Morgunblaðið - 10.11.1985, Blaðsíða 24

Plastkortaviðskipti
Nefndar eru tölur um allt að 300
millj. kr. mánaðarveitu innanlands
ÍITGEFIN greiðslukort eða plastkort hérlendis,
sem nota má bæði innanlands og utan, eru í dag
komin yfir 60 þúsund, en gera má ráð fyrir að
stór hluti korthafa sé notandi beggja kortanna.
Talið er að afgreiðslunótur greiðslukorta séu allt
að á þriðja hundruð þúsund á mánuði.
Peningaviðskipti hafa að stærstum hluta farið fram
með útgáfu ávísana (tékka) á bankareikninga og
voru bókanir vegna ávísanafærslna hjá
Reiknistofnun bankanna 25—30 milljónir talsins
síðasta reikningsár. Bókunum hafði þá fjölgað um
11 % frá árinu áður og 10 % árið þar áður, þannig
að þrátt fyrir gífurlega fjölgun plastkorta síðustu
tvö árin virðast þau viðskipti hrein viðbót við
ávísanaútgáfuna. Ekki fást uppgefnar tölur um
heildarveltu greiöslukortafyrirtækjanna hjá þeim
sjálfum, en í innlendum viðskiptum hafa verið
nefndar töhir um allt að 300 millj. kr.
mánaðarveltu. Spurningar vakna í þessu
sambandi: Eru til peningar fyrir þessum ávísunum
fram í tímann, sem greiðslukortin í raun eru?
Hver greiðir kostnað af notkun þeirra? Hækkar
verölag sem þeim kostnaði nemur? Hlutdeild
greiðslukortaviðskipta í gjaldeyrisviðskiptum eru
og vaxandi. í júlímánuði 1983 námu
greiðslukortaviðskipti 13,5 %af heildarsölu
ferðamannagjaldeyris en í júlímánuði sl. 28,5%.
Mikið hefur verið rætt og ritað um, hvort löggjafar
sé þörf hvað varðar þessa nýju tegund viðskipta
og er ísland ekki eitt á báti hvað það vandamál
varðar. Samkvæmt heimildum undirritaðrar munu
athuganir fremur mæla gegn þörf á slfkri
lagasetningu. Margt er athyglisvert, þegar litið er
nánar á lagahlið málsins. Næstliðinn mánudag
hafði 31 mál verið kært til Rannsóknarlögreglu
ríkisins á þessu ári vegna misnotkunar
greiðslukorta og þegar hafa fallið þungir dómar í
héruðum, eða allt að tveggja mánaða fangelsisvist,
auk greiðslu sekta. Vanskil vegna
greiðslukortaviðskipta hafa vaxið svo gripið hefur
verið til hertra aðgerða. Hér á eftir verður fjallað
um margvíslegar hliðar þessa máls og eru
upplýsingar byggðar á viðtölum við ýmsa þá sem
mál þessi varða.
Tvær tegundir greiðslukorta,
sem nota má jafnt innanlands sem
utan, eru i notkun hérlendis i dag,
f .e. kort frá fyrirtækjunum Visa-
sland og Kreditkort sf., sem gefur
út svonefnd Eurocard. Visa-ísland
er sameignarfyrirtæki fimm
banka og 13 sparisjóða með sam-
tals 132 afgreiðslustöðum. Fyrir-
tækið var stofnað 15. april 1983
og er það fullgildur aðili að al-
þjóðafyrirtækinu Visa. Starfsemi
hófst 8. ágúst 1983, en áður hafði
Landsbanki Islands annast Visa-
þjónustu hérlendis. Fyrst í stað
giltu kortin aðeins til greiðslu
ferðakostnaðar erlendis, en frá og
með 10. desember 1983 urðu þau
ennfremur gild innanlands. 20.
október sl. voru útgefin Visa-kort
samtals 42.343 talsins, aukakort
eru um sex þúsund. Þjónustuaðilar
innanlands, þ.e. þeir sem unnt er
að verzla við með Visa, eru nú
2.250. Til samanburðar má geta
þess að fyrir tveimur árum voru
þjónustuaðilar 100 og útgefin kort
5. júlí 1983 2.400. Fyrirtækið sjálft
annast útgáfu korta og gerð samn-
inga við þjónustuaðila, en bank-
arnir taka alla ábyrgð á korthöfum
og greiðslum. Argjald korthafa
hjá Visa er 500 kr. og stofngjald
kr. 500, fyrir aukakort á sama
númeri greiðast kr. 250. Notendur
greiða siðan 35 kr. útskriftargjald,
þ.e. i hvert skipti sem send er út-
skrift og innheimtuseðill. Úttekt-
arheimildir erlendis eru eftir
ákvörðunum gjaldeyriseftirlits
Seðlabankans og verður komið að
þeim reglum síðar. Hér innanlands
er það alfarið i höndum viðskipta-
banka viðkomandi korthafa,
hversu há úttektarheimild á korti
er. Samkvæmt upplýsingum
fengnum hjá Visa-lsland eru út-
tektarheimildir allt frá kr. 10 þús-
und upp i 100 þúsund. Gjalddagi
Visa er 2. hvers mánaðar og úttekt-
artímabilið frá 18. til og með 17.
næsta mánaðar.
Tryggingavíxla
krafist að upphæð
kr. 180 þúsund
Kreditkort sf., sem gefur út
Eurocard, var stofnað 13. janúar
1980 og þá sem hlutafélag én þvi
breytt í sameignarfyrirtæki 20.
júní 1982, og upp tekin alþjóðleg
kortaútgáfa, en Kreditkort eru
aðilar að Eurocard International.
Einstaklingar eiga Kreditkort að
einum þriðja hluta en Verzlunar-
banki íslands, Útvegsbanki ís-
lands og Sparisjóður vélstjóra að
tveimur þriðja hluta. Útgefin kort
eru i dag á bilinu 21 til 22 þúsund,
af þeim eru um fjórðungur auka-
kort. Stofnkostnaður og árgjöld
eru eins og hjá Visa kr. 500 eða
samtals 1.000, er kort er fengið,
og siðan kr. 500 á ári, aukakort
kosta kr. 250. Útskriftargjald er
kr. 50, þ.e. mánaðarlega, þegar
úttekt hefur átt sér stað. Fyrir-
tækið ber sjálft ábyrgð á kort-
höfum sinum og vegna vaxandi
vanskila hafa reglur þar mjög
verið hertar. Umsækjandi um
Eurocard þarf að uppfylla ákveðin
skilyrði. Hann verður að hafa
flekklaust „viðskiptamannorð",
þ.e. svo dæmi sé tekið, að ávisana-
reikningi viðkomandi hafi ekki
verið Iokað vegna vanskila. Þá er
höfð hliðsjón af atvinnu viðkom-
andi og tekjum, almennu við-
skiptatrausti og ef eitthvað orkar
tvímælis er krafist tveggja ábyrgð-
armanna. Þá hefur fyrirtækið
krafist tryggingavíxla, yfirleitt að
upphæð kr. 180 þúsund. Gjalddagi
Eurocard var 5. hvers mánaðar og
úttektartímabilið frá 21. til 20.
hvers mánaðar. Þeir eru nú að
breyta þessu í sömu reglur og gilda
hjá Visa, þ. e. gjalddagi 2. hvers
mánaðar og úttektartfmabil frá 18.
til 17. dags mánaðar.
Reglur Kreditkorta og bankanna
hvað varðar vanskil virðast svip-
aðar, en þær eru í grundvallarat-
riðum þær, að taka kort af við-
skiptavini, ef hann gerir ekki full
skil á reikningum sínum tvo mán-
uði í röð. Þá eru innheimtir drátt-
arvextir frá gjalddaga til greiðslu-
dags, sem nema 3,75% á mánuði.
Viðmælandi blaðamanns úr lög-
fræðingastétt hafði á orði, að eitt
gott hefði hlotist af tilkomu Visa-
kortanna, en það væri: „loksins eru
bankarnir ábyrgir, en ekki einhver
ábekingur eða þjónustuaðili". Það
er sem sagt skellur viðskiptabank-
ans, ef korthafi stendur ekki í
skilum, og er þvi rétt að gera hér
næst grein fyrir hvernig staðið er
að málum eftir árangurslausar
innheimtuaðgerðir.
31 mál kært til RLR
vegna 4,8 millj. kr.
vanskila
31 mál hefur verið kært til
Rannsóknarlögreglu ríkisins á
þessu ári, þ.e. fram til næstliðins
mánudags. Að baki eru vanskil að
upphæð kr. 4,8 millj. kr., eða að
meðaltali 155 þús. kr. á hvern
einstakling. öll þessi mál hafa
verið kærð á grundvelli kaflans
um auðgunarbrot í refsilögum, þ.e.
249. gr. sem varðar umboðssvik,
en hún hljóðar svo: „Ef maður, sem
fengið hefur aðstöðu til þess að
gera eitthvað, sem annar maður
verður bundinn við, eða hefur fjár-
reiður fyrir aðra á hendi, misnotar
þessa aðstöðu sína, þá varðar það
fangelsi allt að 2 árum, og má
þyngja refsinguna, ef mjög miklar
sakir eru, allt að 6 ára fangelsi."
Ríkissaksóknari, Þórður Björns-
son, sagði í viðtali við blaðamann,
að svo væri litið á að verið væri
að brjóta á viðkomandi banka-
stofnunum eða fyrirtækjum því
þau bæru ábyrgð á greiðslum.
Samdóma álit væri að þessi grein
refsilaga ætti best við. Þórður
sagði ennfremur, að frá embætti
ríkissaksóknara hefðu tiu til tólf
mál af þessum toga verið afgreidd
til framhaldsmeðferða heima í
héruðum.