Morgunblaðið - 14.11.1985, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR14. NÓVEMBER1985
11 ára píslargöngu
þjóðargjafar lokið
Sneiö úr risafuru frá bandarísku þjóðinni í
tilefni 1100 ára afmælis íslandsbyggðar afhent
Þjóðhátídargjönn er enn hjúpuð því hún hefur enn ekki verið formlega afhent. Morgunbiaðia/Ámi Sœberg
BANDARÍSKA þjóðin færir í dag
þeirri íslensku veglega gjöf í tilefni
1100 ára afmælis Islandsbyggðar.
Er það stór og mikil þversneið af
1300 ára gömlu „Redwood" tré, en
svo heita hinar sérstæðu risafurur
sem vaxa einkum í Kaliforníu. Sneið-
in er úr lifandi tré og sýnir alla ár-
hringi greinilega. Er risafurusneið
þessi ein af nokkrum gjöfum sem
bandaríska þjóðin ákvað á sínum
tíma að færa hinu unga lýðveldi og
vinaþjóð sinni.
Á hinn bóginn er athyglisvert,
að gjöf tileinkuð 1100 ára afmæl-
inu skuli vera afhent nú, því 1100
ára afmælið var sem kunnugt er
árið 1974, eða fyrir 11 árum.
Enskumælandi þjóðir eiga sér gott
orðatiltæki sem þýðist vel yfir á
ísiensku og það á hér einkar vel
við: „Better late than never", eða
betra seint en aldrei. Þessi veglega
en síðbúna gjöf hefur sem sé verið
að velkjast í 11 ár og Morgunblaðið
hefur leitast við að rekja söguna,
en ýmsar sögur hafa verið á kreiki
um þunglamalegt skrifræði sem
hefur kæft furumálið. í 9 ár lá
þetta mál niðri fyrir vestan haf
eftir heidur óburðuga framkvæmd
en fyrir tæpum tveimur árum var
blásið líf í glæðurnar og málið
vakið upp af dvala, þótt síðan hafi
gengið á ýmsu.
Árið 1974 stakk Rogers C.B.
Morton, þáverandi innanríkisráð-
herra, upp á því að íslensku þjóð-
inni skyldi færð sneið af risafuru,
það myndi góð gjöf og vegleg á
þeim tímamótum sem islenska
þjóðin var á. Sneiðin var skorin
og henni komið fyrir, en Morton
lagði ekki fram aura til að ganga
endanlega frá henni. Gengið var I
opinberar stofnanir, en heppnin
var ekki með, engin þeirra var hin
rétta og hver vísaði á aðra. Á
endanum koðnaði málið niður er
Watergate-hneykslið blossaði upp
og þjóðargjöfin var söguð niður
og notuð i skilti og þvíumlíkt. Því
næst gerðist ekkert uns í janúar
1984, en þá minntu islenskir aðilar
Bandaríkjastjórn á hina fyrir-
huguðu gjöf og þó langt væri um
liðið væri áhugi á íslandi að fá
sneið af þessu tagi. Þar með var
málinu ýtt úr vör á nýjan leik og
eftir nokkurt japl, jaml og fuður,
er sneiðin nú loks tilbúin og til
landsins komin og verður afhent
með viðhöfn í Háskólabíói í dag.
Þar, í anddyrinu, verður sneiðin
fyrst um sinn a.m.k.
Hugh Ivory, blaðafulltrúi
bandaríska sendiráðsins, var innt-
ur eftir því hvað valdið hefði að
jafn mikil gjöf væri afhent 11
árum eftir áætlun: „Þarna var
þungt skrifræði á ferðinni i öllu
sínu veldi, það er eina skýringin.
Nýlega var rituð grein í dagblað í
Kaliforníu þar sem fjallað var um
málið og þar var þessu lýst með
þeim hætti, að þetta „hefði gerst
á Watergate-tímabilinu og lekið út
um allar sprungur skrifræðisins
sem hugsast gat eins og mörg
önnur málefni." Málið var síðan
ekki tekið upp fyrr en í janúar á
síðasta ári og þá gekk það hratt
og vel fyrir sig í Bandaríkjunum,
Þjóðgarðastjórnin skar sneiðina,
aflaði peninga til frágangs hennar.
Henni var komið fyrir í geymslu
í Redwood-þjóðgarðinum og látin
þorna. Það tók 6 mánuði. Til lands-
ins kom hún svo í mars á þessu
ári og þá var eftir að leggja síðustu
hönd á fráganginn, m.a. að úða á
hana rotvarnarefnum til að aðlaga
hana íslenskum aðstæðum, slípa
hana og lakka. Einnig átti eftir
að smíða stand undir gripinn og
var Náttúrugripasafninu falið það
verkefni."
En hvers vegna er hún ekki afhent
fyrr en nú, f nóvember, ef hún var
svo aö segja tilbúin og komin til
landsins í mars?
„Hún var tilbúin til afhendingar
af okkar hálfu i maí-júní, þá var
búið að rotverja hana og ganga
endanlega frá henni. Það stóð til
að afhenda sneiðina á degi Leifs
Eiríkssonar, 9. október, en Nátt-
úrugripasafnið treysti sér ekki til
að hafa standinn tilbúinn fyrir
þann tíma,“ sagði Ivory.
Furusneiðin er engin smásmíði,
tæplega 1,5 tonn að þyngd og
mikill gripur og stór, t.d. 7,50
metrar á hæð. Almannarómur
telur yfirleitt að svona gripur eigi
að vera varðveittur á vegum Nátt-
úrufræðistofnunar íslands og inn-
anbúðarmenn þar eru sammála.
Stofnunin á hins vegar ekki hús-
næði sem hæfir svo stórum og
miklum náttúrugrip. Er þar komið
að helsta vandamáli stofnunarinn-
ar, húsnæðismálunum, en um það
sagði Ævar Pedersen fuglafræð-
ingur þetta: „Það er ljóst, að það
er óvíða hægt að hýsa grip af þessu
tagi, síst af öllu getur Náttúru-
fræðistofnun gert það, því húsnæði
hennar er afleitt, sbr. að Náttúru-
gripasafnið er til húsa í alltof litl-
um sal þar sem gripirnir eru
næstum hver ofan á öðrum. Þegar
furusneiðarmálið fór aftur í gang
fyrir um tveimur árum varð fyrst
af öllu að leysa það mál hvar ætti
að geyma gripinn og eftir nokkra
eftirgrennslan reyndust ráðamenn
í Háskólabíói svo liðlegir að geyma
sneiðina endurgjaldslaust að því
er ég best veit.“
En hvað um oröróm um aö Nátt-
úrufræðistofnun hafi ætlað aö nota
sér málið til að knýja á um úrlausn
húsnæöismála sinna?
„Það er enginn fótur fyrir því.
Þegar til kom að afhenda átti
sneiðina var ljóst að stofnunin var
úr leik, því eins og ég sagði þá
eigum við ekki einu sinni boðlega
sali fyrir Náttúrugripasafnið hvað
þá fyrir svona grip. Það er svo
annað mál, að ef tilvist þessarar
furusneiðar gæti orðið til þess að
knýja á um úrbætur í húsnæðis-
málum okkar, þá höfum við hjá
Náttúrufræðistofnun ekkert nema
gott um það að segja.“
Nú hefur sneiöin veriö í vöru-
skemmu á Keflavíkurflugvelli síöan
í mars, er ástæöa til aö óttast aö hún
hafi orðið fyrir einhverjum skemmd-
um eða hnjaski?
„Þessi furusneið var skorin úr
lifandi tré og það tekur langan
tíma fyrir hana að þorna endan-
lega. Meðan það er að gerast er
börkurinn sífellt að springa og
verður að fylgjast vel með því og
lagfæra það jafn harðan. Sneiðin
kom óunnin hingað til lands, það
fylgdi enginn standur, hún hafði
ekki verið lökkuð og ekki rotvarin.
Þetta hefur allt verið gert hjá
húsgagnafyrirtæki hér í borg síð-
ustu vikurnar og er ekki ástæða
til að óttast að skemmdir hafi
orðið. Það er þó ekkert launungar-
mál, að þetta er afar viðkvæmur
gripur sem þolir ekki hvaða með-
ferð sem er.“
Lokaorðin í þessum pistli verða
eftirlátin Guðmundi Benedikts-
syni, ráðuneytisstjóra i utanríkis-
ráðuneytinu, er hann var inntur
eftir viðhorfum ráðuneytisins.
„Ég veit ekki almennilega hverj-
ar skýringarnar eru á þessum
kannski óeðlilega drætti. Ég hef
ekki viljað vera að spyrja Banda-
ríkjamennina, enda er gjöfin góð
og mér hefur ekki þótt það vera
kurteisi að gefa þannig e.t.v. i skyn
einhverjar grunsemdir. Um slíkt
er ekki að ræða, mér finnst það
ekki skipta stórmáli hvort gjöf sé
afhent 10 árum fyrr eða seinna.“
Hugleiðing um
peninga og fíkniefni
— eftir Helga K.
Hjálmsson
Lífið og tilveran gengur að
mestu út á brauðstrit og að hafa
í sig og á. Það er fátt, sem við
getum gert, ef við höfum ekki
handbæran þann gjaldmiðil, sem
króna er kölluð. Við byggjum til-
veru okkar á henni.
Króna, já illa er nú komið fyrir
vesalings krónunni okkar. Það er
nú ef til vill engin furða þar sem
stjórnun hennar og meðferð hefur
reynst fjölmennari þjóðum en
okkar erfið.
Það er líklega staðreynd að við
erum alltof lítil gjaldmiðilseining.
Það liggur alltof beint við í fá-
mennu og einhæfu þjóðfélagi, að
bjarga einstökum atvinnugreinum
með því að fikta við krónuna og
breyta verðgildi hennar. Og þá um
leið að skaða þá, sem vilja treysta
henni og eiga nánast tilveru sína
undir því að hún haldi verðgildi
sínu. Þar á ég við venjulegt launa-
fólk og þá sem eru á eftirlaunum.
Og til viðbótar nýr hópur fólks,
sem mikið er höfðað til í dag, og
gengur undir nafninu sparifjáreig-
endur. Því miður er það ekki þetta
fólk, sem er hinn venjulegi borgari,
sem ræður örlögum krónunnar.
Þeir sem virðast helst ráða þeim
eru litlir en háværir þrýstihópar
og skuldakóngar í sjávarútvegi.
Hinn þögli meirihluti situr svo
eftir skelfingu lostinn og borgar.
Þó svo að í kosningum eigi hver
að hafa eitt atkvæði (eða jafnvel
minna, skv. núgildandi kjördæma-
skipulagi), þá eru það þessir
minnihlutahópar, sem öllu ráða.
Ég held að það sé tími til kominn
að við förum að horfast i augu við
þessar staðreyndir og hætta þessu
sífellda gengissigi til að „biarga“
einhverjum. En gengissig væri hjá
alvöru þjóðum einfaldlega kallað
gengisfelling. Menn fari að skilja
það, að allir sem einn verði að
vera ábyrgir gerða sinna í atvinnu-
rekstri. Þeir geti ekki sífellt hlaup-
ið til og krafist þess að ríkið hysji
uppum þá buxurnar þegar allt er
komið á hælana og kannski í þær
líka. Það er búið að tiðkast alltof
lengi að aðilar vinnumarkaðarins
semji sig út úr stundarvanda með
þegjandi samkomulagi um gengis-
fellingu á eftir.
Það er enginn vafi á því að stórt
skref i áttina til eflingar okkar
gjaldmiðils er að tengja gengi
krónunnar við gengi ákveðins
gjaldmiðils, sem hefur alþjóða
traust. Og koma þar með í veg
fyrir að einstaka hagsmunahópar
ráði skráningu hennar eftir geð-
þótta sínum. Jafnframt þessu væri
erlendum bönkum leyft að opna
útibú hérlendis og bjóða Islending-
um fé í erlendum gjaldmiðlum og
fyrirgreiðslu á eigin ábyrgð án
Helgi K. Hjálmsson
„Peningar eru afl þeirra
hluta, sem gera skal. Þá
má nota til góðs eða ills.
Gæta þarf þess að þeir
leiti ekki til glæpastarf-
semi eins og nú virðist
vera eitthvað um.“
íhlutunar og föðurlegrar forsjár
rikisins. Leyfa þeim að starfa hér
við hliðina á okkar bönkum. Að
sjálfsögðu mætti Seðlabankinn þá
ekki sníða okkar bönkum þrengri
stakk en hinum erlendu.
Peningar eru afl þeirra hluta,
sem gera skal. Þá má nota til góðs
eða ills. Gæta þarf þess að þeir
leiti ekki til glæpastarfsemi eins
og nú virðist vera eitthvað um.
„A skal að ósi stemma“
sagði Asa-Þór
í þeirri miklu umræðu, sem
fram fer um fíkniefnamál og þau
hrikalegu vandamál, sem þar eru
samfara, ber hæst þann mikla
voða sem börnum okkar er búinn
ef þau ánetjast þessum óþverra.
Það er rætt, eins og sjálfsagt er,
um hjálp og aðstoð við það óham-
ingjusama fólk, sem þegar er lent
í helvíti eiturlyfjanna. Margvísleg
aðstoö er veitt. Vafalaust má þar
betur gera og nauðsyn er á mjög
öflugu fræðslustarfi til varnar
þessari vá, þó alltaf fari líklega
ákveðinn hundraðshluti einstakl-
inga „í hundana" eins og það er
kallað, að eigin ósk og frumkvæði.
En það breytir að sjálfsögðu
engu um hjálparstarf og hjálpar-
skyldu okkar heilbrigðu við þá
sjúku, þegar þeir þurfa og óska