Morgunblaðið - 17.08.1986, Blaðsíða 28

28 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. ÁGÚST 1986
Davíð Oddsson borgarstjóri
Reykvíkingar
stoltari a£
borginni sinni
- Áður var það helst talinn ættlaus lýður sem hér bjó
Borgarstjóraembættið verður áttatíu ára
að tveimur árum liðnum og er Davíð
Oddsson ellefti borgarstjóri Reykjavík-
ur. Knud Zimsen var annar borgarstjór-
inn og gegndi hann embættinu í 18 ár.
Davíð sagði blaðamanni eftirfarandi
sögu sem viðkemur Knud, er rætt var
við hann nýverið í tilefni af afmæli
borgarinnar. Má líta á söguna sem dæmi um hið persónu-
lega samband, sem er og hefur verið milli borgarbúa og
æðsta stjómanda borgarinnar. Eins má af henni skynja
hversu ungt borgarstjóraembættið er, þrátt fyrir tveggja
alda afmæli borgarinnar, en Knud var borgarstjóri frá
1914 til 1932. Er Davíð hafði verið borgarstjóri í tvö ár
kom á hans fund borgarbúi. Hann sagðist reka þar er-
indi aldraðrar móður sinnar. Bætti hann því við að reyndar
hefði hann látið vera að ónáða borgarstjórann með þetta
lítilræði nema fyrir það að móðir hans hefði tjáð honum
ákveðin mjög, að ef hann ekki ræki þetta erindi við borg-
arstjórann myndi hún fara á fund Knuds í eigin persónu.
Reykjavíkurborg hefur tekið gífurlegum breytingum á
síðustu áratugum og sagði Davíð m.a.: „Breytingar í
Reykjavík hafa verið mjög örar, vissulega ekki ætíð jafn-
örar, en það er ekki margt í Reykjavíkurborg í dag frá
fyrri öld. Flestir hlutir í daglegu lifi eru í mesta lagi
30-40 ára. Fyrir fimmtíu árum voru til dæmis 60 dagvist-
arheimili, sem borgin rekur í dag, óþekkt fyrirbæri. I dag
er ódýr hitaveita tengd í hvert hús borgarinnar, húsakost-
ur hér er betri en í flestum borgum heims. Þá er hlut-
fallsleg íbúðastærð, í fermetrum talin á hvem íbúa, meiri
en þekkist víðast hvar. Amma mín og afi bjuggu til
dæmis í þriggja til fjögurra herbergja íbúð með sjö börn
og tvær vinnukonur og þar datt engum í hug að kvarta.
Hreinlætisaðstaða er og allt önnur og þróun í því sem
öðru mjög ör.“
Davíð sagði að ef litið væri fram á veginn teldi hann,
að þróunin yrði ekki eins ör næstu tvö hundruð árin og
þau síðustu. „Ef fjölgun borgarbúa yrði hin sama, ættu
Reykvikingar að verða 48 milljónir eftir 200 ár! Okkur
hefur fjölgað um rúmlega fimm þúsund síðustu ár. Eg
geri ráð fyrir, að sú fólksfjölgun muni dragast saman.
Eg tel að við verðum rétt rúmlega eitt hundrað þúsund
um aldamótin.
Mestur áhugí á umhverf is- og útivistarmálum
Varðandi málaflokka þá þykist ég finna það hjá borgar-
búum að umhverfis- og útivistarmálin séu sá þáttur sem
mestur áhugi er á. Gróðurmál og uppbygging útivistar-
svæða koma til með að taka mikinn tíma næstu árin og
þar verða á veigamiklar breytingar. í atvinnulífinu tel
ég að þjónusta, bæði í einkarekstri og opinberum rekstri,
muni aukast. Þó vænti ég þess að iðnaður muni halda
velli, jafnvel aukast í þeim greinum sem kalla á nábýli
við þétta byggð og margar vinnufúsar hendur. Ég á von
á að við höldum hlut okkar í sjávarútvegi, sem dregið
hefur úr vegna miðstýrðs valds. Eg tel að nýlegar aðgerð-
ir okkar til sameiningar og hagræðingar í þeim málum
verði til góðs, enda vilja margir eigna sér þær ákvarðan-
ir nú.“
- Fólksflótti af landsbyggðinni til Reykjavíkur hefur
verið umtalsverður síðustu áratugina. Telur þú að það
muni breytast?
„Ég tel að það muni draga úr því sem kalla má fólks-
flótta af landsbyggðinni, þannig að straumur þaðan verði
eðlilegur. Þessum „flótta" hafa annarlegar stjómvalds-
ákvarðanir — ómarkviss byggðastefna — valdið. Það
hefur sem betur fer dregið úr því. Menn hafa lært af
reynslunni og séð hvemig farið hefur.
Himnaríkisástand miðað við þá tíma
- Harðar deilur um fátækramál í Reykjavík árið 1836
urðu m.a. til þess að ákveðið var að kjósa bæjarstjóm í
fyrsta sinn. Fátækt var nokkuð til umræðu í fjölmiðlum
nýverið. Er fátækt enn til staðar í Reykjavíkurborg?
„Það er rétt, það var mjög undarleg umræða í fjölmiðl-
um fyrir skemmstu um fátækt, umræða sem sýnir hversu
afstætt það orð er. Fyrir 50 árum var hægt að tala um
raunverulega fátækt, hvað þá fyrir 150 árum, eins og
þú nefnir, þegar fyrsta bæjarstjómin var kosin. En ástand-
ið nú er gjörsamlega himnaríkisástand miðað við þá tíma.
Að eiga ekki fyrir salti í grautinn þýðir allt annað í dag
en þá. Kannski þýðir það að eiga ekki fyrir myndbands-
tæki, sólarlandaferð, eða þvílíku.
En ef við lítum á málið af raunsæi þá geta auðvitað
verið fjárhagserfiðlcikar hjá borgarbúum. Fólk leitar til
mín með slíka erfiðleika, þá er oftast um tímabundin
vandamál að ræða sem komin em upp af sérstökum
ástæðum, svo sem veikindum, óreglu fyrirvinnu eða upp-
lausn ijölskyldu. En það er ekki almennt hægt að kalla
fátækt. Oft er sagt að auga gestsins sé glöggt. Á al-
mennri mælistiku útlendinga, sem hingað koma, þá býr
hér mjög velmegandi fólk við góðar aðstæður. Það hefur
til dæmis orðið stórkostleg breyting í húsnæðismálum á
skömmum tíma, sem fólk man, þó ekki sé það orðið
gamalt. Hér á ég við braggahverfin. Þetta þóttu alls
ekki slæmir ívemstaðir, sérstaklega þegar fólk kom utan
af landi úr hálfhmndum og heilsuspillandi ívemstöðum,
sem vom gömlu torfkofarnir. Braggarnir em nú allir
horfnir og yrðu áreiðanlega dæmdir óíbúðarhæfir af heil-
brigðisyfirvöldum, ef þeir stæðu enn.
- Hvaða málaflokkar hafa tekið stærstan tíma stjórn-
enda borgarinnar frá upphafi að þínu mati?
„í gegnum tíðina tóku fátækra- og framfærslumálin
megintímann í stjómun sveitarfélaga á landinu. Þetta
hefur breyst mikið. Þó félagsmál ýmiss konar taki nú
langan tíma þá em það ekki mál sem tengjast gömlu
framfærslunni. Þau vom færð yfir á Tryggingastofnun
ríkisins en sveitarfélögin koma einnig til skjalanna þegar
þess þarf með, en það er ekki viðvarandi hjálp."
Hef hreint ekki séð, að fólk
viiji fjölga borgarfulltrúum
- Vinstri minnihlutinn í borgarstjórn hefur deilt á ykk-
ur fyrir að fækka borgarfulltrúum í 15 á ný. Þeir hafa
jafnvel líkt þessu við aðför að lýðræðinu. Hvað viltu segja
um það?
„Eg hef hreint ekki séð, að fjölgun borgarfulltrúa sé
það sem fólk vill. Mér heyrist almenningur yfirleitt lítið
hrifmn af Qölda þingmanna, svo dæmi sé tekið, — að því
sé fremur haldið uppi að fækka eigi þingmönnum. Ég
hef sjálfur reynslu bæði af 15 borgarfulltrúum og 21 og
reynsla mín af að hafa þá 15 er miklu betri. Menn skilja
hreint ekki hvað orðið lýðræði þýðir, ef þeir halda því
fram að því verði óhjákvæmilega betur þjónað með fleiri
borgarfulltrúum."
- Telur þú að borgin eigi eftir að þenjast meira út á
næstu ámm og hvað vilt þú segja um að færa valdið út
í borgarhverfin, eins og' rætt hefur verið um, þ.e. að
hverfin fái nokkurs konar „heimastjórnir". Mætti til
dæmis hugsa sér að Breiðholt fengi sína eigin Breið-
holtsstjóm?
„Ég á ekki von á að hún þenjist meira út á næstu
ámm, ef þær mannfjöldaspár em réttar sem við höfum.
Við ætlum einnig að byggja fjölda íbúða í miðri byggð-
inni t.d. á Meistaravöllum og við Skúlagötu. Hvort
stjórnun eigi að færa út í hverfin, með einhvers konar
undirborgarstjórnum, þá er reynslan af því í erlendum
stórborgum ákaflega mismunandi. Flestir segja, að með
því sé í gangi eilíf málamiðlun og frestun á ákvörðunum
og aðgerðum en aðrir segja í mót, að það sé eingöngu
kaupverð á lýðræði. Ég tel að það sé misskilningur á
hugtakinu og að menn eigi að vita betur. Ég tel að slíkar
undirborgarstjómir geti aukið samkeppni milli hverfa og
ýtt undir óeðlilega togstreitu. Að vísu tel ég slíka stjórn-
un réttlætanlega, ef um gífurlegar fjarlægðir er að ræða.
Reykjavíkurborg er ekki svo stór að það sé ekki unnt
að setja sig inn í allt í hverfunum. Ég býst við að vegna
míns starfs sé ég jafnvel betur heima í flestum hverfum
en íbúamir sem þar búa. Þeir þekkja kannske eitt og
eitt atriði sem að þeim snýr betur en ég. En heildarmynd
hverfís, hvemig það er hugsað og uppbyggt og hvernig
þjónustan þar er og henni háttað er miklu frekar hjá
mér. Ég, mínir starfsmenn og borgarfulltrúarnir, höfum
aðstöðu til þess að bera þessa hluti saman í einstökum
borgarhverfum og átta okkur á, hvaða mál eigi að hafa
forgang.
Ég tel aftur á móti að það sé skynsamlegt að mál séu
kynnt í einstökum borgarhverfum, þannig að íbúamir
geti tjáð sig og haft áhrif á þau. Þannig stendur fólk
ekki aðeins frammi fyrir gerðum hlut, þegar það vill fara
að tjá sig. Þetta hefur því miður viljað brenna við hjá
okkur og okkar fyrirrennurum. Það hefur legið svo mikið
á að gera eitthvað sem við höfum talið íbúunum fyrir
beztu, að þessi kynning hefur ekki verið nægileg. Þama
ætlum við að taka okkur á.“
Sama látið gilda um 100 manna
hrepp og borgina
— Reykjavík er ekki aðeins borg íbúanna. Hún er einn-
ig höfuðborg allra landsmanna. Hvert finnst þér hlutverk
Reykjavíkur sem höfuðborgar?
„Ég hugsa oft til höfuðborgarhlutverks borgarinnar.
Ég veit að hún nýtur þess í mörgu að vera höfúðborg
alls landsins, bæði í fjárhagslegum efnum og fleiru. En
í móti kemur, að hér hlýtur eðli málsins samkvæmt að
fara fram alls konar starfsemi, sem að öðmm kosti myndi
fara fram annars staðar, og borgin veitir margs konar
þjónustu af þeim sökum. Þar sem við gegnum þessu hlut-
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. ÁGÚST 1986
B 29
@ jfij i

verki þá verðum við að hafa í huga að borgin er að því
leyti sameign altra landsmanna. Við getum ekki, eins og
sum sveitarfélög gera, sett hærri fasteignagjöld á utan-
bæjarbúa heldur en þá sem búa í viðkomandi sveitarfélagi
samfellt allt árið. Við eigum og að gæta þess að menn
geti átt hlutdeild í þeim gæðum sem höfuðborgin hefur
upp á að bjóða.
I þessu sambandi vil ég benda á, að þegar maður sér
að Samband sveitarfélaga er að fá aukið forræði mála,
með auknum umsagnarrétti, þá verður manni alltaf hugs-
að til þess hvemig það samband er samansett. Fulltrúarnir
sem fara þar með æðsta vald eru nálægt 250. Af þeim
á Reykjavík ellefu, en ætti samkvæmt íbúafjölda að eiga
100. Eftir því sem þetta samband fær meiri áhrif að lög-
um og fer að gefa bindandi álit þá hlýtur að líða að því
að borgin kalli eftir fullri aðild. Við höfum verið að velta
þessu fyrir okkur. Samvinna sveitarfélaganna er margvís-
leg en það hefur reynst okkur erfitt, þegar verið er að
setja lög um samskipti ríkis og sveitarfélaga, að hið sama
er látið gilda um hundrað manna hrepp úti á landi og
Reykjavíkurborg. Getur orðið af þessu afskræmd mynd,
því Reykjavíkurborg er jafnstór og nítján næststærstu
sveitarfélögin samanlögð."
Samkomulagið um Keldnamálið
hvað ánægjulegast
— Eftirminnilegasti atburðurinn í borgarstjóratíð
þinni?
„Hann er nú vandfundinn því svo margt hefur á dag-
ana drifíð og eitthvað gerst á hveijum einasta degi. Mér
fannst það merkilegt og ánægjulegt og reyndar mjög
stór stund að ná samkomulagi um Keldnamálið. Það
hafði þá verið óafgreitt í nær 16 ár og á þeim tíma var
borgin að hrekjast í tómri vitleysu í skipulagsmálum og
búið að fullyrða í fjölmiðlum, blöðum og útvarpi, að ekki
væri hægt að ná samningum. Þessum samningi náðum
við á nokkrum mánuðum og það var náttúrlega stór
stund, þegar sá samningur var undirritaður, því hann
sýndi hvað hægt er að gera þegar vilji og festa fylgja
viljayfirlýsingu.
Þá er ég mjög ánægður með margt annað. Fljótlega
í minni borgarstjóratíð ætlaði ríkið að knýja okkur til
að reka fyrirtæki eins og Strætisvagna Reykjavíkur,
Hitaveituna og Rafmagnsveituna með öðrum hætti en
við töldum heppilegast. Við fórum í hörð átök út af því
og höfðum þar fullan sigur. Þar var teflt á tæpt vað, en
ég er sannfærður um að það var skynsamlegt bæði fyrir
ríki og borg þegar upp var staðið. Þá eru margir þættir
sem hefur glatt mann að sjá ganga upp, til dæmis að
breytingar eru að verða að veruleika eins og við Skúlagöt-
una, sem var að drabbast niður, Kringluna, breytingar í
miðbænum, á Laugaveginum og fleira.“
Mun greiða atkvæði með hunda-
haldi í núverandi mynd
— Hundahald í Reykjavík hefur löngum vakið athygli
útlendinga og fyrir það þá helst að hafa verið bannað en
þó viðgengist.. Þessu hefur nú verið breytt. Hvað kom til ?
„Já, hundahaldið var ein þverstæðan hér, sem ég var
varaður mjög mikið við. Mér var sagt, að það væri hreint
pólitískt glapræði að reyna að leysa þetta hundamál, sem
var búið að vera óleyst í 50-60 ár. Það væri best að láta
eins og hundahald væri bannað en passa sig síðan að
gera ekki svo mikið í því, að það stuðaði alla hundaeigend-
ur. Við héldum samráðsfundi, meirihluti og minnihluti,
um málið. Það endaði með því, að minnihlutinn, sem
óttaðist svo hinar pólitísku afleiðingar, rann allur á rass-
inn og tók ekki afstöðu. Það hefur sýnt sig að ástandið
í þessum málum er nú miklu betra en það var þegar
hundahald átti að heita bannað og enginn vissi í raun
hvaða reglur voru í gildi.“
— Þannig að þú munt greiða atkvæði með því að
hundahald verði áfram leyft þegar til atkvæðagreiðslu
kemur um málið?
„Já, ég er með hundahaldi með þessum hætti."
— Því hefur stundum verið haldið fram að borgar-
stjóraembættið sé nokkurs konar stökkbretti yfir í annað
og stærra embætti innan þíns flokks, og dæmi nefnd því
til sönnunar. Lítur þú á borgarstjórastöðuna sem stökk-
bretti, eða gætir þú hugsað þér það sem framtíðarstarf?
„Þetta er náttúrlega ekki framtíðarstarf, eðli málsins
samkvæmt. Ég þarf að sækja um endurráðningu á fjög-
urra ára fresti, þannig að það er ekki hýggilégt að líta
svo á að ég sé hér til framtíðarvistar. I mínum huga
núna sé ég ekki annað starf sem mér væri kærara, á
meðan ég gegni því í sátt við borgarbúa að meginþorra
til. Það eru aðstæður sem ég myndi ekki breyta."
— Þú hefur fengið að heyra það, að með afmælis-
haldinu sértu að sóa fjármunum skattborgaranna, þeim
mætti veija betur. Hvetjú viltu svara því?
„Það er afskaplega auðvelt að segja að gera eigi þarf-
ari hluti. Sumir segja að þetta sé alltof kostnaðarsamt,
en ef við lítum á hversu stór borgin er þá er þetta ekki
dýrt. Við erum að tala um afmæli heillar borgar. Ef við
tökum til samanburðar afmæli einstaklings eða til dæm-
is banka þá tel ég að afmæli borgarinnar sé ekki dýrt.
Flestu af því sem gert er og gert verður er ætlað að
standa áfram og hluti kostnaðar kemur til baka í sölu á
minjagripum og fleiru."
Reykjavík að verða hreinasta borg í heimi
— Afmælisósk þín til handa borginni?
„Það er eflaust sjálfselska, en ég óska mér nú helst á
þessari stundu að það verði gott veður á afmælisdaginn,
þann 18. ágúst næstkomandi. Veðrið skiptir svo miklu
máli á útihátíðum. En á þessum tímamótum þá finnst
mér hvað ánægjulegast að finna að Reykvíkingar eru
stoltari af borginni sinni nú en áður. Áður var það helst
talinn ættlaus lýður sem bjó í Reykjavík en hinir ætt-
stóru utan hennar. Jafnframt gleðst ég yfir því hvemig
borgin er að breytast í að verða hreinasta borg í heimi.“
Davíð Oddsson borgarstjóri var á leið í nokkurra daga
sumarfrí daginn eftir að viðtal þetta var tekið. Hann
kvaðst ætla í tjaldútilegu eitthvað út á land, líklega á
Vestfirði. Tilgátu blaðamanns um að það væri náttúrlega
eina leið hans til að fá frið fyrir símanum sagði hann
ekki rétta. „Ég ætla mér að liggja í tjaldi með farsíma
hjá mér,“ sagði hann, enda vart um annað að ræða þar
sem mikið væri að gera við undirbúning afmælishaldsins
þargi 18. ágúst nk. Davíð hafði á orði er við kvöddum,
að það væri í raun gaman að vera borgai-stjóri í dag,
því svo margt væri á lokastigi; mörg byggingin sem tek-
in yrði í notkun á næstunni að ótöldum útivistarsvæðum.
Tiltók hann þar sérstaklega Seðlabankabygginguna,
Hallgrímskirkju, sem væntanlega verður vígð í haust,
Borgarleikhús, Þjóðarbókhlöðu, Listasafn ríkisins, Hag-
kaupshúsið, ásamt stórbyggingu 50-60 verslana í nýju
Kringlunni. Þá útivistarsvæði í Laugardal með dýragarði
og tívólíi, ennfremur yfírbyggt útsýnissvæði á Öskjuhlíð.
Davíð nefndi í lokin, að allt yrði þetta til að efla Reykjavík
sem ferðamannaborg en með tilkomu nýrra og fleiri hót-
ela ætti borgin áreiðanlega bjarta framtíð sem slík.
Viðtal: Fríða Proppé.
Ljósmynd: Árni Sæberg.