Morgunblaðið - 07.01.1986, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 7. JANÚAR1986
25
llekki
Umbricht situr aftast á fyrsta farrými, breiðir yfir sig og sefur á
iöngum flugleiðum.
pa
Tyrkir höfðu slitið stjórnmálasam-
bandi við Þjóðveija á þessum tíma
og Svisslendingar höfðu tekið að sér
milligöngu milli landanna. Umbricht
fór í gegnum skjöl í þýska sendiráð-
inu og fann meðal annars leyniskeyti
og upplýsingar frá Cicero, þjóni
breska sendiherrans í Tyrklandi, sem
sönnuðu að hann var njósnari Þjóð-
veija. „Eg brenndi öll þessi skjöl,“
sagði Umbricht. „Éggæti núnagefið
út bók, sem yrði örugglega mjög
vinsæl, ef ég hefði geymt þau.“
Sag-an af Sókratesi
bjargaði honum í
svörtustu Afríku
Hann starfaði síðar í sendiráðum
Sviss í London og Washington. Þar
vakti hann athygli yfirmanna Al-
þjóðabankans á sér með því að
gagnrýna harðlega stefnu bankans
í komviðskiptum. „Þetta var 1953
og ég benti á að skýrsla bankans
tók ekkert tillit til landa sem urðu
undir í heimsstyijöldinni síðari.
Bankastjórinn hafði samband við
mig og sagðist vera hjartanlega
sammála mér, vandinn væri sá að
enginn talaði máli þessara þjóða í
bankanum. Hann bauð mér starf
sem aðstoðarframkvæmdastjóri
Austur-Evrópu, Afríku og Austur-
Asíu-deildarinnar og ég tók við því
starfí. Fjórum árum seinna hringdi
forseti Sviss til mín og bað mig um
að verða yfirmaður fjármálaráðu-
neytisins í Bern. Ég gat auðvitað
ekki neitað bón forseta míns eigin
lands og fór til Bern.“
Hluti Kongó fékk sjálfstæði frá
Belgíu árið 1960. Borgarastyijöld
ríkti í landinu. Umbricht var fenginn
til að fara þangað og stofna seðla-
banka landsins á vegum Sameinuðu
þjóðanna. „Það var okkur Evrópubú-
um að kenna að Afríkulöndin gátu
ekki sinnt sínum málum sem skyldi
eftir að þau fengu loks sjálfstæði.
Mobuto, núverandi forseti Zaire, var
til dæmis aldrei annað en yfirliðþjálfi
í belgíska hernum og hefði aldrei
komist lengra. Þessar þjóðir fengu
ekki tækifæri til að öðlast þekkingu
og þjájfun til að sjá sjálfum sér
farborða, fyrr en þær hlutu sjálf-
stæði.
Ástandið í Kongó var mjög slæmt
á þessum tíma. Eitt kvöld réðust
nokkrir hermenn inn á skrifstofuna
til mín og heimtuðu að ég léti þá
fá peninga úr hirslum bankans. Ég
þvertók fyrir það og þeir ógnuðu
mér með byssum. Þeir misþyrmdu
og myrtu Isador, bílstjórann minn,
og sögðu að ég yrði næstur ef þeir
fengju ekki peningana. Ég var þver
og ætlaði ekki að láta þessa ofbeldis-
hunda ógna mér, benti þeim á að
þeir ættu ekki peningana í bankan-
um, eins og þeir fullyrtu, heldur þjóð-
in öll og mér hefði verið falið að
gæta þeirra. Isador lá í blóði sínu
við hlið mér og ég vissi að það myndi
fara eins fyrir mér. En þá kom eitt-
hvað yfir mig og ég ákvað að segja
þeim söguna af Sókratesi. Ég sagði
þeim að fangar fengju ávallt eina
ósk uppfyllta áður en þeir væru
teknir af lífí. Mín ósk var að segja
þeim söguna af grískum heimspek-
ingi sem var tekinn af lífi fyrir tvö
þúsund árum en umheimurinn hefði
aldrei fyrirgefið ódæðismönnunum.
Ég sagði að eins myndi fara fyrir
þeim ef þeir dræpu mig, hermenn
hinnar ungu þjóðar yrðu vanvirtir í
aldaráðir fyrir að drepa saklausan
mann og þriggja bama föður. Þeir
veltu þessu fyrir sér og ákváðu á
endanum að láta mig lausan.
Skömmu seinna bað kunningi
minn í Sviss mig um að reyna að
afla einhverra upplýsinga um systur
hans sem var nunna í Kongó og
ekkert hafði heyrst frá lengi. Ég
vissi hvar hún hafði verið og hélt
af stað akandi inn í frumskóginn
með áttavita í von um að fínna hana.
Ég kom að dvalarstað trúboðanna í
skóginum eftir margra tíma akstur
og spurði um konuna. Sá er ég talaði
við fór eitthvað inn í skóginn og kom
svo aftur og spurði hvað ég héti og
hvað ég vildi stúlkunni. Hann fór
aftur inn í skóginn og hún kom svo
í fylgd með honum. Hún féll um háls
inér og grét viðstöðulaust í tvær
klukkustundir. Ég lofaði henni að ég
myndi hjálpa henni heim, en vildi
ekki taka hana með mér í bílnum.
Enda var það eins gott. Þetta var
19. febrúar 1961 og ég var stöðvað-
ur af hermönnum á leiðinni út úr
skóginum. Lumumba, fv. forsætis-
ráðherra, hafði verið myrtur þennan
dag og mikil tortryggni og reiði ríkti
í landinu. Stúlkan hefði ekki sloppið
eins auðveldlega úr höndum her-
mannanna og ég.“
„Hér hvílir
heiðursmaöur"
Umbricht ákvað af persónulegum
ástæðum að hverfa ekki aftur heim
til Sviss eftir ársdvöl í Kongó, heldur
gerðist hann yfirmaður svissneska
fyrirtækisins Ciba í Bandaríkjunum.
Hánn dró sig þó ekki alveg í hlé
frá alþjóðamálum. Árið 1968 tók
hann sæti í Mekong-ráðinu sem
fjallar um efnahagsþróun landanna,
sem Mekongáin fellur í gegnum, eða
Kambodíu, Laos, Thailands og Víet-
nams. Hann hefur verið formaður
ráðsins síðan 1972. Árið 1970 var
honum boðið sæti í stjóm alþjóða-
ráðs Rauða krossins, en það þykir
mikil upphefð í Sviss. Hann hefur
verið leiðtogi fjölda sendinefnda
stofnunarinnar á orustusvæðum og
heimsótt stríðsfanga víða.
„Það var nokkuð erfitt að fá leyfi
til að heimsækja pólitíska fanga í
Nicaragua undir lok Somoza-tíma-
bilsins," sagði Umbricht. „Ég spurði
Somoza hvað hann hefði á móti því
að ég heimsækti þá. Hann sagði að
það væru engir pólitískir fangar í
haldi heldur bara glæpamenn.
„Kannski lendið þér einn dag í fang-
elsi,“ sagði ég við Somoza. „Þá
verðið þér feginn að fá fulltrúa
Alþjóðaráðs Rauða krossins í heim-
sókn!“ „Ég endurtek, þetta’ era
glæpamenn,“ sagði Somoza.
„Sandinistarnir segja hið sama um
yður. En þér munuð óska þess að
það verði farið með yður eins og
pólitískan fanga ef þér fallið í hendur
þeirra!"
Umbricht gefst ekki upp fyrr en
í fulla hnefana. Hann er mjög trúað-
ur maður og hefur trú sína að leiðar-
Ijósi. Hann lítur á hlutina frá sann-
gjörnu og réttvísu sjónarhomi og
reynir að finna bestu framkvæman-
legu lausnina á hlutunum. „Ég hef
mína trú og skoðanir og reyni ekki
að breiða yfír það. Þeir sem ég
starfa með vita þetta, þeir vita hvar
þeir hafa mig og treysta mér þess
vegna. Ég er kapítalisti en það
kemur ekki í veg fyrir að ég geti
gefið ráðleggingar í Víetnam. Fólkið
þar þarf á aðstoð að halda og það
skiptir mig engu máli, hvort stjórn-
völd era kommúnistar eða eitthvað
annað. Enda bað Pham Van Dong,
forsætisráðherra, mig um að vera
um kyrrt þegar ég tók við starfinu
í Austur-Afríku.
Vandi þriðja heimsins er mikill
og því miður hefur stór hluti al-
þjóðahjálparstarfsins farið fullkom-
lega út um þúfur,“ hélt hann áfram.
„Yfír hundrað þúsund sérfræðingar
heimsóttu Afríku á síðustu tíu árum.
Hefur ástandið batnað? Nei, það er
mun verra. Stór hópur sérfræðinga
hjá alþjóðastofnunum og öðram
hjálparstofnunum er í þessum störf-
um, af því að þau era vel borguð
og af því að hann fær ekki góð störf
heima hjá sér. Fimmtíu þúsund sér-
fræðingar hefðu verið meira en nóg.
Ég er af gamla skólanum og skil
ekki þetta unga fólk. Það þarf tvo
daga til að jafna sig eftir flug til
Afríku, gleypir vítamíntöflur en er
samt þreytt og dasað. Ég borða
aldrei neitt á löngum flugleiðum, sit.
aftast á fyrsta farrými, breiði yfír
mig og sef. Og ég get vel hafíst
handa við fundahöld sama dag og ég
kem á áfangastað."
Umbricht á þijú böm sem hann
og kona hans ættleiddu í Bandaríkj-
unum. Þau hafa oft óskað þess að
hann væri meira heima og stundum
óttast um líf hans, ekki alltaf að
ástæðulausu. En Umbricht bendir
þeim á að þetta sé sitt starf og allir
verði að deyja einhvern tímann. „Það
er mikilvægt fyrir mig að vinna
mitt starf eins vel og ég get. Ég
geri aldrei neitt á móti eigin sam-
visku og það veit fjölskylda mín. Ég
vil að hún geti staðið við gröf mína
og hugsað: „Hér hvílir heiðursmað-
ur!“
Hann hefur verið að draga úr
störfum sínum undanfarið, hefur
hætt I stjórnum nokkurra fyrirtækja
og hyggst fara að taka það rólegar.
„Ég hef verið beðinn um að taka
að mér starf í sambandi við efna-
hagsþróun landanna sem Níl fellur
í gegnum. Kona mín er á móti að ég
geri það,“ sagði hann, en við vissum
bæði að það eitt myndi ekki koma
í veg fyrir að hann tækist á við nýtt
verkefni.
„Nú veistu alltof mikið um mig,“
sagði hann, og keypti handa mér
miða í sporvagninn. Hann gaf sér
tíma til að bíða eftir vagninum með
mér en svo skálmaði hann á skrif-
stofuna til að lesa yfir prófarkir að
fræðilegri bók sem hann er með í
smíðum ofan á allt annað.
- ab.
John A. Speight
tónskáld.
Páll P. Pálsson hljóm-
sveitarstjóri.
Joseph Ognibene
einleikari.
Sinfóníuhljómsveit íslands:
Fyrstutón-
leikar ársins
Það eru heimamenn sem eru í sviðsljósinu á tónleikum Sinfóníuhljom-
sveitar Islands í Háskólabiói fimmtudaginn 9. janúar kl. 20.30. Stjórn-
andi er Páll P. Pálsson, einleikari Joseph Ognibene, horn, og frumflutt
verður verk eftir John A. Speight.
Fyrsta verkið á efnisskránni er
Sinfónía eftir John A. Speight, sem
samin er á tímabilinu júní 1983 til
júlí 1984. Að sögn tónskáldsins er
verkið í þremur þáttum og er hug-
myndin fengin frá altaristöflu, þar
sem myndirnar beggja megin við
aðalmynd byggjast á samtengdu
efni. John fékk styrk frá Tónskálda-
sjóði Ríkisútvarpsins til að semja
verkið.
Annað verkið á efnisskránni er
Homkonsert nr. 1 í Es-dúr eftir
Richard Strauss sem hann samdi 19
ára gamall fyrir föður sinn, en hann
var fyrsti hornleikari í Hirðhljóm-
sveitinni í Munchen. Strauss samdi
tvo homkonserta um ævina, hinn
síðari er hann var 78 ára gamall.
Joseph Ognibene leikur einleik í
verkinu.
Síðasta verkið er Furur Rómar-
borgar eftir Ottorino Respighi. Verk-
ið er í íjórum þáttum, sem bera
nöfnin Fururnar í Villa Borghese
(með leik bamanna), Furumar við
katakombumar (með Gregoríanskan m.
söng munkanna), Furumar í Gianic-
olo (með söng næturgalans) og
Furarnar á Via Appia (með sigurm-
ars hersveita á leið til Capitol-
hæðarinnar).
Miðar á tónleikana fást í Bóka-
búðum Sigfúsar Eymundssonar og
Lárasar Blöndal og í ístóni.
(Fréttatilkynning.)

Vestmannaeyjar:
íbúðir fyrir aldraða
afhentar fyrir jólin
Vestmannaeyjum, 28. desember.
SKÖMMU fyrir jól voru afhentar 6
íbúöir í öðrum áfanga í byggingu
íbúða fyrir aldraöa í Vestmannaeyj-
um. Húsiö er staösett í námunda viö
Iiraunbúðir, dvalarheimili aldraöra,
viö hlið sainskonar húss er reist var
1981. í því húsi eru einnig 6 íbúöir.
Framkvæmdir við byggingu
hússins hófust í byrjun þessa árs
og hafa þannig gengið hratt og vel
fyrir sig, en nokkrar tafir urðu á
því að þær hæfust frá því fyrsta
skóflustungan var tekin 3. júlí
1984. Gylfi Guðjónsson arkitekt sá
um allar teikningar að þessu húsi
en hann teiknaði einnig fyrra hús-
ið. Verktakar voru tveir, Trésmíða-
verkstæði Erlendar Péturssonar
og Hamar sf. í húsinu eru sem
fyrr segir 6 íbúðir, 4 stórar hjóna-
íbúðir og 2 einstaklingsíbúðir.
Sameiginleg setustofa er fyrir íbú-
ana og lagði bæjarsjóður tii hús-
gögn í hana. íbúðirnar eru hinar
vönduðustu og frágangur á öllu
hinn besti.
Það kom fram í máli Sigurðar
Jónssonar forseta bæjarstjórnar
þegar hann afhenti íbúunum lykl-
ana að íbúðúm þeirra, aö bæjar-
stjórnin hefur ákveðið að byggja
næsta áfanga með 12 íbúðum. Er
ætlunin að þær framkvæmdir
hefjist í árið 1986 og þeim verði
lokið í apríl 1987. í bygginganefnd
íbúða fyrir aldraða eiga sæti Gísli
G. Guðlaugsson, Þorbjörn Pálsson
ogSigurður Jónsson. —hkj.
-------♦
Þórdís Þorvalds-
dóttir borgar-
bókavörður í Reykjavík
Á fundi borgarráðs 27/12 var lagt
fram bréf stjórnar borgarbókasafns
frá 16. sama mánaðar þar sem
mælt var með því að Þórdís Þor-
varldsdóttir yrði ráðin borgarbóka-
vörður. Var það samþykkt í borgar-
ráði. Þórdís hefur sl. ár gegnt starfi
borgarbókavarðar, síðan Elva Björk
Gunnarsdóttir hætti, en var áður
yfír bókasafni Norræna hússins og
gegndi þá störfum forstöðumanns
hússins í fjarvera þeirra.