Morgunblaðið - 04.11.1986, Síða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. NÓVEMBER 1986
!
i
AP/Símamynd.
Frá slökkvistarfi í vöruskemmu efnaverksmiðjunnar í Sandoz nærri Basel á laugardagsmorgun.
Mesta mildi að ekki fór
verr í stórbruna í Basel
Efnageymsla brann til kaldra kola
Ztirich. Frá Ónnu Bjarnadóttur, fréttaritara Morgunblaðsins.
MORG tonn af fiski drápust i
Rinarfljóti um helgina eftir
stórbruna í efnageymslu svissn-
eska fyrirtækisins Sandoz í
Basel aðfaranótt laugardags.
Engin slys urðu á mönnum. Um
800 tonn af efnum sem aðallega
eru notuð við akuryrkju - skor-
dýraeitur, köfnunarefni, fosfór
og kvikasilfur - brunnu. Tjón
Sandoz er metið á um 10 millj-
ónir svissneskra franka eða um
243 milljónir ísl. kr. Enn er
ekki vitað hvað olli brunanum.
Talsmenn Sandoz útiloka ekki
að um íkveikju hafi verið að
ræða.
Þetta er eitt mesta slysið í sögu
svissnesks efnaiðnaðar. Lögreglu-
menn og næturverðir urðu eldsins
varir skömmu eftir miðnætti á
föstudagskvöld. Ekkert eldvama-
kerfi var í skemmunni. Slökkvilið
kom of seint á staðinn til að geta
bjargað henni en tókst að koma
í veg fyrir að eldurinn breiddist
út í nærliggjandi hús. Þegar hæst
stóð börðust 160 slökkviliðsmenn
við eldinn.
Ekki var vitað hversu hættuleg
efnin í geymslunni kjmnu að vera
fyrir íbúa Basel. Almannavamir
borgarinnar og nærliggjandi
staða voru settar í viðbragðsstöðu
til öryggis og útvarpsþulir ráð-
lögðu fólki að loka gluggum og
hurðum og halda sig innan dyra.
Loftmælingar sýndu hins vegar
að engin hætta var á ferðum og
hættuástandinu var því aflétt.
Bjarki Zophoníasson, arkitekt
í Basel, býr í um 5 km ijarlægð
frá vörugeymslu Sandoz. Hann
sagði að almannavamakerfið í
hverfinu sem hann býr í væri í
viðgerð en hann hefði vaknað
undir morgun við sírenuvæl í
næsta hverfi. „Við lokuðum ekki
gluggunum hjá okkur í tæka tíð
og pestin af eldinum var komin
inn þegar við vöknuðum. Fnykur-
inn af honum lá yfir borginni allan
laugardaginn. Eg hef aldrei fund-
ið aðra eins fýlu,“ sagði Bjarki
og líkti henni við megna
hvítlaukslykt. Hann sagði að
margir hefðu brugðist við með því
að hringja í ættingja og vini til
að vara þá við hættunni. „Fólk
hlustaði á útvarp til að fylgjast
með fréttum," sagði hann. „Það
kom berlega í ljós hversu mátt-
vana almenningur er gagnvart
slysi af þessu tagi. Það á örugg-
lega eftir að draga dilk á eftir sér
fyrir efnaiðnaðinn hér í Basel og
vegna fyrirhugaðrar kjamorku-
framleiðslu hér í nágrenninu."
Efnt var til fjölmenns útifundar
um efnaiðnað og umhverfisvemd
í Basel eftir hádegi á sunnudag.
Ibúar borgarinnar eru enn ekki í
rónni eftir brunann og óttast að
einhver eiturefni sitji eftir í um-
hverfínu. Fiskdauðinn, en þó
sérstaklega dauði ála sem eru
lífseigir, hleypti óhug í fólk. Ná-
grannar Svisslendinga, Frakkar
og Vestur-Þjóðverjar, kvörtuðu
og sögðust hafa verið varaðir við
hugsanlegri hættu of seint. Sér-
fræðingar segja að eiturefni
mælist hvorki í lofti né drykkjar-
vatni en ráðleggja fólki að þvo
grænmeti vel.
Haukur Kristinsson, efnafræð-
ingur hjá fyrirtækinu Ciba Geigy
í Basel, sagði að það væri mesta
mildi að ekki fór verr í brunanum.
„Þetta hefði getað verið miklu
hættulegra," sagði hann. „Ég er
hissa á að slíkir atburðir geti gerst
í eins háþróuðu landi og Sviss.“
Hann sagði að það væri hugsan-
legt að eldurinn hefði kviknað út
frá skemmdum í efnunum sjálf-
um.
Reykjavíkurfundurinn:
Bandaríkjamenn vildu
óheftar vopnatilraunir
-seg’ir samningamaður Sovétsjórnarinnar
Moskvu, AP.
GEORGY ARBATOV, einn full-
trúa Sovétstjórnarinnar á
Reykjavíkurfundinum, segir að
fulltrúar Bandaríkjamanna á
fundinum hafi ekki spurt Sovét-
mennina hvað þeir ættu við með
kröfunni um að tilraunir Banda-
ríkjamanna með geimvopn yrðu
takmarkaðar við rannsóknar-
stofur. Sakaði hann Bandaríkja-
stjórn um grófar falsanir á
niðurstöðum fundarins.
Arbatov lét þessi orð falla í við-
tali við sovéska sjónvarpið um
síðustu helgi. Hann neitaði því al-
gjörlega að leiðtogamir hefðu ekki
komist að samkomulagi vegna þess
að Bandaríkjamenn hefðu ekki get-
að samþykkt að tilraunir færu
eingöngu fram á rannsóknarstof-
um. Sagði hann að Ronald Reagan,
forseti Bandaríkjanna, og fulltrúar
Bandaríkjastjórnar hefðu ekki viljað
samþykkja neinar takmarkanir á
tilraunum með geimvopn og því
hefði fundinum lokið án samkomu-
lags. Arbatov sagði Bandaríkja-
mennina ekki hafa spurt sovésku
fulltrúanna um hvemig þeir skil-
greindu orðið „rannsóknarstofur".
Hins vegar lét Georgy Arbatov þess
ógetið hvaða skilning Sovétstjómin
legði í það orð.
Bandarískir embættismenn hafa
fullyrt að sovéskir starfsbræður
þeirra hafí krafíst þess á Reykja-
víkurkurfundinum að tilraunir með
geimvopn fæm eingöngu fram inn-
an veggja rannsóknarstofnana. Frá
því að fundinum lauk hafa Sovét-
menn gefið í skyn að skilgreining
þessi gæti einnig tekið til tilrauna
með drægni geimvopna. Banda-
rískir embættismenn segja Sovét-
menn ekki hafa skýrt afstöðu sína
nánar á fundum í Genf.
Að sögn ónafngreinds embættis-
manns frá Vesturlöndum hafa
Sovétmenn ekki lagt fram formleg-
ar afvopnunartillögur í Genf. I
síðustu viku lögðu bandarísku
samningamennimir til að lang-
drægum kjamorkuvopnum yrði
fækkað um helming á næstu fímm
árum og að kjamaoddar í meðal-
drægum flaugum hvers stórveldis
um sig yrðu ekki fleiri en 100.
V estur-Þýskaland:
Oánægja með
ummæli Kohls
um Grorbachev
Sakaður um að hafa líkt hon-
um við Josef Göbbels
í einlægni bæta samskipti austurs
og vesturs," sagði Kohl.
Sovétstjórnin brást hin versta
við ummælunum í Newsweek og
hefur sagt, að þau geti haft „al-
varlegar afleiðingar" fyrir sam-
skipti ríkjanna. Á laugardag
frestuðu Sovétmenn t.d. undirrit-
un samnings um samvinnu
þjóðanna í kjarnorkumálum.
í Newsweek var Kohl spurður
hvaða álit hann hefði á Gorbachev
og svarið, sem í tímaritinu var
þýtt á ensku úr þýsku, var á þessa
leið: „Ég er meira en tvævetur
og lít ekki á hann sem frjálslynd-
an mann. Hann er nútíma
kommúnistaleiðtogi, sem kann á
fjölmiðlana. Göbbels, einn þeirra,
sem báru mesta ábyrgð á glæpum
Hitlerstímans, var heldur enginn
aukvisi í samskiptunum við þá.“
Stjómarandstaðan í Vestur-
Þýskalandi og samstarfsmenn
kristilegra demókrata í stjóm,
fijálsir demókratar, hafa skorað
á Kohl að draga þessi ummæli til
baka. Vestur-þýska tímaritið Der
Spiegel segir, að á fimmtudag
ætli Kohl að gefa út opinbera yfir-
lýsingu um, að hann hafí ekki
ætlað að líkja Gorbachev við
Göbbels.
Göbbels Gorbachev
Bonn, AP.
HELMUT Kohl, kanslari Vest-
ur-Þýskalands, reynir nú að
lægja öldurnar og sefa reiði
Sovétmanna, sem saka hann um
að hafa í viðtali við bandarískt
tímarit líkt Gorbachev, Sovét-
Ieiðtoga, við Göbbels, áróðurs-
málaráðherra nasista.
Kohl sagði á sunnudag, að
bandaríska tímaritið Newsweek
hefði ekki haft „orðrétt eftir“
ummæli hans um Gorbachev og
Josef Göbbels „og þess vegna
mátti halda, að ég væri að líkja
þeim saman sem mönnum".
Kvaðst Kohl harma þennan mis-
skilning og sagði, að það hefði
ekki verið ætlun sín að vera með
óhróður um Gorbachev. „Ég hef
aldrei efast um, að Gorbachev vilji
Svíþjóð:
Mikið uppnám
vegna hlerana
Sovétmanna
Stokkhólmi, frá fréttaritara Morgunblaðsins, Erik Liden.
UPPNAMIÐ í Svíþjóð fer sízt
minnkandi út af hlerununum
Sovétmanna í sænska sendiráð-
inu í Moskvu, en nú hafa fundizt
eigi færri en 30 hlustunartæki
þar.
Þrátt fyrir hörð mótmæli, sem
Ingvar Carlsson forsætisráðherra
hefur sent sovézkum stjómvöld-
um, þá halda samskipti Svía og
Sovétmanna óhindruð áfram. Bor-
is Pankin, sendiherra Sovétríkj-
anna í Svíþjóð, var þannig á
tónleikum, sem vinafélag Sov-
étríkjanna og Svíþjóðar gekkst
fyrir í tónleikahöllinni í Stokk-
hólmi á sunnudag. Þar neitaði
hann hins vegar alveg að tala við
blaðamenn.
í gær var Pankin viðstaddur
fund verkfræðinga, þar sem Gör-
an Ryding, fyrrverandi sendiherra
Svíþjóðar í Moskvu, var viðstadd-
ur sem fulltrúi sænsku stjómar-
innar. Ryding var í Moskvu 1975
- 1979 og samkvæmt því, sem
haft var eftir honum í gær, þá
vissi hann allan tímann, að hleran-
ir áttu sér stað í sendiráðinu þar.
„Við sem störfum í utanríkis-
þjónustunni höfum. lært að búa
við þetta," var haft eftir Ryding.
Það kom sænska utanríkisráðu-
neytinu samt á óvart, að öll
herbergi í sendiráðinu í Moskvu
og jafnvel íbúðir sendistarfs-
manna þar skyldu vera hleruð.
Þá er það einnig fram komið, að
árin 1968 - 1972 var sovézkur
öryggisvarðmaður á vakt í
sænsku sendiráðsbyggingunni að
kvöld- og næturlagi án nokkurra
afskipta af sænskri hálfu. Þetta
þýðir, að sendiráðsbyggingin var
á valdi KGB 16 tíma í sólarhring.
Hörð átök í
Nicaragua
Tegucigalpa, Nicaragiia, AP.
HERMENN sandinistastjórnar-
innar og kontra-skæruliðar
háðu harða bardaga um helgina
bæði í suður- og norðurhluta
Nicaragua. Var haft eftir tals-
manni skæruliða, að meira en
370 stjórnarhermenn hefðu
fallið í þessum bardögum.
Talsmaður skæruliða sagði, að
hermenn sandinista hefðu elt þá
langt inn í Honduras, en skærulið-
ar hafí þá fylgt liði á ný og hrakið
stjómarherinn til baka yfir landa-
mærin inn í Nicaragua.

wtmiB*