Morgunblaðið - 22.03.1986, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. MARZ1986
Vinnan
gat beðið
en börnin
ekki
- segir Margaret Drabble um móðurhlutverkið
og bókmenntaferilinn
„Það eru hálfgerð vandræði þegar ég á að
fara að tjá mig í fjölmiðlum. Um dagana hafa
verið höfð við mig mjög mörg viðtöl og það
er svo margt sem ég er búin að segja
oginberlega að ég man það bara ekki lengur.
Ég er líka talhlýðin manneskja þannig að í
samræðum á ég sjálfsagt of auðvelt með að
setja mig í spor viðmælandans og taka undir
sjónarmið hans. Svo er ég sífellt að skipta um
skoðun og það sem ég sagði í fyrra eða árið
áður á jafnvel alls ekki við nú, en lífið er svo
óendanlega flókið og fullt af ófyrirsjáanlegum
viðburðum að það er víst ekki nema von að
maður sé á báðum áttum.“
Þetta segir Margaret
Drabble sem er í röð
fremstu brezkra rit-
höfunda um þessar
mundir. Hér er hún í boði Heim-
spekideildar háskólans ásamt
manni sínum sem einnig nýtur
mikils álits sem rithöfundur. Þau
halda fyrirlestra í Háskólanum á
þeim fimm dögum sem þau dvelj-
ast hér, en síðari fyrirlestrar
þeirra verða síðdegis á laugardag.
Talið beinist að starfi rithöfundar
og fyrirlestraferðum.
„Ég hef gert þó nokkuð af því
í seinni tíð að ferðast um og halda
fyrirlestra um enskar bókmenntir.
Eg hef líka kennt og haft af því
mikla ánægju og lít á fyrirlestra- _
ferðimar sem framhald af þeim
hluta starfs rnfns."
Fyrsta skáldsagan, A Summer
Birdcage, kom út árið 1963. Þá
var Margaret Drabble 24ra ára
og gekk með fyrsta bam sitt.
Næstu árin þar á eftir kom ný
skáldsaga nánast árlega, en auk
skáldsagnaritunar hefur Margar-
et stundað margvísleg bók-
menntastörf önnur. Þar á meðal
hefur hún skrifað um skáldin
Amold Bennett og Wordsworth,
auk þess sem hún hefur verið
afkastamikill bókmenntagagn-
rýnandi. í fyrra kom út undir
ritstjóm hennar The Oxford
Companion to English Literature
í endurskoðaðri og aukinni út-
gáfu.
„Þegar ég giftist og fór að eiga
böm var það svo nærtækt að fara
að skrifa," segir hún. „Það kom
aldrei til greina að hugsa bara
um böm og bú án þess að nýta
með einhveijum hætti þá menntun
sem ég hafði aflað mér. En í stað
þess að sækja vinnu út fyrir heim-
ilið var vitaskuld miklu hentugra
að sitja við skriftir heima þegar
næði gafst. Þegar bömin voru lítil
notaði ég aðallega kvöldin til að
skrifa því að þá voru þau komin
í rúmið en þegar þau fóru að
ganga í skóla gat ég skrifað að
degi til. Smátt og smátt for ég
svo að hafa það að vinnu á morgn-
ana og hef lokið dagsverkinu síð-
degis, eða um sama leyti og flest
fólk er búið að vinna."
„Hvemig fer þetta saman,
böm, heimili og framaferill móð-
urinnar?"
„Hjá mér hefur það ekki rekizt
á. Ég er mikil Qölskyldumann-
eskja og fyrir mér hlýtur heimilið
að hafa forgang, einkum þegar
böm eru að vaxa úr grasi. Að
sjálfsögðu hefur það oft borið við
að ritstörfín hafa orðið að þoka
fyrir fjölskyldunni, t.d. þegar
bömin voru lítil og urðu lasin, svo
ég nefni dæmi. En ég hef ekki
fært neinar fómir, hvorki með
tilliti til fjölskyldu né starfsins. Ég
hef sjálf ráðið mínum tíma og
getað hagað honum svo að ég hef
getað rækt hvort tveggja, heimilið
og skriftimar, svo vel að sjálf hef
ég talið að ég mætti vel við una.
Ef ég ætti að nefna tímabil á ferli
mfnum þegar ég var í vandræðum
með að samræma þessi viðfangs-
efni þá var það áður en ég skildi
við fyrri manninn minn sem er
faðir bamanna. Okkur samdi ekki.
Við vildum bæði ráða. Það var
erfitt og sársaukafullt að taka þá
ákvörðun að skilja en þegar við
höfðum komið okkur saman um
þetta fór allt að ganga betur. Við
bárum líka gæfu til að skilja í
góðu og síðan höfum við alltaf
getað haft samráð um uppeldi
bamanna og haldið áfram að vera
vinir. Mín skilnaðarsaga er því
engin harmsaga en þess ber þó
að geta að þegar ég stóð frammi
fyrir því að verða einstæð móðir
var ég fjárhagslega sjálfstæð. Ég
hafði þá þegar svo góðar tekjur
af ritstörfum mínum að ég var
fullfær um að sjá heimilinu far-
borða. Ég var ekki upp á fyár-
hagsaðstoð frá föður bamanna
komin, enda þótt hann léti hana
jafnan í té og það fúslega. En það
veitti mér sjálfstraust að þurfa
ekki á slíkri aðstoð að halda —
að vera m.ö.o. í þeirri aðstöðu að
geta hafnað henni. Ég geri mér
grein fyrir því að fæstar einstæðar
mæður hafa slíka sögu að segja.
Þær eru flestar bundnar á flár-
hagslegan klafa og hafa alls ekki
bolmagn til að fara sína leið kjósi
þær að gera það. Þetta er félags-
legur raunveruleiki í Bretlandi og
mörgum öðmm löndum."
„Kemur hann við sögu í bókum
þínum?"
„Já, það fer ekki hjá því. Þó
em skáldsögur mínar ekki sjálf-
sævisögulegar í orðsins fyllstu
merkingu. Ég hef að sjálfsögðu
nýtt mér mína eigin reynslu og
fólks sem ég þekki, en sögumar
em engir annálar ævi minnar."
„Ertu femínisti?"
„Já, ef lögð er sú merking í
þá nafngift að femínisti sé sá sem
tekur þá afstöðu að konur hafi
lakari stöðu en karlar — menntun-
arlega, fjárhagslega og félags-
lega. Þetta er auðvitað mjög víð-
tæk skilgreining en hún er raun-
veruleg. Fyrir þá sem stefna að
réttlæti — þótt það sé nú afstætt
— er ástandið í jafnréttismálum
karla og kvenna óviðunandi. Þeir
sem. vilja leiðrétta það misrétti
sem hefur viðgengizt og viðgengst
enn hljóta að teljast femínistar.
Hitt er svo annað að oft verður
þessi jafnréttis- og femínisma-
umræða svo þreytandi að mann
langar lítið til að láta bendla sig
við hana. Það kemst maður þó
ekki upp með til lengdar finni
maður til félagslegrar ábyrgðar."
„Sérðu fram á lausn á þessu
vandamáli?"
„Á svo flóknu máli er engin
einföld lausn en ég ímynda mér
að einhvers konar lausn verði í
því fólgin að konur og karlar
skipti með sér þeirri ábyrgð sem
fólgin er í uppeldi og framfærslu."
„Telurðu að þín eigin börn hafí
á einhvem hátt goldið þess að þú
varst ein með þau á sama tíma
og þú varst afkastamikill rithöf-
undur?"
„Nei. Stundum hef ég hugsað
að ég hafí e.t.v. lagt þeim á herðar
ábyrgð áður en þau voru fær um
að standa undir henni. Þau þurftu
oft að bjarga sér sjálf með hitt
og þetta, en niðurstaða mín er
þó sú að þau séu nú sjálfstæðari
og harðari af sér en ella hefði
orðið. í þessu sambandi skal þó
tekið fram að ævinlega þegar ég
stóð frammi fyrir því að velja —
milli þess að uppfyila þarfir bam-
anna og annarra skuldbindinga —
sátu bömin í fyrirrúmi. Það var
oft úr vöndu að ráða en niðurstað-
an varð auðvitað sú að vinnan gat
beðið en bömin ekki.“
„Ertu pólitísk?"
„Ég er ekki virk í pólitík lengur
en ég var til skamms tíma félagi
í Verkamannaflokknum. Ég sagði
mig úr flokknum fyrir nokkmm
ámm og er nú hvergi flokks-
bundin. Ef kosið væri til þings í
dag veit ég ekki hvemig ég mundi
ráðstafa atkvæði mínu. Égtilheyri
þessu margumtalaða lausafylgi.
Ég held að ég mundi aldrei kjósa
íhaldsflokkinn en það er vel líklegt
að ég kysi flokk sósíal-demókrata
þar sem David Owen er í foiystu.
Mér líkar sá flokkur að mörgu
leyti vel. Mér er uppsigað við
Thatcher, ekki sízt vegna stefnu
hennar í menntunarmálum. Þar
er niðurskurður á öllum sviðum
og það er varhugavert hvemig
sem á málin er litið. Slík stefna
kemur niður á konum sem eiga
undir högg að sækja f menntunar-
málum en kannski er hún enn
óheillavænlegri með tilliti til hins
mikla fjölda atvinnuleysingja sem
er í Bretlandi. Við gífurlegan
vanda er að etja í félagsmálum
og niðurskurður í menntamálum
gerir hann enn erfíðari viðfangs."
Margaret Drabble hefur víða
farið og talið berst að mannlífinu
í löndum sem búa við mismunandi
þjóðfélagskerfí og menningu.
„Mér er mikils virði að fá
tækifæri til að ferðast og kynnast
framandi þjóðum. Það er misjafnt
hvað maður á greiðan aðgang að
fólki af mismunandi þjóðemi. Enn
hef ég ekki komið til Kína og
heldur ekki til Ástralíu en ég fór
til Japans. Það var stórfurðuleg
lífsreynsla. Það vill svo til að
bækur eftir mig hafa verið þýddar
á japönsku og em mikið lesnar
þar í landi. Það var því sannarlega
með eftirvæntingu sem ég fór
þangað en síðan kom í ljós að
mér var gjörsamlega fyrirmunað
að skilja þá Japani sem ég átti
samskipti við. Slíkir voru tján-
ingarörðugleikamir. í Japan hittir
maður fólk sem hefur hinar og
þessar prófgráður í ensku. Það
er vant að lesa ensku og hefur
jafnvel þýtt úr ensku heilu doðr-
antana. Samt getur það ekki
haldið uppi samræðum á ensku.
Ég er ekki að áfellast þetta fólk
eða gera lítið úr því á nokkum
hátt. Þetta var bara svona. Og
hvemig í ósköpunum þetta fólk
getur haft gaman af að lesa
bækur sem ég hef skrifað — það
er mér gjörsamlega hulið. Mér
fannst ég ekki eiga neitt sameig-
inlegt með því og ég varð þess
ekki vör að nokkur manneskja
sem ég hitti þama skildi mig. Ég
hugsaði mikið um þetta og var
eiginlega helzt á því að þeir Jap-
anir sem læsu bækumar mínar
gerðu það af því að þeim þætti
fróðlegt að lesa um fólk sem væri
gjörólíkt þeim. A.m.k. hefur mér
ekki dottið önnur skýring í hug.“
„Þú varst í fímm ár að undir-
búa hina endurskoðuðu útgáfu
Oxford Companion to English
Literature. Hvers vegna ræðst
skáldsagnahöfundur í slíkt verk?“
„Ég fékk tilboð um að ritstýra
þessu verki og það var fyrirsjáan-
legt að það tæki mörg ár. Verk-
efnið heillaði mig og það vildi svo
til að á þessum tíma var ég orðin
þreytt á því að skrifa skáldsögur.
Ég varð því fegin að fá eitthvað
annað til að fást við. Ég var líka
upp með mér að fá slíkt tilboð.
Svona tilboð fær maður varla
nema einu sinni á ævinni."
„Hvað ertu að skrifa um þessar
mundir?"
„Skáldsögu sem væntarJega
kemur út á næsta ári. Hún fjallar
um fímm ár í lífí þriggja miðaldra
vinkvenna og nær yfír tímabilið
1980—85. Þetta er þó auðvitað
bara umgjörðin. Ég er ekki fyrst
og fremst að skrifa um þessar
þijár konur sem eru mjög ólíkar
innbyrðis enda þótt þær eigi eitt
og annað sameiginlegt. Ég er að
skrifa um lífíð í Bretlandi nútím-
ans.“
- Á.R.
Prófkjör sjálfstæðismanna á Stokkseyri
Sjálfstæðismenn á Stokks-
eyri efna til prófkjörs vegna
sveitarstjórnarkosninganna í
vor.
Átta aðilar gefa kost á sér,
4 konur og 4 karlar, þau Anna
Kr. Pétursdóttir, Ámý Jónas-
dóttir, Sveinsína Guðmunds-
dóttir, Helgi ívarsson, Guðrún
Guðbjartsdóttir, Sveinbjöm
Guðjónsson, Jón Haraldsson og
Hinrik Ámason.
Prófkjörið fer fram 29. mars
nk. kl. 10—18 í Gimli og er
öllum stuðningsmönnnum Sjálf-
stæðisflokksins heimil þátttaka.