Morgunblaðið - 18.05.1986, Blaðsíða 17

}hdhf.elAivtijyalla tjuetnada taTbrre,
Navidad y hr ú*rteílano<r mutrtos .
samskipti Evrópumanna og inn-
fæddra íbúa Nýja heimsins fóru
fram.
Bærinn fundinn?
Nú eru fomleifafræðingar nokk-
urn veginn vissir um að þeir hafi
fundið þorp Arawak-indíána um 16
km austur af Cap Haitien, í þeim
hluta Hispanioia sem nú tilheyrir
Haiti. Þeir telja að þess verði ekki
langt að bíða að þeir finni einnig
menjar La Navidad, þótt þær muni
vera af skomum skammti.
Rannsóknir þessara vísinda-
manna em dæmi um aukinn áhuga
á Kólumbusi skömmu fyrir fímm
alda afmæli Ameríkuferðar hans.
Önnur dæmi er vinsæll sjónvarps-
myndaflokkur um Kólumbus og
nýjar deilur um hvort bein hans
hvíli í Sevilla, Spáni, eða Santo
Domingo, Hispaniola.
í þijú sumur hafa fomleifafræð-
ingar Flórída-háskóla rannsakað
svæði, þar sem nýlenda Kólumbusar
kann að hafa verið, á norðurströnd
Haiti. Þar telja þeir sig hafa fundið
pottabrot og aðrar menjar með líku
handbragði og vom á munum
Arawak-indíána fyrir ferðir Kólum-
busar. Þessum rannsóknum verður
haldið áfram í sumar.
Indíánabærinn var stórt og veg-
legt aðsetur Guacanacarics höfð-
ingja. Hjá munum Arawak-indíána
hafa fundizt brot úr evrópskum
hlutum frá 15. öld eða byijun þeirr-
ar 16., brot úr feneyskum glermun-
um og tveir spænskir postulínsmun-
ir.
Fólk í þessum bæ átti samskipti
við sjómenn af Santa Maria og
aðra Evrópumenn, sem komu þang-
að skömmu síðar. Athygli vekur að
bmnnur fannst við uppgröftinn.
Kólumbus skrifaði að hann hefði
athugað bmnn í rústum La Navidad
í von um að fmna gull. Arawak-
menn grófu ekki bmnna. í bmnnin-
um fundust tönn úr svíni og bein úr
rottu, dýmm sem Evrópumenn
fluttu með sér til Ameríku. Sam-
kvæmt aldursgreiningu er bmnnur-
innfrá 1492—1510.
Dr. Kathleen Deagan, stjómandi
rannsóknanna, telur að staðurinn
sé „líklega bær Guacanacarics", en
segin “Eg vil ekki fullyrða að þetta
sé La Navidad." Bandarískur lækn-
ir, William H. Hodges, sem er fom-
leifafræðingur í tómstundum og
fann staðinn, segir „Ég er þeirrar
skoðunar að La Navidad hafi verið
þarna."
Fyrir 12 ámm fann Hodges
menjar um spænskan bæ frá 16.
öld, Puerto Real. Þremur ámm síðar
sýndi bóndi honum staðinn, sem nú
er verið að kanna. La Navidad er
rétt hjá fátæklegu þorpi, En Bas
Saline, sem er 1500 metra frá
PuertoReal.
Dr. Deagan viðurkennir að Hodg-
es kunni að hafa rétt fyrir sér:
„Innsæi hans er gott. Ef til vill
hefur hann á réttu að standa, en
: við verðum að vera gætin.“
Dagbókin
Ýmsar líkur benda til að bær
Kólumbusar sé fundinn. Þar munu
hafa verið eitt eða tvö víggirt hús,
umlukin skíðgarði og díki.
Lega staðarins kemur heim við
lýsingar Kólumbusar í dagbók hans.
Þegar Samuel Eliot Morrison, helzti
ævisöguhöfundur Kólumbusar,
rannsakaði frásagnir hans og að-
stæður á ströndinni munaði litlu að
hann fyndi staðinn. Hann komst
að þeirri niðurstöðu að hann hefði
verið nálægt Limonade Bord de
Mer, fískiþorpi tæpan kílómetra frá
ströndinni. Én við uppgröft kom
aðeins í ljós franskt varnarvirki frá
18.öld.
Ef dr.Morrison hefði farið lengra
inn í land um svæði vaxið fenjaviði
hefði leit hans kannski borið árang-
ur. Að svæðinu við En Bas Saline
liggja saltmýrar, sem áður vom
saltárfarvegur. Bær Arawak-
indíána virðist hafa haft aðgang
að sjó.
Aðrar óbeinar sannanir em: engir
aðrir mikilvægir Arawak-bæir vom
í grenndinni á 15. öld og postulíns-
munirnir, sem fundust grafnir,

£ l A/>■■■ ':%■ <■ u]-;ui> </dRey úu,umaía*,
hth/ii < !■ ta / a 7 o rr,- d c Jhía b i rJa d
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. MAÍ1986
fyrir. Fornleifafræðingar vita af
reynslunni að uppgröftur í einn dag
hefur í för með sér minnst þriggja
daga starf í rannsóknarstofu.
Dr. Deagan lét grafa þijár rétt-
hyrndar gryfjur þegar svæðið hafði
verið rannsakað. Hún hafði ástæðu
til að ætla að í tveimur fyrstu
gryfjunum fyndust merki um díkið,
einhver jarðvegsefni, sem gætu
gefið bendingar, og e.t.v menjar
um evrópskan við úr staurunum í
skíðgarðinum. Hún fann ekkert.
Þegar hún skafaði með piöntuskeif
fann hún hins vegar eldstæði, brot
úr steinhellu og stóran klump, sem
var eins og kórall í laginu og virðist
hafa verið skál.
í gryfjunum fundust líka sæði
og dýrabein, sem verða rannsökuð.
Þegar grafið var dýpra fundust
mannabein. Em þau sannanir um
mannát? Eða eldri greftmnarstað?
Þetta vom greinilega ekki evrópsk
mannabein. Enn er of snemmt að
fullyrða nokkuð.
A svæðinu við Puerto Real er
unnið að rannsókn á rústum
spænsks húss til að finna merki um
sammna menningar Evrópumanna
og indíána á 16. öld. Rannsóknum
þar og þar sem La Navidad mun
hafa staðið verður haldið áfram í
sumar. Þótt meiri rannsóknir séu
nauðsynlegar og bið verði á því að
niðurstöður liggi fyrir hefur þegar
fundizt mjög mikið af menjum og
talsvert af mikilvægum vísbending-
um um leyndardóma La Navidad.
Hvar er kólumbus?
En það er ekki einungis hinn
týndi bær La Navidad, sem hefur
beint athyglinni að Kólumbusi, nú
þegar fimm alda afmæli Ameríku-
fundar hans nálgast. Nýjar deilur
um bein hans hafa blossað upp.
í hinni frægu og glæsilegu dóm-
kirkju í Sevilla á Suður-Spáni stend-
ur líkkista, sem er sögð geyma bein
Kólumbusar. Handan Atlantsála, í
dómkirkju Santo Domingo, höfuð-
borgar Dóminíska lýðveldisins, er
grafhvelfing, sem á er letrað „áræð-
inn afburðamaður". Hún er líka
sögð geyma bein Kólumbusar. Um
það hefur verið deilt í tæpa öld
hvort lík Kólumbusar hvíli í Sevilla
eða Santo Domingo.
Deilan hófst 1877 þegar verka-
menn töldu sig hafa fundið bein
Kólumbusar undir gólfí prestastúku
dómkirkjunnar í Santo Domingo.
Hún er elzta dómkirkja í Vestur-
heimi og þar var fyrst sungin messa
í Nýja heiminum.
Fram að þeim tíma hafði verið
talið að beinum Kólumbusar hefði
verið smyglað til Havana á Kúbu
1795, þegar Spánveijar höfðu látið
vesturhluta Hispaniolu af hendi við
Frakka. Þegar Kúba hlaut sjálf-
stæði frá Spáni 1898 voru beinin
flutt aftur til dómkirkjunnar í Se-
villa.
Síðan hefur um það verið deilt í
hvorri dómkirkjunni hin raunveru-
legu bein Kólumbusar hvíli. Um
Dr. Kathleen Deagan, sem stjórnaði leiðangrinum,
og William Hodges, sem fann staðinn.
Þegar skurðir voru grafnir gegn
um garðinn fannst sorphaugur
Arawak-indíána. Þar voru einkum
skeljar, en einnig dýrabein, steinar
og verkfæri úr skeljum og leirpottar
og skálar. Leirmunimir voru frá
því rétt fyrir komu Kólumbusar.
Sannana leitað
Stór hluti miðsvæðisins er sléttur
og þar eru svo til engar menjar.
Það kemur heim við skrif Kólum-
busar um velsópað torg í miðjum
indíánabænum, sem hann sagði að
rúmaði 2.000 menn. Hluti miðsvæð-
isins er þó lítið eitt upphækkaður.
Stóð hús höfðingjans þar? Rétt hjá
virðist hafa verið brunnur. Ef til
vill reistu Spánveijar virki sitt svo
nærri þorpi indíánahöfðingjans til
þess að þeir gætu fylgzt með honum
og hann með þeim.
Staðfræðilegur uppdráttur auð-
veldar að ákveða hvar skuli grafa
næst og á hann má merkja fundna
muni og fá heildaryfírlit yfir fortíð-
ina. Aðstoðarmaður dr. Deagans
mældi svæðið með eðlisleiðnimæli
til að kanna hvort eitthvað óvenju-
legt leyndist í jarðveginum, t.d.
menjar um díki eða útbrunninn
skíðgarð.
Að lokum var svæðið „fínkembt".
Því var skipt í reiti og safnað var
hveijum steini og hveiju beini og
öðru, sem markvert gæti talizt.
Sýnishomin, sem voru flokkuð
og sett í merkta plastpoka, vógu
mörg hundruð kíló. Þau voru send
til Gainsville, Flórída, og þar er
unnið að rannsókn þeirra. Langt
er þangað til niðurstöður liggja
Caonabo og menn hann eyða virkinu íLa
Navidad og fella setuliðið.
benda til að búið hafi verið í bænum
þegar Kólumbus var þarna.
Þótt evrópskir munir finnist
þarna sannar það ekki að Kólumbus
hafí verið í La Navidad. Slíkir hlutir
kunna að hafa borizt með viðskipt-
um til svæða, sem Evrópumenn
höfðu ekki séð áður. Auk þess
munu indíánar hafa fjarlægt flestar
eigur sjómannanna af Santa Mar-
ia þegar þeir höfðu verið myrtir.
Dr. Deagan vill helzt fínna
menjar um díki. Samkvæmt skjöl-
um er ekki ljóst hvort díki var í
raun og veru grafið og hvers konar
víggirðingarvoru reistar.
„önnin úr svíninu og rottubeinið
eru það markverðasta, sem við
höfum fundið," segir hún. „Ef þetta
er La Navidad ættu að fínnast fleiri
evrópskar viðarleifar og leifar dýra-
bcina og menjar um fijóduft og
plöntusæði frá Evrópu.“
Hodges fann við uppgröft sinn
dálítið upphækkaðan moldargarð
umhverfis sporöskjulaga svæði,
sem er um 300-330 metra í þver-
mál. Upphækkaða moldin er vart
greinanleg. Garðurinn er um 20
metra breiður, en tæplega metri á
hæð.
indíánar greiða Spánverjum skatt i gulli.