Morgunblaðið - 17.08.1986, Blaðsíða 40

maróar*
teótjndír.
40 B MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. ÁGÚST 1986
Reykjavík
- verslunarbær frá fyrstu tíð
verslunargróðinn hafi í ríkari
mæli rannið úr landi en ella.
Af öðrum verslunum en
Sunchenbergs í frambernsku
bæjarins má nefna verslun
þá er H.C. Fischer rak hér
fyrír Christopher Kahrs stór-
kaujimann í Bergen, en
verslun sú mun hafa staðið
þar scm nú er bílastæði
Steindórs. Þá má nefna
Norðborgai-verslun í Strand-
götu (Hafnarstræti), en hana
Zimsensverslun í
Hafnarstræti.
Handan við búðar-
borðið má sjá fyrir
miðri mynd, kaup-
manninn sjálfan,
Jes Zimsen.
Ljósm. óþckktur/Kópia Ljósmynda-
safniö.
mæla á danska tungu. Til
dæmis um styrk dönsku
kaupmannanna má geta þess
við fyrstu bæjarfulltrúakosn-
ingarnar 1848, þá hlutu þrír
danskir kaupmenn kosningu,
en kosið var um 5 fulltrúa.
Síðari hluta 19. aldar urðu
þó hin dönsku áhrif að láta
í minni pokann fyrir hinum
íslensku, en margir sam-
verkandi þættir urðu þess
valdandi sem ekki verða
jafnan nefndur „grósserinn"
en keppinautar hans aðeins
kaupmenn. Hugur Knudt-
zons stefndi til þess að ná
sem mestum hluta Suður-
landsverslunar undir sig.
Aðalhús hans stóðu við sunn-
anvert Hafnarstræti vestan
Pósthússtrætis, en Hafnar-
stiæti, sem þá nefndist að
vísu Strandgata, var frá
miðri 19. öld og fram á
þessa, aðalverslunargata
Haf narstræti um
1910.
Ljósm. óþckktur/Kópía Ljósmynda-
safniö.
Með kaupstaðarréttindun-
um 1786 urðu kaflaskipti í
sögu Reykjavíkur. Ýmis
fríðindi stóðu nú þeim til
boða er flytja vildu til bæjar-
ins. Mönnum var lofað
ókeypis lóð og verka- og iðn-
aðarmenn vora hvattir til að
koma sér upp verkstæði og
jafnvel heitið styrk til þessa.
Þá vora ennfremur uppi lof-
orð um tímabundið skatt-
frelsi. En víkjum nú að því
sem hér verður lauslega fjall-
að um, versluninni.
Samkvæmt lögunum um
kaupstaðarréttindin máttu
nú allir þegnar Danakonungs
stofna til verslunar í
Reykjavík sem og í öðrum
kaupstöðum landsins, en
með einu skilyrði þó. Sá hinn
sami varð nefnilega að eiga
500 dala virði í vörum og
þar af helming í komvöra.
Líklegt mun teljast að það
muni hafa veríð þetta skil-
yrði auk reynsluleysis sem
olli því að erlendir kaupmenn
einokuðu nær alla verslun í
Reykjavík langt fram á 19.
öld. Hin nýja danska kaup-
mannastétt réði hér innan
skamms lögum og lofum þar
sem bæjarbúar flestir, og þá
sérstaklega tómthúsmenn,
urðu fljótt háðari versluninni
en góðu hófí gegndi.
.Johan Chrístian Sunchen-
berg telst vera fyrsti
kaupmaður hins nýja kaup-
staðar, en hann keypti
konungsverslunina 1788, en
hún var þá til húsa þar sem
nú er Aðalstræti 2. Svo
merkilega vill til að á þeim
stað hefur nú verið verslað
samfellt alla tíð síðan, eða í
200 ár. Samkvæmt borgar-
skrá Skúla Magnússonar
1791, mun Sunchenberg þá
vera farinn af landi brott,
en hefur látið vei-slunarstjóra
sinn um reksturinn. Af heim-
ildum má ráða að almennt
muni hinirerlendu verslun-
areigendur hafa dvalið
erlendis, en látið staðgengla
sína sjá um reksturinn hér.
Vegna þessa má ætla að
rakJ. Mindelberg fyrir Jes
Thomsen í Nordborg. Á lóð
þeirri þar sem Fjalakötturínn
stóð sællar minningar, ráku
þeir svo verslun í samein-
ingu, Thorkel Bergmann,
Svend Thorlefsson og Johan
Hansen Tofte.
Kaf f iverslunin á
Laugavegi 10.
Ljósm. óþckktur/Kópia Ljósmynda-
safniö.
Verslunin Edin-
borg í Haf narstræti,
en hún var stof nuð
af Bretunum Cop-
land og Berry 1895.
Ljosm. Sigfús Eymundsson/Kópia
Ljósmyndasafniö.
Eins og svo oft hefur ver-
ið sagt frá, þá líktist.
Reykjavík meira dönskum
bæ en íslenskum á uppvaxt-
aráram sínum, og varjafnvel
svo illa komið að þeir Islend-
ingar sem vildu teljast til
hástéttar bæjarins tóku að
raktir hér. En hverjar vora
svo helstar verslana í
Reykjavík er lögin um frelsi
allra til verslunar hér á landi
gengu í gildi 1855?
Þá var Knudtzonsverslun
hér verslana stærst og eig-
andi hennar P.C. Knudtzon
VERSLUH
Koko
ÓÚKKUIflOÍ
nvt&it&v
teéuiMJír.
m