Morgunblaðið - 24.01.1986, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 24. JANtJAR 1986
Lánasj óðskrón-
íka í ársbyrjun
eftir Gunnlaug
Júlíusson
Með nýju ári bárust okkur náms-
mönnum á erlendri grund fregnir
af athafnasemi menntamálaráð-
herrans nýja. Eftir að hafa gengist
fyrir vel auglýstri „málstefnu" í
Þjóðleikhúsinu, þar sem hann m.a.
varaði við innrás lágmenningarinn-
ar úr umheiminum, skellti hann sér
upp í lánasjóð og skurkaði þar til.
FVamkvæmdastjórann rak hann og
tók vísitölubindingu námslána úr
sambandi. Gott dagsverk það.
Nú er ekki ætlun mín að rekja
það upp sem skrifað hefur verið í
blöðum um þessi mál, á slíku er
ekki þörf, heldur vil ég fjalla aðeins
um þessi mál frá sjónarhóli mínum
sem námsmaður erlendis.
Málefni lánasjóðsins
I viðtali í Morgunblaðinu þann
9. jan. ræðst Sverrir harkalega á
aðgerðaleysi Ragnhildar forvera
síns í menntamálaráðuneytinu í
málefnum Lánasjóðsins. „Areiðan-
lega er víðar pottur brotinn en hjá
Lánasjóði ísl. námsmanna . ..“
segir Sverrir og bætir við: „Við
erum of lengi búin að láta þetta
draslast." Nú er ég ekki sammála
Sverri um aðgerðaleysi og draslara-
hátt Ragnhildar í málefnum LÍN.
Hún réð t.d. manneskju til að mæla
flatarmál gólfsins í húsakynnum
sjóðsins, telja skrifborðin og sím-
ana. Niðurstöðumar voru síðan
birtar ásamt fleiru í frægri úttekt
á málefnum LÍN. Sem sagt: Ragn-
hildur sat ekki með hendur í skauti
og lét hlutina draslast, Sverrir.
Nú má ekki skilja orð mín sem
svo að LÍN sé nein heilög kýr, sem
ekki megi hreyfa við eða sé hafin
yfír alla gagnrýni. Síður en svo.
Gagnrýni er ætíð af hinu góða, svo
fremi að hún sé jákvæð og beinist
að því að betrumbaeta hlutina.
Margt í starfsemi LÍN bendir til
þess að aðfínnslu sé þörf og ýmis-
legt mætti betur fara.
Maður lét sér detta í hug að eftir
að LÍN var tölvuvæddur, yrði af-
greiðsla lána og annarra erinda
einfaldari og fljótlegri. Það hefur
því miður ekki orðið. Menn þurfa
enn að bíða mánuðum saman eftir
að fá svar við eins einföldum atrið-
um og hvort punktar á vormisseri
hafí verið nægjanlega margir fyrir
láni á haustmisseri og hvort hægt
sé að fá lán hafí þeir verið of fáir.
Eg veit dæmi þess að þrátt fyrir
bréfaskriftir og símtöl í október og
nóvember kom svar við slíkri spum-
ingu ekki fyrr en rétt fyrir jól.
Persónulega bíð ég eftir svari við
tveimur bréfum, öðru skrifuðu
seinni hluta nóvember og hinu í
byrjun des.
I fróðlegu viðtali við Hannes
Hafsteinsson, námsmann í Banda-
ríkjunum, sem birtist í nóvember-
blaði Sæmundar, er gefíð yfírlit um
hve ákvarðanataka hjá LIN virðist
„Breyting' láns í krón-
um talið er ekki hækk-
un heldur leiðrétting
lánsins vegna lægra
gengis krónunnar og
minni kaupmáttar
hennar.“
oft vera tilviljanakennd og meira
háð hve ákveðinn lántaki er en að
farið sé eftir skýrum reglum. Þetta
á vissulega frekar við um jaðartil-
felli en almennan lántaka, sem
afgreiddur er á kerfísbundinn hátt.
Eg get bætt við dæmi frá eigin
hendi, síðan ég flutti frá Svíþjóð til
Danmerkur hér um árið og hóf lic-
entiatnám. Þá var mér tjáð af
starfsmanni sjóðsins að ég gæti
einungis fengið lán í eitt ár enn,
og sökum þessa óútskýrða flutnings
miili landa, fengi ég þetta lán ekki
fyrr en á síðasta ári námsins, þ.e.
eftir tvö til þijú ár!
Ég er sem sagt á þeirri skoðun
að úttekt á starfsháttum og vinnu-
brögðum í sjóðnum sé af hinu góða.
Stofnun sem þessa verður að reka
á fagmannlegan hátt, of margir
eiga afkomu sína undir henni, af-
komu þar sem of ltið má út af bera,
til að hægt sé að líða klaufaleg
vinnubrögð. Því er það stórmál ef
hægt væri að taka fyrir að gögn
týnist, bréfum sé ekki svarað fyrr
en eftir dúk og disk og námsmenn
þurfí að standa í símtölum og bréfa-
skriftum milli landa til að fjá sjóðinn
til að fara eftir gildandi reglum.
Tíminn er peningar og símtöl dýr.
Námslánin fryst gagn-
vart gengi krónunnar
„Hef stöðvað sjálfvirka hækkun
og kem ekki aftan að námsmönn-
um.“ Svo mælir sjálfumglaður ráð-
herrann í símann sunnan úr Bret-
landi, þar sem hann kynnir sér
menntamál. Við þessa setningu er
ýmislegt að athuga. Breyting láns
í krónum talið er ekki hækkun
heldur leiðrétting lánsins vegna
lægra gengis krónunnar og minni
kaupmáttar hennar. Það er því
einungis verið að viðhalda þeim
kaupmætti lánsins, sem Alþingi
hefur ákveðið að það skuli hafa.
Síðan minn kæri Sverrir: Það
skiptir ekki máli hvort þú kemur
aftan eða framan, ofan eða neðan
að berskjaldaðri og vamarlausri
manneskju, gerðin er sú sama. Ég
kalla það að námsmenn séu ber-
skjaldaðir fyrir þegar þú rýfur
gengistryggingu námslána. Náms-
menn eru hópur, sem hefur yfír
veikburða baráttu-aðferðum að
ráða. Þjóðfélagið hættir ekki að
snúast þótt einhveijir námsmenn
hætti í skóla. Því verða þeir að
höfða til heilbrigðrar skynsemi
ráðamanna, þegar þeir beijast fyrir
málum sínum, en geta t.d. trauðla
farið í verkfall.
„Ég hef stöðvað sjálfvirka hækk-
un allra lána,“ segir ráðherrann.
Þú hefur þá líklega munað eftir
því að ijúfa verðtryggingu þeirra
námslána sem námsmenn hafa
þegar tekið, og eiga eftir að borga.
Þessi aðferð þín kemur fram
gagnvart námslöndum í löndum
með sterkan gjaldmiðil (Norðurlönd
— Þýskaland) á eftirfarandi hátt:
Gengi dollarans hefur fallið mikið
síðan í haust (ca. 20%). íslenska
krónan hefur verið látin síga með
dollaranum til að skerða ekki af-
komu sjávarútvegs (þrátt fyrir að
Tómas Ámason seðlabankastjóri
hafí sagt að ekki kæmi til greina
að fella gengið, þegar það seig sem
hraðast). Gjaldmiðlar fyrrgreindra
landa hafa styrkst gagnvart dollara
og íslenskri krónu. Hagfræðingar í
Svíþjóð og Danmörku spá áfram-
haldandi falli dollarans. Aðgerðir
þínar, Sverrir, valda því að það fall,
ásamt meðfylgjandi gengissigi
krónunnar, rýrir beint ráðstöfun-
artekjur námsmanna á Norðurlönd-
um. Allir raunsæir menn gera ráð
fyrir a.m.k. 30% verðbólgu á íslandi
á árinu, á móti 3—5% í Danmörku.
Heldur þú, Sverrir, að námsmenn
séu það vel haldnir, að þeir standi
undir slíkri kjaraskerðingu án þess
að hún merkist? Kannske trúir þú
því sem lítið línurit á bls. 2 í Mogg-
anum þann 7. jan. á að sýna: „Dreg-
ið hefur í sundur með námsmönnum
og launafólki." Eftir því mætti
halda að námsmenn séu vel haldinn
forréttindahópur sem níðist á merg-
sognum launþegum. „Svo skal böl
bæta, að benda á eitthvað annað"
yrkir þjóðskáld seinni tíma á ís-
landi. Línurit þetta sýnir öllu frekar
hve freklega hefur verið ráðist á
kjör launafólks á Íslandi á seinni
árum, en háan kaupmátt námslána.
Launafólk hefur þó haft þann
fræðilega möguleika að vinna upp
kjaraskerðinguna með aukinni yfír-
vinnu (án þess að ég mæli vinnu-
þrælkun bót), það geta námsmenn
ekki.
„Ef þrengir að hjá þjóðinni, verða
námsmenn að athuga að þeir verða
að taka þátt í kjörum hennar," segir
ráðherrann.
Náttúmfræðivika
í bókasöfnum
Að þessu sinni heldur áhuga-
hópur um byggingu náttúru-
fræðisafns ekki náttúrufræði-
dag, heldur náttúrufræðiviku.
Hópurinn hefur fengið bókasöfn
á Stór-Reykjavíkursvæðinu í lið
með sér tíl þess að kynna nátt-
úrufræðibækur og tímarit. Nátt-
úrufræðivikan verður frá mánu-
degi til föstudags, dagana
27.—31. janúar, á venjulegum
opnunartíma viðkomandi safna.
Aðstaða fyrir almenning til
fræðiiðkana er viðamikill þáttur
í starfsemi náttúrufræðisafna.
Sú aðstaða er ekki einungis í
sýningarsölum, heldur þarf fólk
að hafa aðgang að vönduðu bóka-
tímarita- og gagnasafni. Á bóka-
safni framtíðarinnar munu vænt-
anlega verða hljóðbönd, mynd-
bönd, ýmislegt fræðsluefni á
tölvum og margt fleira.
Við viljum vekja athygli á, að
enda þótt við verðum að ein-
skorða okkur við bókasöfn á
Stór-Reykjavíkursvæðinu í þetta
sinn, munum við reyna að fá
önnur bókasöfn á landinu í lið
með okkur við annað tækifæri.
Bókasafn Náttúru-
fræðistofnunar Islands
Bókasafn Náttúrufræðistofnunar
íslands er til húsa á 5. hæð á
Laugavegi 105.
Bókasafnið hefur einkum að
geyma bækur og tímarit á sviðum
dýrafræði, grasafræði og jarðfræði.
Iætur nærri að fjöldi bókatitla sé
um 5000 og um 500 tímarit berast
safninu reglulega. Mörg þessara
tímarita er ekki að fínna annars
staðar í íslenskum bókasöfnum.
Yfírlit um erlendan tímaritakost er
að fínna í „Samskrá um erlend
tímarit" útgefínni af Landsbóka-
safni íslands. Þá er sérprentanasafn
með um 25000 sérprentunum.
Mjög fullkomið safn rita um ís-
lenska náttúrufræði — bóka og
tímarita — er að fínna í bókasafn-
inu, sum mjög fágæt. Bækur og
tímarit eru yfírleitt ekki lánuð út.
Hins vegar er lestraraðstaða í safn-
inu, svo og ljósritunaraðstaða.
Bókasafnið er opið alla virka daga
frákl. 9-5.
Borgarbókasafn Reykjavíkur,
Þingholtsstræti 29, sími 27155.
Útibú Bústaðakirkju, Hofsvallagötu
16 og Sólheimum 27.
Á Borgarbókasafninu eru til allar
bækur og rit um náttúrufræði, sem
fáanleg eru á íslensku.
Aðalsafnið er opið mánudaga —
föstudaga kl. 9—21, laugardaga kl.
13—16. Um opnunartíma útibúa
sjá upplýsingar í símaskrá.
Bókasafn Bessastaðahrepps,
Álftanesskóla, sími 53662.
Bókasafnið mun kjmna sérstak-
lega náttúrufræðibækur á þessarí
náttúrufræðiviku. Safnið er aðeins
opið á miðvikudögum kl.
19.30—22.30 — eins og er, en
opnunardögum verður fjölgað í vor
þegar safnið flytur í stærra hús-
næði.
Bókasafn Garðabæjar, Garða-
skóla við Vífílsstaðaveg, sími
52687.
Safnið sýnir bækur og rit um
náttúrufræði bæði íslensk og er-
lend. Þar á meðal gamlar
kennslubækur í náttúrufræði.
Sýndar verða myndir og uppdrættir
af Búrfells-, Heiðmerkur- og Blá-
fjallasvæðinu. Einnig verður sýndur
skipulagsuppdráttur bæjarins.
Safnið er opið mánudaga — föstu-
daga kl. 9—19 og laugardaga
13-15.
Bókasafn Hafnarfjarðar, Mjó-
sundi 12, sími 50790.
Safnið sýnir bækur og rit um
náttúrufræði, bæði íslensk og er-
lend. Safnið er opið mánudaga —
föstudagakl. 14—21.
Bókasafn Háskólans og Nor-
rænu eldfjallastöðvarinnar er í
jarðfræðihúsinu við Hringbraut
(norðaustan við aðalbyggingu há-
skólans) í norðurenda, efri hæð.
Sími 25088. í safninu eru um 3000
bækur og íjölmörg tímarit í jarð-
fræði og landafræði. Öllum eru
heimil afíiot af safninu. það er opið
mánudaga — föstudaga kl. 9—17.
Bókasafn Kennaraháskóla ís-
lands, við Stakkahlið, sími 686065,
utan skrifstofutíma sími 68731.
Safnið er opið öllum almenningi,
þótt það sé mest notað af kennurum
og kennaranemum. Aðaláhersla í
bóka- og ritakosti í náttúrufræði
er lögð á líffræði og á safnið nokkur
mjög forvitnileg tímarit. Safnið er
opið mánudaga — föstudaga kl.
8.25—18.00, laugardaga kl. 10—17.
Á þriðjudaginn milli kl. 17 og 18
veriða til sýnis nokkur tölvuforrit í
líffræði og eðlisfræði, einnig mynd-
bönd.
Héraðsbókasafn Kjósarsýslu,
Markholti 2, Mosfellssveit, sími
666822.
Safnið setur upp sýningu á þeim
bókum og ritum um náttúrufræði,
sem til eru í fórum þess. Safnið er
opið mánudaga — föstudaga kl.
13-20.
Bókasafn Kópavogs, Fannborg
3-5, sími 41577.
Á náttúrufræðivikunni verður
ritum um náttúrufræði hampað sér-
staklega og skrá yfír þau mun liggja
frami. Leikin verða hvalahljóð af
plötu og sýnd verða þýsk myndbönd
um ýmis dýr o.fl. Ennfremur verða
sýndir náttúrumunir úr Náttúru-
fræðistofu Kópavogs. Safnið er opið
mánudaga — föstudaga kl. 11—21
og laugardaga kl. 11—14.
Landsbókasafn íslands, Safna-
húsinu, Hverfísgötu. Sími 16864
og 13080.
í anddyri safnsins verða sýndar
nokkrar gamlar bækur um íslenska
náttúrufræði og fáein handrit.
Safnið er opið frá kl. 9—19 mánu-
daga — föstudaga og laugardaga
9-12.
Bókasafn Seltjamarness, við
Melabraut, sími 29050.
Vikuna 27.—31. janúar verða
sérstaklega kynntar bækur og
tímarit um náttúrufræði sem safnið
á. Bókasafnið rejmir að útvega lán-
þegum sínum flestar bækur sem út
koma hér á landi. Lesstofa og blaða-
hom em opin á sama tíma og safn-
ið, einnig veitir safnið ljósritunar-
þjónustu. Safnið er opið á mánudög-
um kl. 14—22, þriðjudaga —
fímmtudaga kl. 14—19 og á laugar-
dögum kl. 14—16.
(Áhugahópur um hyggingu Nátt-
úrufræðisafns.)
. -i .. .
at
lf*%M i