýr
bátnum á torfunni tvístrast síldin
og hreinlega gufar upp.
Nú fer að færast fjör í leikinn.
Það er greinilega einhver síld
hérna því sumir bátarnir eru farn-
ir að kasta. Þeir kveikja á rauðu
ljósi uppi í framsiglunni, sem kall-
að er að setja upp fiskiljós, þegar
þeir skotta sig. Þeir kalla það að
skotta sig þegar þeir lóða á torfu
og undirbúa það að kasta á hana.
Þegar búið er að kasta er kveikt á
blikkandi ljósum á brúnni og þegar
búið er að snurpa (nótin dregin
saman) er dekkið lýst upp. Annars
er reynt að byrgja öll ljós því það
fer eftir birtunni hvað síldin held-
ur sig djúpt í sjónum.
Lónað um Djúpið
Kvöldið sem blaðamenn voru um
borð í Hrafni Sveinbjarnarsyni
sáust bátarnir oft skotta sig, en
sjaldnast leiddi það þó til þess að
þeir köstuðu. Bátarnir lónuðu
fram og til baka í Djúpinu allt
kvöldið og reyndar alla nóttina,
sumir án þess að kasta. Þeir á
Hrafninum köstuðu einu sinni
þessa nótt, eftir að fiskifælurnar
voru farnar í land (blaðamaður og
ljósmyndari) en höfðu það eitt upp
úr krafsinu að rífa nótina. Aðeins
einn bátur fékk einhverja síld,
Sighvatur GK, sem fékk um 40
tonn úr tveimur köstum.
Hrafn Sveinbjarnarson var bú-
inn að vera í tæpan hálfan mánuð
á síldinni og þvælast hringinn í
kringum landið án þess að fá neitt
að gagni. Þeir köstuðu í fyrsta
skipti nóttina áður og fengu þá
10-20 tonn. Ekki tók því að sigla
með það til söltunar suður til
Grindavíkur og var því landað til
frystingar á ísafirði. Ásgeir sagð-
ist vita til þess að enn væru til
bátar sem ekki hefðu náð að kasta
í eitt einasta skipti alla vertíðina.
Misjafnt er mannanna lánið því
fyrsti báturinn var þá einmitt bú-
inn að klára kvóta tveggja báta,
en það var Guðmundur Kristinn.
Ásgeir á Hrafninum taldi reyndar
varla tímabært að byrja á síldveið-
unum þetta snemma. Nóg hefði
verið að byrja um miðjan október,
nema þá að búið væri að senda
rannsóknarskip á undan til að leita
að síldinni. Það segði sig sjálft að
það væri óhemju dýrt að láta 40-50
báta vera að leita vikum saman.
Dyntótt eins og
kvenfólkiö
Skipstjórarnir bera talsvert
saman bækur sínar, við heyrum
einn síldarskipstjórann ræða við
kunningja sinn á loðnubáti sem
liggur í Bolungarvík: „Hún er illa
stygg hérna, rokin út um leið. Ég
er búinn að reyna allar leiðir,
kasta þessu galopnu, hálfopnu og
lokuðu, en ekkert hefur gengið.
En þegar við náum henni er þetta
demantssíld", sagði síldarskip-
stjórinn. Loðnuskipstjórinn horfir
á þetta úr fjarlægð en langar
greinilega í slaginn: „Það er róm-
antískt að eiga við hana svona
stóra. Já hún er ljónstygg. Ætli
gáfurnar fari ekki eftir stærðinni
og demantssíldin hérna hafi því
betur vit á að forðast ykkur", segir
hann og reynir að hressa kunn-
ingja sinn við. Hann tekur undir
rómantíkina en segir að rómantík-
in sé hálf pirrandi þegar svona
gangi. „Ég er búinn að vera svo
óheppinn, en nú hlýtur að fara að
sjást til sólar", lauk síldarskip-
stjórinn samtalinu. Það er hlegið
að þessum orðaskiptum í brúnni á
Hrafninum. Ásgeir skipstjóri tek-
ur þó undir þetta og segir að síldin
þarna sé dreifð og óskaplega stygg.
Hann sagði hægt að líkja henni
við kvenfólkið, hún væri svo dynt-
ótt greyið.
- HBj.
Hér fer á eftir ræða sú, sem
Steingrímur Hermannsson for-
sætisráðherra flutti á Allsherjar-
þingi Sameinuðu þjóðanna í
fyrradag í tilefni af 40 ára afmæli
samtakanna:
Hr. forseti.
Þegar Sameinuðu þjóðirnar voru
stofnaðar fyrir 40 árum voru eyð-
ing og hörmungar stríðsins mjög
ofarlega í hugum manna. Eins og
greinilega kemur fram í stofn-
samningi Sameinuðu þjóðanna
voru stofnendur ákveðnir í því að
láta slíkt ekki gerast aftur. Sam-
einuðu þjóðirnar áttu að tryggja
frið og réttlæti og aukið jafnræði
meðþjóðum.
Okkur hefur mistekist, því verð-
ur ekki neitað. Stríð eru ennþá háð
og stór hluti íbúa heimsins býr við
og deyr af hörmungum og hungri.
Bilið milli hinna ríku og hinna
fátæku hefur breikkað, og e.t.v. er
verst af öllu stöðug brot á mann-
réttindum, þrátt fyrir endurteknar
yfirlýsingar um að virða þau.
Á Allsherjarþinginu hafa þjóð-
irnar vaxandi tilhneigingu til að
skipa sér í öndverða hópa eftir
stjórnmálaskoðunum og stjórnar-
háttum, og Öryggisráðið er orðið
pólitískur leikvöllur stórveldanna.
Vera má að ekki sé unnt að
vænta fyllilega málefnalegrar af-
stöðu til hinna mörgu vandamála,
sem heimurinn á við að stríða.
Staðreyndin er, að úrræði eru
breytileg samkvæmt stjórnmála-
legri hugmyndafræði. En vissu-
lega ætti réttur sérhverrar þjóðar
til að ákveða eigin stjórnarhætti,
ákveða eigin leið og eigin framtíð,
að vera þeim leiðarljós, sem í raun
vilja frið, lög og reglu. Engin þjóð,
eða hópur þjóða, hefur rétt til að
þröngva upp á aðra þjóð þeirri
lausn eða þeim stjórnarháttum,
sem hún kann að hafa valið sjálfri
sér.
Það er engum vafa undirorpið,
að í matvælaframleiðslu og í
læknavísindum hafa orðið fram-
farir. Þó er það áhyggjuefni, að
milljónir manna þjást og deyja á
ári hverju af næringarskorti og
sjúkdómum á stórum svæðum
heimsins. Þrátt fyrir grænar bylt-
ingar og stórfelldar tæknifram-
farir í landbúnaði eyðist land, og
hinn raunverulegi grundvöllur að
afkomu fólks eyðileggst. Fyrir-
hyggjan virðist lítil.
Framfarir á sviði menntunar
hafa ekki heldur uppfyllt vonir.
Slik viðleitni er oft eyðilögð af
innbyrðis togstreitu, á meðan stór
hluti íbúa heimsins er enn ólæs
og óskrifandi og því ekki fær um
að taka þátt í nútímaþjóðfélagi og
þróun þess.
Þótt vopnuð átök brjótist stöð-
ugt út er staðreynd, að þau hafa
ekki leitt til þeirrar heimstor-
tímingar, sem nútímavopn geta
valdið. Að hluta er þetta að þakka
opinskárri umræðu, sem Samein-
uðu þjóðirnar hvetja til, og að
hluta sameiginlegum skilningi á
því, að viðhald friðar hvarvetna í
heiminum snertir allar þær þjóðir,
sem hér eiga sæti. Vonir stofnenda
Sameinuðu þjóðanna um að stofn-
unin yrði hernaðarlega virkari
hafa aftur á móti ekki ræst. Það
hefur að sjálfsögðu dregið úr
árangri í friðarviðleitni Samein-
uðu þjóðanna.
Mér er sérstök ánægja að nefna
hafréttarsamning Sameinuðu
þjóðanna, sem eftir margra ára
wmmmmmmtmmmmmmm
fundi og rökræður var sainpykktur
af miklum meirihluta þjóða heims.
Þetta skjal er mikilvægt framlag
Sameinuðu þjóðanna til að leysa
deilur og forðast árekstra út af
rétti til auðlinda hafsins og hafs-
botnsins.
Herra forseti.
Nú er rétti tíminn til að meta
árangur og mistök síðustu 40 ára
og bæta skipulag og starfshætti
Sameinuðu þjóðanna. Ég mun
nefna fáein af þeim atriðum, sem
við teljum mikilvægust.
Allsherjarþingið verður að
hljóta viðurkenningu, sem svið
hins frjálsa orðs og rökræðu,
óhindrað af valdahópum eða fyrir-
fram ákveðnum niðurstöðum. í
Öryggisráðinu verður að beita
Steingrímur Hermannsson
neitunarvaldinu af mikilli varúð.
Sé þetta ekki gert óttast ég að
Sameinuðu þjóðirnar kunni að eiga
litla framtíð.
Við viljum einnig leggja áherslu
á minni skriffinnsku og pappírs-
flóð en meiri framkvæmdir. Hið
takmarkaða fjármagn, sem er til
ráðstöfunar til að koma til móts
við gífurlega þörf fyrir framleiðslu
matvæla og bætta menntun, verð-
ur að komast til þeirra þjóða, sem
þörfina hafa, en má ekki eyðast í
stjórnun.
Sameinuðu þjóðirnar eiga að
stuðla að efnahagsframförum í
þróunarlöndunum. Þetta ber að
gera með því að aðstoða þjóðirnar
sjálfar við að nýta eigin náttúru-
auðlindir til að auka eigin mat-
vælaframleiðslu, þannig að koma
megi í veg fyrir hungur og næring-
arskort með því að bæta almenna
menntun og með því að láta í té
þekkingu og aðstoð við að laga nýja
tækni að þeirra eigin þörfum.
Innflutningur nýrrar tækni verður
að taka mið af þeim lifnaðarhátt-
um, sem þróast hafa um aldir á
mismunandi vegu í hinum ýmsu
löndum. Við teljum ekki rétt að
þröngva okkar vestrænu siðvenj-
um upp á aðra.
Markmiðið verður að vera frelsi
allra þjóða til að velja sína eigin
lifnaðarhætti og frelsi allra ein-
staklinga til þess að stuðla að sinni
eigin hamingju.
Síðast en ekki síst vil ég leggja
áherslu á þörfina fyrir nýtt átak
í heilsuvernd og velferð, sérstak-
lega barna.
Að svo mæltu, herra forseti,
verð ég þó að leggja áherslu á, að
með framförum í fjarskiptum og
samgöngum og auknum alþjóðleg-
um viðskiptum eru allar þjóðir i
heiminum hver annarri háðar í
vaxandi mæli. Náttúruauðlindir
heimsi ns eru takmarkaðar og nýtt- *
ar af stöðugt meiri hraða. Þrot
náttúruauðlinda eða eyðilegging
umhverfisins hefur áhrif á alla.
Við erum, tel ég, þar kemin, að
fyrirhyggja er ekki aðeins þörf
heldur nauðsynleg ef forðast á
kreppu. Framtíðarkannanir og
spár eiga því að vera ofarlega á
forgangslista Sameinuðu þjóð-
anna.
Vissulega ber að halda áfram
allri viðleitni til þess að koma í
veg fyrir ófrið. Kjarnorkuvopna-
kapphlaupinu verður að ljúka og í
þess stað vinna að alhliða afvopn-
un. íslenska þjóðin er sameinuð í
andstöðu sinni við framleiðslu
kjarnorkuvopna. Þannig sam-
þykkti Alþingi, hið islenska þjóð-
þing, einróma fyrr á þessu ári
ályktun um afvopnun.
Alþingi leggur áherslu á, að
kjarnorkuveldin semji um gagn-
kvæma, alhliða afvopnun undir
alþjóðlegu eftirliti. Ríkisstjórnin
er hvött til þess að styðja og stuðla
að allsherjar banni við tilraunum,
framleiðslu og uppsetningu
kjarnavopna undir traustu eftir-
liti, svo og stöðvun á framleiðslu
kjarnakleyfra efna í hérnaðar-
skyni. Jafnframt er hvatt til al-
þjóðlegra samninga um, að árlega
verði reglubundið dregið úr birgð-
um kjarnavopna.
Alþingi leggur jafnframt
áherslu á, að verulegum hluta þess
gífurlega fjármagns, sem nú er
varið til herbúnaðar, verði ráðstaf-
að til þess að draga úr erfiðleikum
hinna fátæku þjóða heimsins.
Alþingi áréttar einnig þá stefnu
íslenskra ríkisstjórna, að engin
kjarnorkuvopn skuli leyfð á Is-
landi, hvorki á landi né í sjó.
Við erum sannfærð um, að tor-
tryggni á milli þjóða er ein af
meginorsökum árekstra. Því telj-
um við nauðsynlegt að standa vörð
um mannréttindi og mannlega —
reisn. Frelsi til tjáningar og ferða
sé grundvallaratriði til þess að
draga úr viðsjám og til þess að
árangur megi nást á flestum þeim
sviðum, sem Sameinuðu þjóðirnar
starfa á. Það hefur sannast aftur
og aftur, að almenningi af mis-
munandi þjóðerni og kynflokkum
semur vel, eigi hann kost á að
kynnast. Sameinuðu þjóðirnar
verða ætíð að berjast gegn hvers
konar brotum á mannréttindum
og gegn kynþáttaaðskilnaði, en
fýrir tjáningarfrelsi og ferðafrelsi.
Herra forseti.
Yður kann að hafa þótt mat
mitt á fortíðinni dökkt og krafa
mín til Sameinuðu þjóðanna vegna
framtíðarinnar ósanngjörn. Leyfið
mér að leggja áherslu á, að ég er
sannfærður um, að ástandið væri
langtum verra væru Sameinuðu
þjóðirnar ekki til og mér er fylli-
lega ljóst hið mikilvæga framlag
margra einstaklinga til þess að
bæta heiminn. En þetta er staður
og stund til þess að tala af hrein-
skilni. Stórir jafnt sem smáir hafa
ekki aðeins þann rétt, heldur ber
þeim skylda til að nota hann.
Það er sannfæring okkar, að
heiminn megi gera að dásamlegum f.
bústað fyrir alla. Sé viljinn fyrir f
hendi, þá höfum við efnin og þekk- i
inguna til þess að skapa „Betri ,
heim“. Sameinuðu þjóðirnar eru ;
besta tæki, sem við eigum völ á |
að beita í því skyni.
Ég þakka áheyrnina, herra for- I
seti.