Morgunblaðið - 18.05.1986, Síða 55

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. MAÍ 1986
55
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Það hefur færst í vöxt á undan-
fömum árum að viðurkenndir
erlendir iistamenn kenni við
Myndlistar og handíðaskóla Is-
lands og þá oftast eina önn.
Reynt hefur verið að vanda val
þessara listamanna eftir föngum
og fá þá hingað, sem virkir eru í
hinum ýmsu tegundum nýlista á
meginlandinu. Einnig þá sem
kennt geta nýja tækni eða áður
lítt þekkt tæknibrögð í hinum
einstöku sérdeildum.
Á þessu kennsluári hafa þannig
kennt fimm erlendir listamenn,
sem eru þeir Ulla Rantanen,
listamaður ársins 1984 í Finn-
landi, er kenndi á lokaári í málun-
ardeild, Anna Wejman grafík-
listamaður frá Póllandi er kenndi
mezzótintu í grafíkdeild, sem er
lítt iðkuð grein grafískra lista
hérlendis og raunar einnig erlend-
is. János Probstner, leirkera-
smiður frá Kecskemét í Ungveija-
landi, sem kenndi í leirlistadeild
og teikningu í deild auglýsinga-
hönnunar. Peter Angermann
nýlistamaður frá Þýskalandi, er
kenndi í Nýlistadeild og loks Imre
Kocsis frá Þýskalandi, sem hér
verður fjallað um, er kenndi fjórar
annir í myndmótun og lagði
áherslu á rými, tíma og þrívíddar
mótun, sem er sérgrein hans.
Tími og rými eru lítið þekkt
fyrirbæri í myndlist hérlendis og
lék undirrituðum sérstök forvitni
á að spjalla í góðu tómi við lista-
manninn Imre Kocsis. Tækifærið
kom ekki fyrr en daginn áður en
hann hélt utan til síns heima því
að hann hafði verið mjög upptek-
inn í starfi sínu í skólanum.
Urðum við ásáttir um að leita
uppi einhvem óvenjulegan og ró-
legan stað og varð veitingastaður
í gömlu húsi í Hafnarfírði fyrir
valinu og þangað ók Torfí Jónsson
skólastjóri okkur.
— Imre Kocsis er Ungveiji að
uppruna fæddur í Karcag ca. 170
km austur af Búdapest — einn
þeirra er tókst að flýja í uppreisn-
inni 1956 og komast til Vínar-
borgar. Þaðan lá leiðin fljótlega
til Hamborgar þar sem hann
dvaldi í 5'h ár, þamæst til Frakk-
lands þar sem hann skoðaði sig
um í 1 ár en hélt þá til Miinchen
þar sem hann var búsettur í 7 ár.
Þaðan lá leiðin til Dusseldorf þar
sem hann hefur búið og unnið að
list sinni allar götur síðan.
Imre Kocsis er þekktur mynd-
listarmaður í Þýskalandi og hefur
haldið fjölmargar einkasýningar,
— tekið þátt í ótal samsýningum
heima og erlendis. Á meðan á
dvöl hans hefur staðið hér hafa
verk hans verið á mikilvægum
sýningum í Dusseldorf og París.
Hann náði inntökuprófi í Listahá-
skólann í Hamborg haustið 1958
og nam hjá prófessor Georg Gres-
co í grafíkdeild skólans. Þar
kynntist hann Torfa Jónssyni nú-
verandi skólastjóra MHI, er hafði
hafið þar nám tveim ámm áður
og urðu þeir góðir vinir. Er Torfí
vildi svo efla hönnun, formtilfinn-
ingu og agað handverk innan
skólans varð honum hugsað til
vinar síns frá námsámnum í
Hamborg og hafði samband við
hann. Imre var fús til að koma
og hefur líkað dvölin hér vel —
kemur hingað aftur á næsta ári
og heldur starfí sínu áfram.
Það sem Imre Kocsis er upptek-
inn af um þessar mundir er framar
öllu tími og lými í myndlist.
Minnir á það sem Einstein hélt
fram: „Tíminn er burðarás rýmis-
ins“ „Die Zeit ist die Funktion des
Raumes" ...
Það sem Imre Kocsis leggur
áherslu á í kennslu sinni, er upp-
bygging lýmis — greining rýmis
— heild rýmisins — hreyfing í rúmi
— fletir í lými — tími í lými.
Form, litir, innri gerð, bygging
og andstæður. Skýrskotað er til
hluta rýmisins, teikningar í rými,
rannsóknir á rými og tengingu
hluta við rými... Nemendur, sem
koma beint úr forskólanum eru
látnir venjast smám saman en í
réttri orsakaröð ýmsum formræn-
um fyrirbærum úr nánasta um-
hverfi — þetta er gert með ákveð-
inni flokkun og sundurgreingu
lýmisins — hugsunar og formmót-
unar. Formheims, sem þau hafa
oft staðið andspænis.
verkefnin eru sett fram á ná-
kvæman og áþreifanlegan hátt
og þannig skal og einnig leysa
þau. Þamæst fylgir fyrirferða-
mikið verkefni: form, litur og
andstæður í samsetningu, sem á
að koma hugarfluginu á hreyfíngu
og styrkja þegar framkomnar
hugmyndir.
Afangaskref eru tekin eftir
mikilvægi þeirra í tengingu við
rýmið ... Opin og lokuð form em
svo síðasta verkefnið á leiðinni til
rýmisins. Og þá loks verða til
rýmistengdir hlutir.
Imre Kocsis liggur mikið á
hjarta, er hann útskýrir verkefni
þau er hann leggur fyrir nemend-
ur svo að við eigum fullt f fangi
með að fylgja honum.
Hann heldur áfram: „Nemend-
ur á öðm ári í myndmótun höfðu
verkefnið innra og ytra rými.
Nemendur, sem unnu á efstu hæð
undir súð áttu að rannsaka rýmið
í skólastofunni — gera nákvæma
lýmisgreiningu og vinna út frá
henni. Gera sérstakar lagnir (In-
stallation) fyrir rýmið, sem vinna
annað hvort með eða gegn því.
Þar næst var farið með þau
verk sem lokið var við út í hið
ytra rými og þau borin saman við
fyrirbæri náttúmnnar og rann-
sóknimar festar á myndband. Að
lokum fer svo fram sýning á
árangrinum á sjónvarpsskermi í
hinu nú galtóma innra lými þ.e.
skólastofunni...
Imre Kocsis er agaður lista-
maður og í list sinni og kennslu
á hann ekki til neinar málamiðlan-
ir þannig segir hann, að málamiðl-
un við nemendur tákni dauða skól-
anna. Fyrir margt er list hans
afsprengi hinnar byggingarfræði-
legu flatarmálslistar sjötta ára-
tugarins en er þó frábmgðinn
henni að því leyti að rýmið sjálft
og afstaðan til þess f umhverfínu
skiptir öllu máli. Þetta er ströng
og hávísindaleg afstaða en byggir
þó einmitt tilvist sína í náttúmlög-
málunum sjálfum og lífinu allt um
kring.
Slíkum aga fylgir það að hafa
óbilandi trú á þýðingu þess sem
menn em að gera og efasemdir f
garð þeirra sem tamið hafa sér
fíjálsleg og óhefluð vinnubrögð, —
láta allar reglur um myndskipan,
tými og uppbyggingu lönd og leið.
Þessari afstöðu hlýtur að fylgja
mikil tilfinning fyrir byggingarlist
svo mér leikur hugur á að spyija
hann álits á nokkmm umdeildum
byggingum á höfuðborgarsvæð-
inu. Hann er hrifinn af Seðla-
bankahúsinu, sem hann segir að
hafi svip af virki — hún væri enda
peningageymsla. Skýr einfaldleik-
inn hrífur mig. Þá lfkar honum
einnig mjög vel við Borgarleikhús-
bygginguna, sem hann segir
hannað á þann veg að gera upp-
fyllt mismunandi kröfur. Hér hafi
einnig verið maður í ráðum, sem
er ekki einasta húsameistari held-
ur einnig leikari og veit nákvæm-
lega um þær kröfur sem gera
skal til nútíma leikhúss. Hall-
grímskirkja þykir honum vera stíf
og hreyfíngarlaus draumórabygg-
ing. Það sem honum kom mest á
óvart er hann kom fyrst til
Reykjavíkur og honum þótti fal-
legast voru hin litríku þök — slíkt
hafði hann hvergi séð áður og
þótti mjög áhrifamikið.
Flötu húsin á Hafnarfjarðar-
hrauni þóttu honum í engu sam-
ræmi við náttúruna.
Af því sem hann hafði séð af
íslenzkri list á sýningum á þessu
ári líkaði honum mjög vel við
myndverk Rögnu Róbertsdóttur.
Telur íslenzka hönnun af almenna
og borgaralega einkum ullarvör-
umar, mynstrið ofnotað og úrelt.
Þó væm ullarpeysumar bestu
vömmar til að taka með sér utan.
Imre Kocsis segir með áherslu
að það skipti meginmáli um fram-
tíð MHÍ að skólinn komist í hent-
ugara húsnæði og fái sterkan
lagalegan ramma, — það skipti
sköpum fyrir íslenzka list og list-
hönnun. — Listamaðurinn horfír
um stund út um gluggann en
snýr sér svo aftur að okkur Torfa
og segir: „Bestu íslendingamir
sem ég hefi séð em kindumar —
það em svo fallegir litir í ullinni
og fallegt form í höfuðlaginu. Þá
sér maður fallega steina út um
allt...“