Morgunblaðið - 22.03.1986, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUÉ 22.MARZ 1986
HollllStubyttÍngÍn/Jón Óttar Ragnarsson
Næring og
skólaböm
Samkvæmt _ neyslukönnun
Manneldisráðs íslands árið 1977
rejmdist íj'órðungur af daglegri
fæðu íslenskra skólabama koma
úr sjoppum og söluskálum!!
Jafnframt reyndist um flórð-
ungur fæðunnar vera hvers konar
sælgæti, sætabrauð og gosdrykkir
og er það án efa einsdæmi í ver-
öldinni!
Þar sem staðreynd er að kann-
anir af þessu tagi vanmeta yfir-
leitt sykumeysluna er raunvem-
leikinn, ef eitthvað er, ömgglega
verri.
Verður ekki lengur horft fram
hjá því að kreppa ríkir nú í nær-
ingarmálum skólabama á Islandi,
kreppa sem ekki verður hjá komist
að uppræta.
„Gleymda kynslóðin“
Enginn vafi leikur á að í bylt-
ingunni sem dunið hefur yfír þjóð-
félagið síðustu áratugina hefur
„gleymda kynslóðin": börnin orðið
undir.
Hafa fáar þjóðir hirt minna um
vandamálið en íslendingar, enda
hlægilegt að stór hluti af yngri
kynslóðinni lifi á sjoppufæðu!
Eina leiðin til þess að uppræta
þessa hneisu em skólamáltíðir,
kaldar eða heitar, til að tryggja
að böm og unglingar fái rétta
næringu.
Hvers vegna
skólamáltíðir?
Umtalsverður hluti skólabama
fær ófullnægjandi morgunmat
heima hjá sér og er því oft næring-
arlaus frá kvöldi til hádegis næsta
dag.
Þetta þýðir að þegar bömin
koma í skólann em þau oft van-
nærð og því afar illa undir þau
andlegu átök búin sem þar eiga
sér stað.
Þar með er blóðsykurinn í lág-
marki og í stað þess að haldast
eðlilegur eða hækka er hann jafn-
vel á niðurleið allan morguninn.
Afleiðingin er aukin slysahætta
(!), þreyta og slen, skert athyglis-
gáfa og úthaldsleysi sem að sjálf-
sögðu bitnar illilega á námsár-
angri.
Hversu mikinn hlut vannæring
á í lélegum árangri í íslenskum
skólum er ekki vitað en hitt er
Ijóst að hún er vemlegur þáttur.
Það sem foreldrar þurfa að
skilja er að námsgeta er efnafræði
þar sem sköpum skiptir að vera
líkamlega í stakk búinn til að
innbyrða þekkingu.
Varnarstarf
Neyslukönnun Manneldisráðs á
árinu 1977 sýndi að um íjórðung-
ur af hitaeiningum kemur úr
sætindum oggosdrykkjum.
Könnunin leiddi í ljós að alltof
mikið var að sykri og harðfeiti í
fæðunni, en jafnframt of lítið af
jámi, D-vítamíni og fólasíni.
Þessi könnun er í samræmi við
aðrar rannsóknir á mataræði ís-
lendinga og þá alkunnu staðreynd
að við eigum enn heimsmetið í
sykumeyslu.
Hún er líka í samhengi við þá
vísindalegu niðurstöðu að tann-
skemmdir í skólabömum em
miklu stærra vandamál en t.d.
annars staðar á Norðurlöndum.
Því miður hefur ástandið versn-
að síðan 1977 þrátt fyrir aðvaran-
ir næringarfræðinga, m.a. vegna
síaukinnar neyslu á bætiefnarýr-
um sykurdrykkjum.
Þarf að efla forvamarstarf til
að vinna gegn tannskemmdum og
næringarskorti, en ekki síður
beinþynningu og æðakölkun síðar
á ævinni.
Kjaminn í slíkum vömum er
að leggja gmndvöll að heilbrigðari
lífsstíl, þ.e. skapa venjur sem
stuðla að betri árangri og bættri
heilsu.
Hvers konar máltíð?
Skólamáltíðir verða að vera vís-
indalega saman settar og tryggja
bömunum ákveðinn hundraðs-
hluta af dagskammti allra nær-
ingarefna.
Máltíðimar verða í fyrsta lagi
að vera bragðgóðar og ekki leiði-
gjamar, en jafnframt að innihalda
öll nauðsynleg næringarefni.
Best er að miða við næga
skammta af hvítu (próteini), A-,
Bl- og C-vítamíni, kalki og jámi.
Önnur bætiefni ættu að sigla í
kjölfarið.
Bömin þurfa því mjólkurmat
(A-vítamín, kaik og hvítu), gróft
brauð (Bl-vítamín og hvítu),
ávöxt (C-vítamín), og kjöt eða fisk
(jám og hvítu).
Jafnframt þarf að sjá til þess
að bömin fái lýsi heima fýrir
(D-vítamín). Annars er óhjá-
kvæmilegt að gefa þeim lýsispillur
í skólanum.
Einfaldasti kosturinn eru 2
grófar brauðsneiðar með kjöt- eða
fiskáleggi, mjólkurglasi og einum
ávexti um miðjan morgun og í
hádegi.
Kreppa ríkir í manneldismálum
þjóðar þegar böm fást ekki til að
borða hollan mat nema hann sé
sykraður og „bragðbættur" á alla
lund.
Vandamálið stafar fyrst og
fremst af því að íslenskt þjóðfélag
hefur vanrækt „gleymdu kynslóð-
ina“: bömin sín með ofangreind-
um afleiðingum.
Fyrsta skrefíð til leiðréttingar
er að taka upp máltíðir í skólum
landsins til þess að tryggja að
böm og unglingar fái rétta nær-
ingu.
En skólamáltíðir leysa ekki
allan vanda. Ljóst er að endur-
skoða þarf öll samskipti skóla og
heimila frá gmnni. Sú endurskoð-
un má ekki dragast... meira en
orðið er!
MÍR heldur
ráðstefnu
AÐALFUNDUR MÍR, sem jafn-
framt er 20. ráðstefna Menning-
! artengsla íslands og Ráðstjórn-
arríkjanna, verður haldinn um
] '~'t helgina i húsakynnum félagsins
á Vatnsstig 10.
Fúndurinn verður settur laugar-
daginn 22. mars kl. 14 og fram
haldið á sama tíma daginn eftir. Á
dagskrá em venjuleg aðalfundar-
störf, en einnig verður rætt um og
í undirrituð starfsáætlun MÍR og
sovéskra samstarfsaðila félagsins.
Tveir fulltrúar Sambands sovéskra
vináttufélaga og Félagsins Sovét-
ríkin — ísland sitja ráðstefnuna,
þeir V. Volkov, aðstoðarráðherra í
því ráðuneyti Sovétríkjanna sem fer
með mál er varða rannsóknir á sviði
jarðfræði og vinnslu jarðefna, og
E. Paap, verkamaður frá Eistlandi,
þingmaður í Æðsta ráði Sovétríkj-
• 5 anna. Munu þeir flytja ávörp á ráð-
stefnunni, einnig sendiherra Sovét-
j ríkjanna á íslandi, Évgení A. Kos-
arév. í tilefni fiindarins verður
nýfrágenginn kvikmyndasalur tek-
inn í notkun á Vatnsstíg 10.
(Frétt frá MfR)
i '
Síðasta sýning á
Sex í sama rúmi
SÍÐASTA miðnætursýning á
gamanleiknum Sex í sama rúmi
verður í kvöld, laugardagskvöld
kl. 23.30 og er það jafnframt 20.
sýning.
Leikritið er eftir tvo þekktustu
gamanleikjahöfunda samtímans í
Bretlandí. Karl Guðmundsson
þýddi, leikmynd og búninga gerði
Jón Þórisson, en leikstjóri er Jón
Sigurbjömsson, en hann hefur leik-
stýrt mörgum af vinsælustu leik-
sýningum Leikfélagsins hin síðari
ár m.a. Fló á skinni, Skjaldhömrum,
Þið munið hann Jörund, og Hassinu
hennar ömmu.
Umhleypinga-
samt tíðarfar
Stykkishólmi.
UNDANFARIÐ hefir verið umhleypingasöm tíð hér í Stykkishólmi
eins og víðar við Breiðafjörðinn. Annað slagið hefir verið snjókoma
og þá allt orðið hvítt og jafnvel erfið færð um Nesið, svo hefir komið
rigning og þvegið allan snjó af nema af tindum fjalla og það hefir
orðið til þess að við höfum enn sem komið er lítið af snjómoksturs-
tækjum að segja og má lofa það.
R’útuferðimar hafa því verið á
hveijum degi og sjaldan þurft að
fara Heydal sem er snjóléttari vegur
en Kerlingarskarð. Vonandi að ekki
verði páskahret. En veturinn hefír
verið góður það sem af er og muna
menn varla annað eins. Vona bara
að þessi veðurgæði komi ekki niður
á blessuðu vorinu eins og oft vill
verða.
Um helgina snjóaði nokkuð og
allt varð hvítt á ný og færðin því
erfiðari og sérstaklega fyrir smábíla
sem voru margir á ferð um helgina.
og spáð er éljum næstu daga en
svo á að hlýna aftur. Bömin eru
fljót að nota sér snjóinn. Umhleyp-
ingar hafa komið bátum stundum
illa við netaveiðina en þó hefir
fiskast hér vel af góðum fiski og
nýting er góð enda aflanum komið
ferskum í salt. Það er þvi nóg að
gera og oft unnið langan vinnudag,
allir sem vettlingi valda em í vinnu
í fiskiðjuverunum, bæði ungir og
aldraðir. Sem sagt. Það er líflegt
fyrir vestan þessa dagana.
— Arai
o
INNLENT
Um aðdróttanir
þj óðleikhússtj óra
eftirSverri
Hólmarsson
í fjórtán ár hef ég fengist við
að skrifa um íslenska og erlenda
leiklist í dagblaðið Þjóðviljann.
Alloft hefur það komið fyrir að
skrif mín hafa vakið leikhúsfólk
til andsvara, skoðunum mínum
hefur verið mótmælt. Slíkt er
auðvitað fullkomlega eðlilegt og
sjálfsagt, enda leiklistinni lífs-
nauðsyn að fólk nenni að hafa á
henni skoðanir og láta þær í ljós.
Ég hef heldur aldrei stofnað til
ritdeilna út af slíkum skrifum þar
sem það særir mig á engan hátt
að fólk hafi aðrar skoðanir en ég.
En nú er svo komið að ég sé
mig tilknúinn að setja nokkrar lín-
ur á pappírinn í tilefni greinar sem
Gísli Alfreðsson skrifaði í Morg-
unblaðið á fimmtudaginn. Tilefni
greinar Gísla var mér reyndar að
mestu óviðkomandi, þar sem hún
var svar við grein Leifs Þórarins-
sonar um samskipti Alþýðuleik-
hússins og Þjóðleikhússins út af
leiksýningunni Tom og Viv. en
Gísli notar tækifærið og veitist
að mér með óvenjulega rætnum
aðdróttunum út af gagnrýni sem
ég skrifaði um sýningu Þjóðleik-
hússins á Ríkharði þriðja. Hann
heldur því blákalt fram að sú
gagnrýni hafi verið skrifuð í
„heiftaræði" sem stafi af því
annars vegar að ég hef undanfarið
unnið með Alþýðuleikhúsinu að
sýningunni Tom og Viv og hins
vegar því að Leifur Þórarinsson
og Inga Bjamason voru svo elsku-
leg að leigja mér herbergi í vetur.
Ásakanir Þjóðleikhússtjóra eru
í tvennu lagi. Ánnars vegar heldur
hann því fram að gagnrýni mín á
leikstjórn og fleiru í uppsetning-
unni á Ríkharði þriðja sé sprottin
af hatri og óvild í garð Þjóðleik-
hússins. Hins vegar lætur hann
að því liggja að ég hafi ekki verið
að setja fram mínar eigin skoðanir
heldur hafi skrifum mínum verið
fjarstýrt. Þetta eru alvarlegar og
reyndar ærumeiðandi ásakanir.
Þeim er erfítt að svara með traust-
Sverrir Hólmarsson
um og óyggjandi rökum vegna
þess að málið er í eðli sínu hug-
lægt. Ég get auðvitað ekki „sann-
að“ að það hafi ekki verið þær
hvatir sem Gísli ber mér á brýn
sem lágu að baki gagnrýni minni.
Ég get einungis vísað til skrifa
minna um leikhús á umliðnum
árum og beðið fólk að velta því
fyrir sér hvort þau séu eftir mig
eða eitthvert annað fólk og hvort
þau hafi stjómast af tilfinningum
mínum í garð einstakra leikhúsa
eða leikhúsfólks. Og ég get haldið
því fram — án þess að geta „sann-
að“ það — að skrif mín um Rík-
harð þriðja vom ekki sprottin af
heift og hatri heldur ást á leik-
húsinu og djúpri virðingu fyrir
þeim listamönnum sem þar starfa.
Gísli forðast reyndar alla mál-
efnalega umræðu um Ríkharð
þriðja. Og hann reynir að láta líta
svo út sem ég hafi verið eini
maðurinn í landinu sem fór hörð-
um orðum um leikstjóm þeirrar
sýningar. Það er fjarri öllum sanni
að hún hafi yfirleitt fengið vin-
samleg ummæli í fjölmiðlum eins
og hann heldur fram. En jafnvel
þótt ég væri einn um þær skoðanir
sem ég hef sett fram á þessari
sýningu hef ég fullkominn rétt til
að hafa þær, séu þær byggðar á
heiðarlegri og óvilhallri ígrundun.
Og það em þær.
Höfundur er menntaskólakenn-
ari og leiklistargagnrýnandi
Þjóðviljans.