Morgunblaðið - 09.03.1986, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. MARZ1986
pliúrfmii Útgefandi Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulitrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Augiýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 450 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 40 kr. eintakiö.
Þing Norður-
landaráðs
Rólegt var yfír þingi Norður-
landaráðs, sem lauk í Kaup-
mannahöfn á föstudag. Yfir því
hvíldi einnig skuggi morðsins á
Olof Palme. „Voru menn hóg-
værir, lítið um athugasemdir og
fátt um snörp orðaskipti," sagði
Páll Pétursson, fráfarandi for-
seti Norðurlandaráðs, um þingið
í Kaupmannahöfn í Morgun-
blaðsviðtali í gær. Honum hefur
líklega verið ofarlega í huga
fjaðrafokið í kringum þingið í
Reykjavík fyrir ári, þegar hart
var tekist á utan þings og innan
um hin fjölbreyttustu mál.
í ræðu á þinginu í Kaup-
mannahöfn gat Sverrir Her-
mannsson, menntamálaráð-
herra, um nýlegar lyktir á hand-
ritamálinu og sagði meðal ann-
ars: „Samningur íslendinga og
Dana um handritamálið er lýs-
andi dæmi um alþjóðlega sam-
vinnu eins og hún gerist best.“
Undir þessi orð skal tekið og
einnig það, sem Betel Haarder,
menntamálaráðherra Dana,
sagði við undirritun lokatillagna
um skiptingu handritanna og
samstarfssamning þjóðanna:
„Þessi einstæða samvinna ís-
lendinga og Dana á sér ekki
hliðstæðu í heiminum."
Á þinginu í Kaupmannahöfn
var unnið að framgangi marg-
víslegra mála, sem ekki ber hátt
í fjölmiðlum eða umræðum um
stjómmál en skipta miklu fyrir
þá, sem í hlut eiga. Þannig hljót-
um við íslendingar sérstaklega
að fagna því, að tillögu um að
koma á fót norrænni líftækni-
stofnun á íslandi var vísað til
ráðherranefndarinnar. í því
felst, að málið er komið á sam-
norrænt framkvæmdastig.
Hindranir geta þó enn verið
lagðar í götu þess og virðist
Finnum sárt að sjá á eftir líf-
tæknistofnuninni hingað til
lands. Að óbreyttu skal þess þó
vænst, að fallist verði á þau
rök, sem liggja að baki tillögunni
um að stofnunin rísi hér. Þá er
fagnaðarefni, að vel var tekið í
tillöguna, sem flutt var að frum-
kvæði læknanna Snorra Ingi-
marssonar og Þórarins Sveins-
sonar, um norrænt samstarf í
krabbameinsrannsóknum.
Skömmu áður en norrænir
stjómmálamenn hittust í Dan-
mörku höfðu Danir ítrekað þátt-
töku sína í Evrópubandalaginu
(EB) í þjóðaratkvæðagreiðslu.
Danskir jafnaðarmenn vildu að
tillagan um aukið samstarf
Evrópubandalagsþjóða yrði felld
í atkvæðagreiðslunni. Þeir urðu
undir en á þingi Norðurlanda-
ráðs sagði Anker Jörgensen,
formaður þeirra, að Dönum
fyndist sem menn annars staðar
á Norðurlöndum væm hlynntir
aðild Dana að EB og teldu sig
hafa gagn af henni. Hann bætti
því síðan við, að í hreinskilni
sagt þætti sér það mun æski-
legra, ef fleiri norræn ríki sýndu
áhuga á beinni aðild að banda-
laginu. Með því væri tryggt, að
hugmyndir Norðurlandamanna
settu meiri svip á þróun sam-
vinnunnar í Evrópu.
Með þessu hreyfír Anker
Jörgensen, sem nú tekur við sem
forseti Norðurlandaráðs, máli,
er tvímælalaust á eftir að setja
svip sinn á umræður um stöðu
Norðurlanda í fjölþjóðlegu sam-
starfí. Líklegt er, að á næstu
ámm verði það til dæmis ofar-
lega á dagskrá í Noregi, hvemig
háttað skuli samstarfí við Evr-
ópubandalagið. Kemur vafa-
laust einnig að því hér á landi,
að stjómmálamenn þurfí að
huga meira að þessum þætti
utanríkismálanna en þeir hafa
gert um nokkurt árabil.
Merkilegt
framtak
Félag einstæðra foreldra
hefur nú tekið í notkun nýtt
neyðar- og bráðabirgðahúsnæði
í Reykjavík. Félagið hefur þegar
rekið slíka starfsemi í fímm ár
og hefur nú yfír að ráða allt að
20 íbúðum fyrir einstæða for-
eldra, sem þurfa á húsnæði að
halda um skamman tíma. í
janúar 1986 höfðu 106 foreldrar
með 131 bam búið í húsi félags-
ins í Skeijafírði, frá því að það
var opnað.
Framtak Félags einstæðra
foreldra miðar að því að hjálpa
fólki til að hjálpa sér sjálft.
Rekstur húsnæðisins byggist á
því, að hann standi sjálfur undir
sér. Starfsemin er ekki aðeins
til fyrirmyndar hér á landi held-
ur hefur hún vakið athygli í
nágrannalöndunum, þar sem
ýmsir hafa lýst áhuga á því að
geta fetað í fótspor félagsins.
Fyrir opinberar stofnanir, sem
vinna að því að aðstoða fólk við
útvegun húsnæðis, eins og Fé-
lagsmálastofnun Reykjavíkur-
borgar, hefur verið ómetanlegt,
að slík starfsemi hefur verið
rekin af einstaklingum.
Á mörgum sviðum félagslegr-
ar aðstoðar vinna einstaklingar
stórvirki og létta þannig undir
með sameiginlegum sjóðum
borgaranna. Félagi einstæðra
foreldra ber að þakka frum-
kvæði til aðstoðar þeim, sem
þarfnast hennar oft á örlagarík-
um og erfiðum tímum.
„Leiftursókn
gegn verðbólgn“
Alkunna er, að hugtök
og heiti vega oft
þyngra á metunum í
stjómmálum, en mál-
staður og röksemdir.
Það er að sÖnnu þægi-
legt og skynsamlegt,
að auðkenna stefnur og sjónarmið með
skýrum hætti, en stundum geta pólitískar
nafngiftir líka villt sýn og komið í veg
fyrir réttan skilning á mönnum og málefn-
um. Um þetta eru ótal dæmi og má til
skýringar nefna hversu grátt hugtökin
„hægri“ og „vinstri“ eða „ftjálshyggja“
og „félagshyggja", nú eða „róttækni" og
„íhaldssemi", hafa verið leikin í stjórn-
málaumræðunni. Dæmi af öðru tagi, en
hins vegar jafn þýðingarmikið í þessu
viðfangi, er heitið sem Sjálfstæðisflokkur-
inn valdi stefnuskrá sinni fyrir þingkosn-
ingamar í desember 1979: Leiftursókn
gegn verðbólgu. Þetta heiti var að vísu
ágæt lýsing á yfírlýstu markmiði flokksins,
sem var að ná verðbólgunni niður í alls-
heijaratlögu í stað hægfara aðlögunar, en
hjá mörgum virðist það hafa vakið aðrar
hugrenningar. Andstæðingar flokksins
gripu það á lofti og fullyrtu, að stefnan
fæli í sér atlögu að lífskjörum almennings.
Ef henni yrði hrint í framkvæmd myndi
það leiða til stórfellds atvinnuleysis og
íandflótta. Þjóðviljinn kallaði hana „leiftur-
sókn gegn lífskjörum", sem frægt er, og
því hefur verið haldið fram, að þessi útúr-
snúningur allur hafí ráðið úrslitum um það
að Sjálfstæðisflokkurinn náði ekki því fylgi
í kosningunum, sem búist hafði verið við
og öll rök hnigu að.
Nú má vitaskuld segja, að sjálfstæðis-
menn geti sjálfum sér um kennt. Þeir hefðu
þurft að vera samhentari í því að benda
á, að leiftursókninni var sannarlega ekki
stefnt gegn lífskjörum almennings sem
slíkum, eins og andstæðingamir héldu
fram, heldur gegn versnandi lífskjörum,
sem og kom á daginn eftir að henni var
hafnað. Ýmsir áhrifamiklir talsmenn
flokksins brugðust í þessu efni. Sjálfstæð-
ismenn hefðu kannski líka átt að velja
stefíiuskrá sinni hógværara heiti. Á þetta
benti Jónas Haralz raunar í grein hér í
blaðinu í miðri kosningabaráttunni. „Ég
hef orðið var við það,“ skrifaði hann, „að
titillinn „leiftursókn" hefur orðið ýmsum
ásteytingarsteinn. Með þessu vali var
auðsjáanlega ætlunin að leggja sem mesta
áherslu á skilning flokksins á mikilvægi
þess tvenns, að sóknin gegn verðbólgunni
yrði að sitja í fyrirrúmi fyrir öðru og að
sóknina yrði að hefja með snörpu átaki. Á
hinn bóginn hefur nafngiftin óneitanlega
á sér nokkum áróðursblæ og getur vakið
hugmyndir, sem ekki eru í neinu samræmi
við orð og anda stefnuskrárinnar sjálfrar."
Og sjálfstæðismenn drógu vissulega sína
lærdóma af óförunum, svo sem stefnuskrá
flokksins fyrir þingkosningamar 1983,
„Frá upplausn til ábyrgðar", er til vitnis
um. Þar er orðið „leiftursókn" hvergi að
fínna, en hins vegar talað um „samstillt
átak þjóðarinnar allrar" gegn verðbólg-
unni. Það þurfti hins vegar enginn að fara
í grafgötur um það, að Sjálfstæðisflokkur-
inn hafði ekki áhuga á því að halda áfram
þeirri „hægfara niðurtalningu" verðbólg-
unnar, sem ríkisstjóm Gunnars Thorodd-
sen taldi sig vera að vinna að. Þegar Sjálf-
stæðisflokkurinn boðaði leiftursóknina í
nóvember 1979 var verðbólgan rúmlega
80%. Að loknu rúmlega þriggja ára tíma-
bili „hægfara niðurtalningar" í maí 1983
var verðbólgan orðin 130%! Þá fyrst skap-
aðist grundvöllur fyrir „leiftursókn gegn
verðbólgu", sem af pólitískum ástæðum
mátti ekki nefna sínu rétta nafni. Með
róttækum stjómarráðstöfunum, sem í
fyrstu fólust einkum í því að stöðva víxl-
hækkanir kaupgjalds og verðlags, tókst á
þremur mánuðum að ná verðbólgunni
niðurí 13%.
Stefnan framkvæmd
Að sjálfsögðu er margt ólíkt með hug-
myndinni að leiftursókninni 1979 og fram-
kvæmdunum 1983 og samningunum 1986.
Sjálfstæðismenn stefndu t.d. að því árið
1979, að fjármagna ýmsar „hliðarráðstaf-
anir“, s.s. skattalækkanir og uppbætur
handa láglaunafólki, með 10% niðurskurði
ríkisútgjalda. Það er sambærilegt við
lækkun núverandi fjárlaga um rúma þijá
milljarða króna. Nú er hins vegar gert ráð
fyrir því, að lækkun óbeinna skatta verði
mætt með umfangsmikilli Iántöku innan-
lands og halla á ríkissjóði. Það breytir
ekki hinu, að grundvallarhugmyndin í
stefnu sjáifstæðismanna frá 1979 hefur
unnið sigur. Sú kenning, að annað hvort
verði verðbólga snarlækkuð með hröðu og
samstilltu átaki eða hún verði alls ekki
hamin, hefur reynst rétt.
Það er síðan athyglisvert að hugsa til
þess hvaða önnur atriði, en leiftursókn
gegn verðbólgu, voru boðuð í kosninga-
stefnu Sjálfstæðisflokksins 1979 og þóttu
þá mikil nýmæli. Þar má nefna, að ákvarð-
anir um vexti skyldu færðar frá ríkisvald-
inu til markaðarins, banka, sparisjóða,
fyrirtækja og einstaklinga. Jafnframt
þessu yrðu leyfðir verðtryggðir banka-
reikningar. Hið fyrmefnda er þegar orðið
að veruleika að nokkru leyti og stefnt að
lögfestingu þeirrar stefnu í Seðlabanka-
frumvarpinu, sem nú er fyrir Alþingi. Hið
síðamefnda er nú líka fyrir hendi og hefur
leitt til aukins spamaðar, sem er gífurlega
mikilvægur fyrir þjóðarbúið.
Fjögur önnur atriði er rétt að nefna. í
fyrsta lagi var stefnt að því að verðlag
yrði gefíð fijálst undir eftirliti og losað
um innflutnings og gjaldeyrishöft, þ. á m.
hinn óvinsæla skatt á ferðamannagjald-
eyri. Þessu hefur verið hrint í framkvæmd.
I öðru lagi var stefnt að því, að jafnvægi
kæmist á milli framboðs og eftirspumar
eftir búvöru. Að þessu er enn unnið og
þar hafa orðið miklar breytingar á örfáum
árum. í þriðja lagi var stefíit að því, að
gengissig íslensku krónunnar yrði stöðvað
eftir ákvörðun fískverðs. Sama hugsun er
að baki ákvæðanna um fast gengi í samn-
ingunum um mánaðamótin. Loks er að
nefna fyrirheit um afnám þeirra skatta,
sem vinstri stjómin kom á, s.s. sérstaks
skatts á verslunar- og skrifstofuhúsnæði,
en það hefur ekki tekist að efna nema að
litlu Ieyti.
Sársauki og fórnir
Um það er ekki deilt, að ráðstafanir þær
sem núverandi rikisstjóm greip til sumarið
1983 voru sársaukafullar og bitnuðu af
þunga á launafólki. En rökin að baki leift-
ursóknarinnar vom einmitt þau, að sigur
yrði ekki unnin á óðaverðbólgunni nema
með sársauka og fómum. Ákjósanlegast
væri, að vinna verkið í snöggu átaki svo
sársaukinn yrði skammvinnur og fljótt
unnt að hefja uppbyggingu á ný. Sjálf-
stæðismenn bentu á, að tilraunir hefðu
margsinnis verið gerðar til að ná verð-
bólgunni niður í áföngum og þrátt fyrir
nokkum árangur á fyrstu tveimur stjóm-
arárum ríkisstjómar Geirs Hallgrímssonar
(er verðbólgan hrapaði úr 54% í 26%) hefði
ætíð sótt í sama farið. Stefna áfangalækk-
unar hefði verið reynd, en mistekist hrapal-
lega.
Eitt af því, sem kann að hafa spillt fyrir
framgangi leiftursóknarinnar 1979, var
það hugarfar, sem Iangvarandi óðaverð-
bólga hafði skapað hér á landi. Fólk var
farið að trúa því, að óðaverðbólgan væri
óhjákvæmilegur fylgifískur efnahagslífs-
ins. Menn horfðu til nágrannalandanna,
þar sem verðbólga var lítil en atvinnuleysi
mikið, og ímynduðu sér, að valkosturinn
hlyti að vera verðbólga eða atvinnuleysi
og kusu hið fyrrnefnda. Svo vom auðvitað
líka þeir til, sem högnuðust beinlínis á
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. MARZ 1986
. ... i'.—* ^ .• ' l~" »^ *(.1) i.'« r i’i—. • . , s—:-rr rr x j 1 i—
4*
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 8. mars
r>r> síocr
Sjálfstæðisflbkkurinn boðar:
Leiftursókn
(tíkisútgjöld lækkuð um 35 milljarða — Tekjutrygging til lágtau
fólks — Gengissig stöðvað — Verðtryggðir bankareiknini
aó v sA hefy-i ti! bæitn*
itskj*rs <*r. fyrvi taklsi *? r>n* á v trtWÚKunnk i
er xú »taAr>'ja<L ww ókják'.a-B-lItjft *t nú fyrir i
d-^ina b»rlast i >«jíu M. finunstti þirl »iíí j
fns&Bgidorar ákvkrðsiúr i álfum srriN«ir>» ;
ú.r síidf > fí'.iid xinní líi;} viusiri Mtfúr»nti»n»t um i
»«; sspp i wsíiuu frfáf-tynds ;
í' r;>rk« flníh**.vt'fna. f.*'kka [mrf r;kÞút*)»l4
er«ii«»r* »* ko>«ö '< r:V»r a.sfrar.ru dóhakfi i prninud
«»lum. StOðvn [>»rf vtilhjrkkdnir ka-.ipK)«M- »«
rrúis*s, fcinslremur rr «»«ísy.Rteíff nftstrxfv* gr:«*i<xf« i
ir«»«ftr.ar.
Rá<V tdí*RÍr xtvn vttöáóiííuur.; vsró* aiJ ■.<ra ny.g ;
Múkm vú hfíjaxr údrfr «»«f *<: f«fja i
rxwk.a'reöir li! cj"- |>><i'-.>r?«dmh kVJur.* x|r*\
wuð->nlrira« undirhunirgt -r iokfé.
vi<«- : fi«<»!*if*f>*r*»x faíia Jien : **r N»Ni*;x->x»!»»}!. k;
; -;>í»* íx>k»<t»x : »‘»*k*«*. <r .! í;;'->r>t.>x* ***«. <>><'(*■(*<•' Á **J«a: *t>* «x
»* » = Sátgft !*»:»( OnMWwt. hrrwÍH’ bxwk'*f»>*k*t»<. 8búr*x< «*?*»*». if*wl
•'<>*- Mrífi. <•'■;' 11x11*»'*««», (< rx-»<<c: <*: á***»r 'Ux.r<*#t«x, v«r»J>r>»»»>r » tdwoo.MkJ.: »
Tilraun PLC
út um þúfu
r.;*ff>*»*f<í>c*k<
i »(■»»*<: <■> (<M
».*KX
i «>■<:& ritkr»*ff
: >.<«* x* Wosctt fí-« «» »A rn
■■ ■»» *»>!>** «: W»#x(x,x>* * :>■*< >>
«: k>or«*l t «»<!*(X»
.................. <»<
« 4<'<XÓ<«*J>»VÍfttS* Í t<Vx<X4
*á ff <J fc*Jt >
jf : «**»> 1<»K*X'
Bauðst
tílaðfara
<«o(:>í*». «s .1

«y* * <-*■•> fí::h»x* kx»«*
<t» Kcs-x-mr : *•* x*< «i«**
.:**.<«k*x«x *.x:> **f i*xi* •»
*><t*íx þfirr* Vx<: ».-tt ■*» :
,at.v(*« fe*Jxt ■ fekt <Mx< :
'iOÐvu/m
- *. t-mbrr i»?» —2*4. **.
'huldið hefur ( hótunum
Skölarannsöknir
undir hnifinn

Leiftursókn gegn lífskjörum
'toðar óhefta mark- ~ * —
ðshyggju og erknda
tóriðju
> kynnt y*r kntúxft****«>*•*
>*nv*hf*M rtír*krm«<W
*■' r*tln*»<tí v*rí
< Jrv> t>*> *t «*t*4*«>*>*,<»> *»*> * ie i
Minien A *i«w tS *< <>i
twvdtvn,?. (>*■<< ,<*><g.-fn>»o-»< *« :«*a#l *><.«« **<*.
:<r- v,,,•>* > *<;. 4,*H*, «* i<nn»
*, >»-. .,,.v..ya>>r %*«#&*#** WStWWÍf tw
«<*•■••* '■> - •; «>'>■' *k#t*« *i M.1 >(*«><*» <«j
<Vv**»•■■».>,>■»>*>. l;4JM>.(U*»«lt «« ASt* 1*4 *»*<{* **«>
»lrí«i»> » f> >«>,>5. 4, t«rmdvV«- Siib*i*rt<»tl<M*«»!>>*
;«•*' *>V>'A-f A<tí'*(<.«n<W «<* «*<« HAk\>*n\* if tvi iytif
• ;»*,■*#•<.' *A vvoví ni&ut*l rltOfcir's (*>;>*>»«>,« wj
*<>.< t»> zenQÍfl tnK { tMfttnv fMwto «i bvi
><ti ♦»**«« iyrú A*%ni/Ht*t
- «t *t<wt#fek.un *v> i<$re,<*&>>
n#»Uði <\t> *»>■> .' itA því «v* >,»w«
♦.k'" wrrt Mr At< v>ð. >;» (.«*, *, »«..%’«<■ K***k<r< ni&jt
Þ»<kr *rór'*»i<t» ÍMfKfevr, i»>»(lx«>d.trt)df«, A»
IXxVtóvr *» ,'«>*» * t<»mJ0«O)W rtkltrrti, ♦<(
rt#»t«HHr,'t4m**j<W* W f )*»**<«)»joð* iðrufto*
, itttodðr *« «*lm*í*t'Vðttvr ♦«<(*»«* *A xtomt* !
v*»i*at»«r«*ntr «tg* *A y*t» 1 bömtvm vifttklpt* i
m\ *fek( r(fet*»t^nðr t*ftMl»f»fe*«,\«.
i :i()U>J(H)Al \KIKirhKW ALl Sl iX
Vildi 3-500 MVV til
álbræðslu á íslandi
rmM* »»#<■)*«, ÍTrír-
£**£ j Orkan áttí ut)
>»,<MJ.«(.,» >*Kð. *fek< ottsððdf 4 (ttMön. ivm lilnek t)
> V»*>
ðtwðökt
Vwð,'#o -*'»«> »»»!ð , lt!4(»t •
>•,<»*. V»,ft> thnkjMðHum
f,»m»x».t rxjt *t t.ttixxn r*}i xwði i>)'xa>on*A*rv#r* • vtxdi,
l <’t*'0lV*r}< dvfe.r, < Unittm.'4 <>»>;(v (tötvm » 1'
♦ittMk ♦ m <w
•♦♦kr A* ..***' *
•kýrUv VkðrmftMMfMUr
mfeðbv) #4r*.*d«tl) »»«►( *, 'nni iýr,tt**i
6 «><Jv WWWífe, «r ♦>*»*; »l»tt>v*«,k fe!*il»!«4,'
v*m\ ..l*>liv,vs».n »>»*fe{4rvo\ðn' >vt«i»(*
‘( hív^4«t)ktl«vfeM»* #U)»rhðli»fe4‘*rítk **m Jijfett
♦itttofekwtDv, b«<ut nofektt, *»on» *«!♦ ♦»*.*, >yt>t
»<*$*t *ó bvwtt Þ*ð v«r.V,r »>»n)
A>Þv4*>H<*kurim. Mrm ufe* *f> I*r *& vmn* «
ítVfetfevt m*ð »v*W<OV »Hvr k(N.mrtjt*t, —
ivro tilttek i
ilnwhitinu
1981 '84
k*t»r n* »*<4 i**6
>»»>***> w >.>4*n*»»<*,vr
4,.»> *«*« y »v.*4 >a
*—.„ -w> w< .0 ttrt.
«•<<« >■> »♦♦<<«>•
< ,I»A*»»4*
* ¥.<*>« « (.
G-iistinn í Reykjavík
Sjá slöu 6
vv'fe.:;*.’***>*> ■
V*rfe«*>.*,» *< ►»♦*'*
*>,«*< K*U tt«« fcrr ♦*,»»*• <*
*M<»<n*tM»gw. v«*-*,;«v>vc
»>» »< Wifr. . !
.....» •*» þ*<i »»*;** '•*> ■ »
*»»•*> M-kww ferWw* »«>*;
.»»><»,««*»„.»*»w. *» **».» >»
kr> t*t(V4>4 mtw *»W» >>>
. >■* tfetWvýt •'♦• ♦«.
•*•*• i -**<r>*. M«r*V,<»
4,1* VVtV *«.«< ,V»W.
,«»«♦» *tW«»*N« Jd*tt*<„
*n»*d»v» *»v,r í 4 »r •» »•»,»>
fe»» fe»» *»*4> •**' <»1»» <,,* *"
«♦>>, t W 4, >•*" * •»)•”'»
\ *fe V*».v> ’A*
«*» > ,v*»»Mt* >*»; »>
S*»VV*»»,A«»* ♦■!«.<«')’**'*
**>♦«> w*v*.' r-*» v* k*«v>;*fet **
**>*«< »»«*»,♦** **t*j**r«*
AHAk «*»W» «*r\*tmj*«*
V »>•* <;,v *«*
STOPNAD 10i:i -
n»»w»ia!«n, mwífíAR <»w>
nýrrn kj;v>-ife9»inmí»ga:
V erðbólga 7-8%
< »> :- ,»x.»-x* M. i.\...-|.-\.‘> i MMJH-J. >-Mí- ;
Iwvt) )>;->■>!- (*.»♦(>».)« »n> <><* <:4 >«jt mt* «*r,t\<xv>o« fe»«.v< |í
«»»»'*•*»< (.'fewX -xiRi ASÍ »•■„.■n-ai\»fev>w!x. ' «<:«»»!«> ‘
»w!—\.««OMi,. |.»>,.do Yix\>\«>>.V!,«<*A\<'.v:«t» w«» Xx>«(»fev(.VXA«
*»v,xwv>,«r < *r«í»V »-) vv»rx >«•»» Mgtnu <uer:i v» ,-»..■ jj
*x< < t,v!,<v|««.. .Vt *»V! <-r *tv» >M ttrk *»rfxxt-.x:ik!«w» ■«<»»>.<».» ij
ttr* «*)(».♦ k .!>-k» w.Mvr x> •rtOAxdíx ; >x.»fe«». w» k*» j
* >»>0«. v.*k • >tf\4»v. ,w.\. 'vv; ♦«»» »»d!< »**v m*<> ||
fe-Xx ,,«»*«*>: *\ !«!»■ ,.«<»' .,.,•»> > «A»r> >>>!r ««rV, (9S* f
»r *»»:>*‘ yrrt rk,> *yv!r #:>r<; iv— xd fj*>v«»>:'>»
fcW>«;.:*.\»V'. )';.' .««- *♦,>,**» W»rr,-sj*4xx«« ««* „n>»v,.raw(x#
vxrS *>x vx.feiv-*>p.>!«y\.\w*>: <.foy>;«\,vt.,Áo‘. www \».v, '«*x> t >»r
vt CtW v»»*xr »»><<( < W-,,'x»VW»»x %t Mráw >♦>;«««, J,
r*rfe«»«rff»fe». x*
jwrar. rvr, ,.» <;< w»\>>iww,i wjx i,»M(«•»»:,, »>r»
x.<:*>' xv x» *>>>VKfe\.') *x)«c<w>»>,x *»<rá>xráw»»V' rá*>t »»«);),.>'>•*«»>
*v:x, K>V.úrtUxow» v*.*>>- rfr»*M. x <...»!> vfe««» ,y,» >-\,lr>;> 1
.l->; »»• *r »v.,,\ ,’* ..*«<« vi.'rá.vcK x.' rS»w W'r»x*,i*»
ll'inWAW'x, í m ,x‘>\w *<)fe»,‘, * l-.vu«rá>: ,'iio-M. ,».\>«x*,-i-».'
s:*>rá.«v:>».‘»'
»! lí! 4rv«vfex v:
'V'wVk !*wv.\!»%-fej vx».« -MaAi' ;
W j
>• «»;:«»■ ♦< «* fe«.f ; Vwrá. fxS j
>r»« A:>I : tkt»’ \**\ >«,.. ti <
ýtráSráfeX Vrtxw ► •x>*v< -x-'SvSr, j
»Yj»»ráj^xfe*« xxVxwó-V. VVfen ;
».*>>)« \*!'.(..'V»<.> * !
»fe«rf« »rá.w,,vV V»'**rá.»' Í
lr»t‘irá.>««j»»»> ;
• )x»w wswx* «•: ÍS.4X W ♦* ;
Þráfefer « ' > -»-*» >
* S \,,.‘:f.0>.,.- rffenw fe fc*!.«i. ;
«»‘V»»: 4 *»<»*>>.• »<>>>«»:,y» ra» !
U <:». »>-: (V ♦ fvv^« «J><jm!«.vr'
«K *rá 5* 4 *•'!>•<»:„«
» %«:*rv !*«ra'xMW! ÍÁráV
fefejSíí vovfev *':v;«-\\r >>!
fe-i tráMX-xi fex-ránn < e»i.*v\
MM v,»fe> jrfe ..... fe*. hw-Vfeo:,
A,«www!x> .ráxKraw** fw «aV; fe(J,ý>>xxxx,fc»:x>» )>fcw»*» n* <.'«•»»»>■ ». vfe
Aráxfeww,- íráwvt- raVfev »,>, fe-í.v«-f> *ix* wx.K< «,)»>: fe*»r*«««www*‘ i
Jráfe f>r *-»>« m \xw>Jnfefe> ilfnfejfcwlM*,
•'A* *' V*-isfera« «r
f IBS iferáfew.; x ww;.* ..
V < >‘fe«o o, • opiV,

Kf)i-w«0)b)t
r« j>>->\- „■„—-—>■. ráxi. w»fe
>. ,.r rafe íy»»- > :*.-^i,x.,«*x,.
J'j.'-Ai, x.»«! rá-fe» l* tfeWOMM fe
« ; Vixi.ó-ti •rrg-k -.fefvrrá S i»-fefe» kri.
<■ ; fefe fcívfe «■*> >v*4w *» «>'-. »>>.-
■ - ' »fe>
Á*ii»iMmiur StefánsHon foi-seti .V|J»ýön-«irai»»ndf» islaniis:
Umrangsmikil niðurfærsla og
sííft aðhaid í gengismáhim
eru meg^nfom'ixiur í«*mnín(fju«na
.(•*»• ♦:» ffcrá. »* ►■*;, >«a-xx.*-x, «-rar» «« rárátra «, ««*♦«'
<,\■ vM,-feo,,vw-„. <r» li. rárávra, <»-*» t*A íyrx. M r*- fv)
rfefe* 1»>x»\ a* )-\x»o •> >-«• wrrá* 4 *>o»»»d •«**.-»» »»rfc«fe*».
ÍM,- J^rár ril ráwx.. *•) IwA „r-V, .» fclrára «> >x,fc... y.V.) ywx
fcoW-1 fevirra.-* «x«J; <wrv»í> rávra „>, rax,ra--x.*x, <-, voirxidfciráV*.
1 —w»*W ,w' fc<»* Mw«\»«Oferádfeo 1 x‘XO»‘-,.l. vt'w* »<■««< !-.>«*
«*X'.,)-«AWÍJfe—fcr-VA ■>>' ,. ',v-,v<:«»,.»*xfefe >•>'.•<.<-, .*

,,« V«v>fei )«w !;A\»»:)» *>w\. -
:«w!« ráídfcfeXj :
Jw\<» <w.j*V>».'V»: fe>

Forsiða Morgunblaðsins 9. nóvember 1979 þegar boðuð var „Leift-
ursókn gegn verðbólgu".
Forsíða Þjóðviljans 9. nóvember 1979. Þar var strax snúist gegn
stefnu Sjálfstæðisflokksins með útúrsnúningi.
Forsíða Morgunblaðsins 27. febrúar 1986, þar sem greint er frá
hinum sögulegu kjarasamningum á dögunum.
verðbólgunni, enda var ranglát fíármuna-
tilfærsla eitt af höfuðeinkennum hennar.
Þáttur stjómmálamanna skiptir einnig
miklu máli í þessu sambandi. Þeir hafa
tilhneigingu til að taka skammtímahags-
muni fram yfir hagsmuni til lengri tíma.
Þeir hneigjast líka til, að taka mið af sjón-
armiðum skipulagðra sérhagsmunahópa,
en átta sig síður á hagsmunum hinna
óskipulögðu almennu borgara, s.s. dæmi
sparifjáreigenda á verðbólguárunum er til
marks um.
Eins og fyrr var vikið að æddi verð-
bólgán stjómlaust áfram á ámnum 1980-
1983 og hraði hennar var um 130% vorið
1983. Þá var mælirinn loks fullur og eftir
kosningamar í maí náðist samstaða milli
Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks um
atlögu gegn verðbólgunni með afnámi vísi-
tölubindingar launa. Þjóðin var þá orðin
langþreytt á gömlu úrræðunum og fullyrða
má, að almennur skilningur hafi ríkt á
nauðsyn og réttmæti þeirra ráðstafana,
sem ríkisstjómin greip til. Sumarið 1984
mátti hins vegar sjá þess glögg merki, að
óveðursský voru að hrannast upp. Laun-
þegár og forystumenn þeirra voru að missa
þolinmæðina. Biðin eftir uppbyggingu
atvinnulífs og viðreisn kaupmáttar í kjölfar
hinnar miklu lækkunar verðbólgu var orðin
of löng. Þetta leiddi til harðvítugra verk-
falla á haustdögum og sem kunnugt er
vom þær kjaradeilur leystar með gamal-
kunnum hætti: launahækkunum, sem
atvinnuvegimir gátu ekki staðið undir.
Verðbólgan fór af stað á ný og nam á
árínu 1985 32,7%. Á síðustu þremur mán-
uðum var hraði verðbólgunnar síðan orðinn
rúmlega 36%. Hefðbundnir kauphækkun-
arsamningar hefðu leitt til enn meiri verð-
bólgu.
Kjarasamningar o g
hugarfarsbreyting
Kjarasamningamir á dögunum era til
merkis um hugarfarsbreytingu, sem ör-
ugglega má rekja til þess árangurs er
náðist í viðureigninni við verðbólguna á
fyrstu starfsmánuðum núverandi ríkis-
stjómar. Verkalýðsformgjar hafa áttað sig
á því, að vísitölubinding launa tryggir
ekki kaupmáttinn og Ieiðir aðeins til ófam-
aðar. Þeir höfðu uppi stór orð þegar vísi-
tölukerfið var afnumið, en nú hafa þeir
sannfærst um að þetta kerfi gat ekki
gengið. Fyrir vikið eru þeir líka meiri
menn. Þeir hafa tekið hagsmuni umbjóð-
enda sinna fram yfír stundarhagsmuni og
pólitíska einkahagsmuni.
Kjarasamningamir em auðvitað gerðir
á ábyrgð samningaaðila, vinnuveitenda og
verkalýðshreyfmgar. Þáttur ríkisstjómar-
innar er hins vegar mikill, því hún hefur
fallist á að beita sér fyrir umfangsmiklum
aðgerðum í efnahagsmálum, sem ásamt
samningunum miða að því að verðbólga
hér á landi verði um 7-8% í árslok. Miklu
skiptir, að víðtækt samkomulag verði um
að virða þessa samninga, sem gerðir em
við óvenju hagstæð ytri skilyrði þjóðar-
búsins. Það er ekki víst, að annað eins
tækifæri gefíst á næstunni til að koma
verðbólgu á hóflegt stig (því útrýming
verðbólgu er óhugsandi). Þung verður
ábyrgð þeirra, sem reyna að svíkjast undan
merkjum.
Þáttaskil
Þorsteinn Pálsson, formaður Sjálfstæð-
isflokksins og fjármálaráðherra, sagði á
fundi sjálfstæðisfélaganna í Reykjavík á
fímmtudagskvöld, að nýju kjarasamning-
amir mörkuðu þáttaskil í stjórnmálum hér
á landi. Með samningunum hefðu forystu-
menn launþega og vinnuveitenda fallist á,
að leggja efnahagslegar forsendur tií
gmndvallar kjarasamningum. Hann rifjaði
það upp, að fyrir frumkvæði sjálfstæðis-
manna hefði verið reynt að fara sömu leið
við gerð kjarasamninga haustið 1984. Þá
hefði ekki tekist samstaða vegna þess að
eining ríkti ekki um stefnuna innan verka-
lýðshreyfingarinnar og jafnvel ekki innan
ríkisstjómarinnar. „Við væmm komin
lengra í framfarasókn og rekstrarskilyrði
atvinnuveganna væm betri ef tilraunin
hefði tekist haustið 1984,“ sagði formaður
Sjálfstæðisflokksins.
Þorsteinn Pálsson, formaður Sjálfstæð-
isflokksins, taldi að samningarnir mörkuðu
sambærileg þáttaskil í efnahagsmálum og
myndun nýsköpunarstjómarinnar 1944 og
samkomulag um lausn kjaramála 1964.
Birgir ísleifur Gunnarsson, alþingismaður,
vakti athygli á því síðar á fíindinum, að
samkomulagið 1964 væri af mörgum talið
eitt helsta stjómmálaafrek Bjama heitins
Benediktssonar. Það væri ekkert launung-
armál, að frumkvæðið að þeirri lausn
kjaramála, sem nú tókst, hefði fyrst og
fremst komið frá formanni Sjálfstæðis-
flokksins og væri mikið pólitískt afrek. Á
því leikur ekki vafí, að Þorsteinn Pálsson
hefur styrkt stöðu sína í Sjálfstæðisflokkn-
um og meðal þjóðarinnar með forystuhlut-
verki sínu í samningunum. Miklu skiptir
að eftirleikurinn verði í samræmi við það,
sem að er stefnt, og í því efni stendur
formaður Sjálfstæðisflokksins og fíármála-
ráðherra í eldlínunni. Hugmyndir þær, sem
hann kynnti í ræðu sinni á fimmtudaginn,
um markvissar aðgerðir til að eyða halla
ríkissjóðs í kjölfar samninganna eru allrar
athygli verðar. Frá þessum hugmyndum
var greint hér í blaðinu á föstudaginn og
sú þeirra, sem er hvað forvitnilegust lýtur
að opinberri fjármálastjórn. Fjármálaráð-
herra sagði, að starfsmenn Fjárlaga- og
hagsýslustofnunar hefðu hafíð undirbún-
ing að gerð „rammafjárlaga", sem byggð-
ust á því að dregið yrði úr miðstýringu í
fjárstjórn ríkisins og ábyrgð dreift til ráðu-
neyta og stofnana. Breyting af þessu tagi
er fagnaðarefni vegna þess að hún felur
í sér hvort tveggja, tímabæra valddreifingu
og aukna möguleika á skynsamlegri nýt-
ingu fíármagns.
Nafnsiðir íslendinga
Nafnvenjur íslendinga eru eitt af sér-
kennum tungu okkar og menningar. Sama
er að segja um stafróf okkar. Mikilvægt
er að vemda þessi einkenni. Nafnsiðimir
eru t.a.m. ekki aðeins þjóðemislegt metn-
aðarmál, heldur má færa rök að því að
þeir séu ríkur þáttur í þeim jafnnræðishug-
myndum, sem íslendingar aðhyllast og
þekkjast ekki meðal margra annarra þjóða.
í nýlegu hefti tímaritsins Nordisk kon-
takt, sem Norðurlandaráð gefur út, er
fjallað um íslenskar nafnvenjur í viðtali
við Baldur Jónsson, formann íslenskrar
málnefndar. Þar vekur hann athygli á
því, að í ýmsum ritum á vegum Norður-
landaráðs eru nöfn íslenskra manna af-
bökuð. Steingrímur Hermannsson, forsæt-
isráðherra, er t.d. látinn heita Hermanns-
son, Steingrimur. Sami snúningur er á
nöfnum annarra íslendinga. Það er eins
og frændur okkar í öðmm norrænum
löndum viti ekki, að hér á landi er ekki
við lýði ættamafnakerfi (þótt ættamöfn
séu vitaskuld fyrir hendi), heldur föður-
nafnakerfi. Og það er eins og þeir viti
ekki heldur af tilvist stafanna ð, þ og æ
eða broddanna yfir sérhljóðunum á, é, í,
ó, úogý.
Ánægjulegt er að lesa það í hinu nor-
ræna tímariti að nokkur vilji er fyrir því,
að gera hér bragarbót á (og í því efni er
dæmi Nordisk kontakt til eftirbreytni), en
einhver embættismannastirfni virðist þó
ráða því, að þetta mál er enn ekki komið
í höfn. Norðurlandaráð er vettvangur ís-
lendinga, sem sjálfstæðrar þjóðar, og það
hlýtur að teljast réttmæt krafa að tunga
okkar sé virt til fullnustu í opinbemm
gögnum ráðsins.
„Að sjálfsögðu er
margt ólíkt með
hugmyndinni að
leiftursókninni
1979ogfram- *
kvæmdunum
1983 og samning-
unum 1986.
... Það breytir
ekki hinu, að
grundvallarhug-
myndin í stefnu
sjálfstæðismanna
frá 1979 hefur
unnið sigur. Sú
kenning, að annað
hvort verðiverð-
bólga snarlækkuð
með hröðu og
samstilltu átaki
eða hún verði alls
ekki hamin, hefur
reynst rétt.“