Morgunblaðið - 21.12.1985, Qupperneq 54

S4__________
Norræna húsið:
MORGUNBLAÐID, LAUGARDAGUR 21. DESEMBER1985
Píanótón-
leikar
MARTIN Berkofsky og Anna Mál-
fríóur Siguróardóttir halda aóra
píanótónleika sína í Norrsna hús-
inu á morgun, sunnudag, 29. des-
ember kl. 20.30.
Á efnisskránni verða fjórhent
píanóverk eftir Franz Schubert.
Miðasala er við innganginn í Nor-
ræna húsinu og er miðaverð 300
krónur. Verð fyrir nemendur er
200 krónur. Þessir tónleikar koma
I stað þeirra, sem vera áttu laugar-
daginn 14. desember sl. og fresta
varð vegna veikinda.
Toppurinn
ídag
Það má
treysta
sem
bera
TISSOT
•15
Jón Bjarnason,
úrsmiöur.
Sími 96-24175.
i Akureyri.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir KARL BLÖNDAL
Valdatafl í Washington
ÞAÐ gildir einu hvort þeir sitja við skrifborð forsetans, eóa í sóffanum
vió arininn; hvort þeir koma inn um dyrnar úr garóinum, eóa askvaó-
andi inn um dyrnar af ganginum: Þeir hafa völd þegar þeir sitja í skrif-
stofu Bandaríkjaforseta. Einn valdamesti maður í stjórn Ronalds Reag-
an um þessar mundir er talinn vera Donald T. Regan, starfsmannastjóri
Hvíta hússins.
En Regan heimtar að fá að vera
sitja alla fundi forsetans og sem
starfsmannastjóri krefst hann
að hafa áhrif á hverja ákvörðun
hans. Til þess er fátt vænlegra
til árangurs, en vera viðstaddur,
þegar forsetanum eru kynntar
staðreyndir þær og forsendur,
sem ákvörðun skal reist á.
Áhrif og völd
Þeir embættismenn, sem hafa
aðgang að í Hvíta húsinu, hafa
áhrif á gang heimsmálanna. Þeir
fá áheyrn forsetans. Einn valda-
mesti maður í heimi hér styður
sig við ráðgjöf þeirra, þegar hann
tekur ákvarðanir. Og það er erf-
itt að ná lengra í Washington.
Metorðin aukast eftir því sem
skrifstofa embættismannsins
liggur nær skrifstofu forsetans.
Smákompa í vesturálmu Hvíta
hússins er meira virði, en rúmgóð
skrifstofa í Old Executive Build-
ing, sem telst annars flokks
skrifstofuhúsnæði, þrátt fyrir að
neðanjarðargöng liggji þaðan til
Hvíta hússins.
Það er táknrænt fyrir valda-
baráttuna, að George Bush, vara-
forseti, skuli kjósa að hafa aðset-
ur í vesturálmu Hvíta hússins.
Skrifstofa hans er svo lítil að
danskir sjónvarpsmenn áttu í
erfiðleikum með að athafna sig
þegar kvikmynda átti handaband
Pouls Schluters og næstæðsta
manns Bandaríkjanna.
Nálægð við forsetann veitir
aðgang að honum og sá aðgangur
veitir völd. En það gengur ekki
átakalaust að komast inn á tepp-
ið hjá Ronald Reagan, Banda-
ríkjaforseta og fyrrum leikara.
Meðleikararnir berjast um
áheyrn með pústrum og ýfingum
til að komast á sjónarsviðið.
Bak við tjöldin
Almenningur fékk ávæning af
því, sem gerist bak við tjöldin í
Hvíta húsinu í síðustu viku,
þegar Robert C. McFarlane, ör-
yggisráðgjafi Reagans, sagði af
sér á blaðamannafundi, augun
blóðhlaupin og tungan treg.
Sjálfur kvaðst öryggisráðgjafinn
ætla að róa á ný mið og leita
krefjandi verkefna, en aðrir
vissu betur um ástæður afsagn-
arinnar: Valdatafl í vesturálmu
Hvíta hússins hafði dregið úr
McFarlane allan mátt.
Þrándur í götu McFarlanes var
starfsmannastjóri Reagans,
Donald T. Regan. Regan var áður
forstjóri fjárfestingafyrirtækis-
ins Merrill Lynch og á glæstan
feril að baki á Wall Street í New
York. „Regan heldur augljóslega
að hann sitji enn í framkvæmda-
stjórasæti gamla fyrirtækisins.
Þar gat hann skipað fyrir og allir
hlýddu. En þannig ganga hlut-
irnir ekki fyrir sig í Hvíta hús-
inu. Þar verða menn að vinna
saman og geta ekki hegðað sér
eins og lénsherrar," segir einn
fyrrum starfsmaður viðskipta-
ráðuneytisins. Donald Regan
hefur svo sannarlega beitt áhrif-
um sínum í valdapíramídanum i
Hvíta húsinu. Það eru aðeins
eftir örfáir menn í æðstu stöðum,
sem ekki eiga stöðu sína Regan
að þakka. Hann hefur breytt
valdskiptingunni og situr nú
sjálfur á tindinum.
Áður en Regan gerðist starfs-
mannastjóri í janúar var
McFarlane vanur að ganga á
fund forsetans á hverjum morgni
og ræða við hann um öryggis-
og utanríkismál. James Baker,
fyrrverandi starfsmannastjóri,
var samvinnuþýðari, en Regan,
og hafði ekkert út á það að setja.
„Blessaður Bud“
Robert „Bud“ McFarlane kapp-
kostaði að ná til forsetans án
þess starfsmannastjórinn væri
viðstaddur. Á fundi fyrir nokkru
síðan sagði Reagan, gamansam-
Myndin af Ronald Reagan, Donald Reagan og Mikahil Gorbachev, er
talinn hafa fyllt mælinn hji McFarlane og leitt til afsagnar hans. Þaó
er Donald Reagan, sem hvflir fram i bak sóffans og fylgist grannt með
viðræðum leiðtoganna.
ur að vanda: „Hvert skipti, sem
síminn hringir klukkan þrjú að
morgni, tek ég einfaldlega upp
símtólið og segi: „Blessaður Bud.“
Viðstaddir sáu að Donald
Regan þótti lítið til þessarar
fyndni koma og honum gramdist
augsýnilega athugasemdin.
„Ég held að Donald hafi á
þessum fundi ákveðið að losa sig
við McFarlane," sagði einn fund-
armanna síðar.
Þegar eftirmaður McFarlanes,
John Poindexter, tók við embætti
lagði Regan honum lífsreglurnar:
„Þú færð beinan aðgang að for-
setanum, en ég vil fá að vita allt,
sem gerist. Bæði góðar og slæm-
ar fréttir. Og ég þoli ekki þegar
eitthvað kemur mér í opna
skjöldu."
Hinir ýmsu starfsmannastjór-
ar í Hvíta húsinu hafa haft
mismunandi mikil völd. Donald
Regan hefur meiri völd, en flestir
forverar hans. Annars vegar
sökum metnaðargirndar sinnar,
hins vegar vegna stjórnarfyrir-
komulags Reagans, forseta.
Meira að segja hægra blaðið
Washington Times (að sögn,
fyrsta dagblaðið sem forsetinn
les á morgnana) skrifaði í síðustu
viku að Reagan stjórnaði með
fjarstýringu.
Donald Regan hefur nú það
frjálsar hendur að hann gengur
undir nafninu „forsætisráðherr-
ann“. Sem slikur áskildi Regan
sér rétt til að taka sér stöðu í
þungamiðju leiðtogafundarins í
Genf, þótt McFarlane ætti mest-
an heiður af því að fundurinn
átti sér stað. Það var augljóst
að McFarlane féll illa að Donald
Regan settist við hlið Ronalds
Reagans meðan á viðræðum Ieið-
toganna stóð, enda reynsla
starfsmannastjórans í utanríkis-
Robert McFarlane lýsir yfir afsögn sinni i Hvita húsinu. Ronald Reagan
og John Poindexter, eftirmaður McFarlanes, fylgjast með.
En er fórnarlömbunum vork-
un?
Ekki virðist það vera. Einkafyr-
irtæki slást um þekkingu þeirra
og hæfileika. David Stockman,
fyrrverandi fjármálaráðherra,
fær tvær miljónir dollara greidd-
ar fyrirfram fyrir að skrifa
endurminningar sínar og hann
hefur einnig tryggt sér starf í
Wall Street með eina miljón
dollara í árstekjur.
Maður, sem þekkir innviði
Hvíta hússins, er tilvalinn ráð-
gjafi í atvinnulífinu. Henry Kiss-
inger hefur gert góð ráð sín að
féþúfu og stofnað fyrirtæki, sem
veitir ráðgjöf í utanríkismálum.
McFarlane kveðst ekki vita hvert
nú skuli haldið, en haft er fyrir
satt að hann gangi til liðs við
fyrirtæki Kissingers í New York.
Stendur Regan hölhim
fæti?
Það var McFarlane, sem fór
frá. En víst er að framtíð Regans
verður ekki dans á rósum. Sagt
er að Nancy Reagan falli ekki
alls kostar uppgerð og sýndar-
mennska starfsmannastjórans.
Og Nancy Reagan, sem réttilega
veitti blaðamönnum ákúrur fyrir
innihaldslítinn fréttaflutning af
leiðtogafrúnum og klæðaburði
þeirra, hefur ugglaust þótt nóg
um niðrandi ummæli Regans um
kvenmenn. Regan sagði á leið-
togafundinum í Genf eitthvað í
þá veru að konur hefðu meiri
áhuga á klæðnaði Nancy Reagan
og Raisu Gorbachovu, en flókn-
um málaflokkum á borð við af-
vopnun, ógnarjafnvægi, Afgan-
istan og mannréttindi. Regan
hefur reynt að draga orð sín til
baka, en það kann að reynast of
seint.
Starfsmannastjórinn á ekki
aðeins við Nancy að etja. Hryss-
ingslegar umgengnisvenjur Reg-
ans, óþolinmæði hans og til-
hneiging til að safna um sig hirð
trygglyndra og undirgefinna
embættismanna, tilhneiging sem
Regan neitar alfarið að blundi í
brjósti sér, hafa gert hann að
helsta skotmarki gagnrýnenda i
stjórninni og Hvíta húsinu.
Gagnrýnenda, sem síður vilja
beina skeytum sínum að vinsælli
yfirmanni Regans.
Ýmsir þingmenn Repúblikana-
flokksins efast einnig um kunn-
áttu og hæfni Regans á vandröt-
uðum refilstigum stjórnmálanna
og hafa ofangreind ummæli
Regans um kvenfólk til marks
um það.
lleimildir: The Keoaomist, IntenuUioatl Her-
mM Tribune, Berlingske Tidende og AP.
málum fráleitt samanburðarhæf
við reynslu öryggisráðgjafans.
Þegar eftir Genfarfundinn
birtist mynd frá Hvíta húsinu
af Reagan, Regan og Mikhail
Gorbachev, leiðtoga Sovétríkj-
anna, í öllum helstu blöðum
heims. Þetta var mikilvægt
augnablik á fundinum og Donald
Regan lét það engum vafa undir-
orpið hver væri helsti ráðgjafi
forsetans á slíkum stundum.
Þessi ljósmynd var McFarlane
sönnun þess að öll samvinna við
starfsmannastjórann væri fyrir-
fram dauðadæmd.
Fleiri fórnarlömb
Robert McFarlane er hæst-
setta fórnarlamb valdabarátt-
unnar í Washington, en fráleitt
það fyrsta. Á valdaskeiði Regans
hefur David Stockman, yfirmað-
ur fjárlaga- og hagsýsludeildar,
látið af störfum, Margaret Hec-
ker, félagsmálaráðherra, var
gerð að sendiherra í Dyflinni og
Ed Rollins, pólitískum ráðgjafa
Reagans, sagt upp.
Willam Clark lét af embætti
öryggisráðgjafa og McFarlane
tók við. Clark tók við innanríkis-
ráðuneytinu af James Watt og
var opinbera skýringin á því að
Watt fór frá sú að hann hefði
ekki gætt tungu sinnar í ummæl-
um um minnihlutahópa, en í
raun var Watt útkeýrður af 80
klukkustunda vinnuviku og stöð-
ugum erjum við Michael Deaver,
þáverandi einkaráðgjafa forset-
ans.
Vitnum aftur í eftirlætis
morgunlesningu Bandaríkjafor-
seta, Washington Times: „Robert
McFarlane var ekki sá fyrsti og
hann verður ekki sá síðasti, sem
lætur af embætti áður en for-
setatíð Ronalds Reagans er á
enda.“