Morgunblaðið - 17.08.1986, Blaðsíða 4

á_J£
MORGUNBLAÐIÐj SUNNUÐAGUR 'lff./.AGÚSTt'198fi
Svonefnt„höfuðborgarsvæði" ermótað afníu sveitarfélögum,
sem eiga með sérsamstarfí ýmsum málum. Hér er fjallað um
svæðið og viðhorf manna til aukinnar samvinnu sveitarfélaga
á höfuðborgarsvæðinu.
Aðsameim
eða sameina ekki
Hvaða
Stór-Reykjavíkursvæði?
Það er líklega á þessa leið sem
íbúar í nágrenni Reykjavíkur
bregðast við þegar rætt er um
Reykjavík og nágrannabyggðarfé-
lögin og þau nefnd þessu nafni.
Þeir búa EKKI á Stór-Reykjavík-
ursvæðinu, a.m.k. ekkiþeirsem
mál þetta bar á góma við. Þeir
búa hins vegar á /;höfuðborgar-
svæðinu", ýmist í Kjósarhreppi,
Kjalarneshreppi, Mosfellshreppi,
Kópavogi, Garðabæ, Bessastaða-
hreppi, Hafnarfirði eða á Seltjarn-
arnesi, sveitarfélögunum átta
sem auk Reykjavíkur mynda hið
svokallaða höfuðborgarsvæði.
Samahlagt nær höfuðborgarsvæðið yfir
rúma 1.000 ferkílómetra, frá Hvalfirði í
norðri og rétt suður fyrir Straumsvík við
Hafnarfjörð í suðri. Það er innan tveggja
sýslna Kjósarsýslu og Gullbringusýslu að
hluta, sem og tveggja kjördæma,
Reykjavíkur og hluta Reykjanesskjör-
dæmis.
Rúm 50% þjóðarinnar
á 1% landsvæðis
En þrátt fyrir að um 1% af íslandi sé að ræða
hvað landsvæði varðar, þá búa á svæðinu um 54%
þjóðarinnar og hefur það hlutfall lítið breyst sl.
15-20 ár. Um aldamótin síðustu leit dæmið þó út
á allt annan veg, en þá bjuggu 10% landsmanna á
höfuðborgarsvæðinu. Töldust þeir vera um 8.000
talsins en síðan hefur íbúatala svæðisins aukist að
meðaltali um 1.500 manns á ári og teljast nú vera
um 130.000 íbúar á svæðinu. Þeir og þeirra sveitar-
félög eiga með sér samvinnu af ýmsum toga. Þá
samvinnu má reyndar rekja til þróunar Reykjavík-
ur, sem eins og kunnugt er fékk kaupstaðarréttindi
skv. konungsúrskurði 18. ágúst 1786.
Nágrannar Reykjavíkur lögðu til land
Það var 1894 sem lög voru sett um að Seltjarnar-
neshreppur legði jarðimar Laugarnes og Klepp
undir lögsagnarumdæmið og bæjarfélag Reykjavík-
ur og má segja að þar hafí samvinnan hafist. Enn
jókst hún þegar Mosfellingar lögðu einnig til land
undir Reykjavík 1929 með jörðunum Artúni og
Árbæ. I millitíðinni hafði lögsagnarumdæmi
Reykjavíkur stækkað sem nam jörðunum Breið-
holti, Bústöðum og Eiði í Seltjamarneshreppi árið
1923. Þá um leið var íbúum Seltjarnarhrepps heim-
ilt vatn og rafmagn frá vatns- og rafmagnsveitu
Reykjavíkur, enda Elliðaámar þar með komnar í
hendur Reykjavíkur. Sá samningur er í gildi enn í
dag. Síðar átti lögsagnammdæmi Reykjavíkur eftir
að stækka enn og fá til þess jarðir frá fyrmefndum
nágrönnum sínum.
Elsta byggðin á höfuðborgarsvæðinu er í „hafn-
arbæjunum" Reykjavík og Hafnarfirði, en utan
þessara tveggja staða tók þéttbýli að myndast um
miðja öldina og þá fyrst í Kópavogi, Garðabæ og
Seltjamamesi, en síðar í Mosfellssveit. Núorðið er
nánast hægt að tala um samfellt þéttbýli frá Grafar-
vogi í Reykjavík í norðri að Hvaleyrarholti í
Hafnarfírði í suðri.
Skipulögð samvinna sveitarfélaganna
Samvinna sveitarfélaganna um skipulag höfuð-
borgarsvæðisins hófst um 1960, þá í tengslum við
gerð Aðalskipulags Reykjavíkur 1962-1983. í des-
ember 1961 var stofnuð samvinnunefnd um
skipulag Reykjavíkur og nágrennis og samþykkti
hún 1965 „Fmmdrög að svæðisskipulagi höfuð-
borgarsvæðisins". Samtök sveitarfélaga á höfuð-
[borgarsvæðinu, SSH vom svo stofnuð 1976 og
Skipulagsstofa höfuðborgarsvæðisins tók til starfa
1980 og hefur á undanfömum ámm unnið að mörg-
um sameiginlegum verkefnum þessara sveitarfé-
tlaga. Þar er nú verið að ganga frá sameiginlegu
svæðisskipulagi höfuðborgarsvæðisins allt til ársins
2005.
Svæðið er að ýmsu leyti talin vera ein heild,
t.a.m. er almennt litið á það sem eitt atvinnusvæði
sbr. það að um 25% Hafnfirðinga sækja vinnu sína
í nágrannasveitarfélögin og 54% atvinnutækifæra
í Garðabæ em nýtt af íbúum utan bæjarins svo
dæmi séu tekin. Þá er það eitt samgöngusvæði,
þrátt fyrir að t.d. rekstur almenningssamgangna sé
í höndum fjögurra aðila á svæðinu, en hugur er í
mörgum um breytingar þar á.
Mannréttindi að allir komist leiðar
sinnar um höfuðborgarsvæðið
„Nær þriðjungur íbúa á höfuðborgarsvæðinu
getur ekki eða vill ekki fara leiðar sinn á eigin bíl
og það em hrein mannréttindi að það fólk komist
greiðlega leiðar sinnar um svæðið," segir Gestur
Aldursdreifing íbúa höfuð-
borgars væðisins.
Þessi aldursskif a íbúa á höfuðborgar-
svæðinu sýnir annars vegar aldurs-
dreif inguna árið 1984 (ljósi skyggði
f löturinn sem af markast af heilli linu),
og hins vegar spá um aldursdreif inguna
50 árum seinna eða árið 2034 (af markast
af brotinni línu). Dökki skyggði f lötur-
inn sýnir hina miklu aukningu í
aldursf lokkunum 40 ára og eldri.
21
ea