Morgunblaðið - 11.01.1987, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. JANÚAR 1987
23
Sigurður Karlsson i hlutverki Gunn-
ars.
sérstaklega þegar verið er að vinna
grunnvinnuna, ef hægt er að koma
því við.“
Nú er alltaf verið að tala um
„nýtt íslenskt verk“. Er það eitt-
hvað sem skiptir máli?
„Það skiptir kannski ekki máli í
sjálfu sér að verkið er íslenskt, held-
ur að það sé gott. Þetta verk er
fyllilega þess virði að því sé komið
á framfæri. Við fáum mikið af
íslenskum leikritum inn til okkar,
þannig að það má segja að ekki sé
skortur á leikritum, en mörg þess-
ara verka sem við fáum eru ekki
frambærileg.“
Hvað er gott verk?
„Það sem mér finnst gott við
„Dag vonar“ t.d. er að þetta er
mjög góður skáldskapur, magnaður
og hlaðinn texti. Það eru sterkar
persónulýsingar í verkinu. Það er í
fáum dráttum þetta sem mér, sem
leikstjóra, finnst spennandi að
glíma við. Það er vinna leikstjór-
ans, fyrst og fremst, að koma
þessum persónum til skila. Þetta
verk gefur ekki mikil tækifæri til
útfærslu, leikstjórnin er fólgin í að
vera trúr persónunum og fá ykkur
til að trúa á þær.
Auðvitað skiptir máli að verkið
er íslenskt, að því leyti að það er
verið að efla íslenska leikritun. Það
er áríðandi að fá íslenska hugsun
inn í leikhúsið, íslensk sérkenni.
En þessi íslensku verk verða að
hafa alþjóðlega skírskotun þótt þau
séu úr okkar vemleika — þau verða
að bera í sér eitthvað sammann-
legt. Þetta eru mjög mikilvægir
eiginleikar, sem mér finnst leikrit
þurfa að hafa, sem ég vel að leik-
stýra.“
í Degi vonar eru sex persónur.
Margrét Helga Jóhannsdóttir leikur
móðurina, Láru, Sigurður Karlsson
leikur Gunnar, sambýlismann Láru,
Sigríður Hagalín fer með hlutverk
Guðnýjar, fullorðinnar konu sem
blandast inn i örlög Láru og hennar
fjölskyldu, þegar hún leigir þeim
íbúð. Þtjú börn Láru leika Valdimar
Örn Flygenring, Þröstur Leó Gunn-
arsson og Guðrún S. Gísladóttir.
Leikstjóri þessa verks Birgis Sig-
urðssonar er Stefán Baldursson,
sem áður segir, leikmynd og bún-
ingar eru í höndum Þórunnar S.
Þorgrímsdóttur, lýsingu annast
Daníel Williamsson og tónlist er
eftir Gunnar Reyni Sveinsson.
Alfreð Andrésson og Brynjólfur
frumsýnt var 18. október 1934.
yfírleitt mjög lélegur."
Rétt eftir áramótin 1898 skrifaði
Þjóðólfur: „Leikfélag Reykjavíkur á
mjög þakkir skilið fyrir það, að hafa
haft vilja og samtök til að halda
uppi leikjum hér í bænum í vetur.
Þó að leikimir séu í rauninni efnislitl-
ir og f hinum gamla óeðlilega
(vaudeville) söngleikastíl, þá er samt
góðra gjalda vert af félagsmönnum
að vilja styrkja og efla hinn fyrsta
vísi til hins fagra andans frækoms,
sem er grundvöllur hinnar mentandi
og hrífandi leikaralistar."
Það sem helst var fundið að þessi
fyrstu ár var verkefnavalið, það þótti
blöðunum venjulega lítilvægt og lé-
legt. Þegar félagið sýndi „Ævintýri
á gönguför" sagði ísafold: „Það er
þrálátt við söngleikana, Leikfélag
Reylq'avíkur. Og aldrei hefur söng-
mannaskortur þess verið tilfinnan-
legri en í þessum leik. Vér getum
ekki hugsað oss neinn annan stað
en Reykjavík í allri veröldinni, þar
sem menn léku sér að því að bjóða
fólki annað eins oftar en einu sinni.
Yfirleitt var frammistaða leikend-
Jóhannesson í Jeppa á Fjalli sem
anna léleg."
Þrátt fyrir alla þessa erfíðleika,
og enn fleiri áttu eftir að fylgja, var
starfinu haldið áfram. Fýrstu 10
árin sýndi leikfélagið nær eingöngu
erlend verk. Undantekningar voru
„Hjartsláttur Emils" eftir Vilhelm
Knudsen. Fyrsta tilraunin sem gerð
var til að lýsa samtímaumhverfí var
þó „Skipið sekkur" eftir Indriða Ein-
arsson, árið 1903. En árin
1907-1920 settu íslensk leikrit mik-
inn svip á starf leikfélagsins og hefur
það tímabil stundum verið kallað
íslenska tímabilið. Allar götur síðan
hefur Leikfélag Reykjavíkur lagt
mikið upp úr flutningi íslenskra
verka og lagt sitt af mörkum til að
efla íslenska leikritun. Svo er enn
eins og sjá má af verkefnavali fé-
lagsins í vetur og afmælisverk
Leikfélagsins er nýtt íslenskt verk,
„Dagur vonar", eftir Birgi Sigurðs-
son.
Heimildir: Leikfélagið við Tjörnina eftir
Svein Einarsson og Leikfélag
Reykjavíkur 50 ára.
Guðrún Gísladóttir i hlutverki Öldu og Sigríður Hagalín í hlut-
verki Guðnýjar.
BIRGIR SIGURÐSSON, rithöfundur:
Það er ekkert vígi
svo sterkt að sársaukinn
smjúgi ekki inn
DAGUR vonar, nýtt leikrit ^
Reykjavíkur. Dagur vonar \
er fimmta leikrit Birgis Bpj| « ,
Sigurðssonar sem sett er á f
svið i íslensku leikhúsi. Hin l “ J
fyrri eru Pétur og Rúna, j| jPtf H
verðlaunaleikrit í leikrita- ffí ' %&.■ fl
Reykjavíkur, Selurinnhef- \ , f
ur mannsaugu, Skáld-Rósa l'\ ' Æk
og Grasmaðkur. Á frum-
sýningardaginn kemur jpllj"
Dagur vonar einnig út í f
bókarformi hjá Máli og menningu.
Einhver gróska virðist hafa verið í íslenskri leikrit-
un á síðustu mánuðum og mikið er sýnt af nýjum
íslenskum leikritum í leikhúsunum þetta leikárið.
Morgunblaðið spurði Birgi Sigurðsson hvort íslend-
ingar væru að eignast sér-leikhúshefð og á hveiju
sú hefð byggðist.
„íslensk leiklist á sér auðvitað mjög stutta sögu
miðað við það sem gerist í öðrum Evrópulöndum,
að ég ekki tali nú um ýmis Afríku- og Asíuiönd.
En íslenskt leikhúslíf er í rauninni núna orðið það
öflugt að það ber í sér frjó að því sem við getum
e.t.v. kallað leikhúshefð.
Það verður þó að segja eins og er, að hvað viðkem-
ur íslenskri leikritun, þá er hún svo ung að hún ber
ekki í sér eiginlega íslenska hefð. Hún er hluti af
evrópskri hefð. Við eigum enga stórkostlega leikrita-
höfunda sem hafa mótað eftirkomendur sína, eins
og gerðist t.d. bæði í Noregi og Svíþjóð, svo ég
taki nærtæk dæmi. Þetta eigum við aftur á móti í
skáldsagnahefðinni."
Hvað er leikhús fyrir þér?
„Menn nota orðið „leikhús" í svo margvíslegri
merkingu að það er mjög erfitt að svara þessu.
Leikhús fyrir mér er sá leikhússkáldskapur sem
verður til á góðum sýningum og er undursamleg
reynsla. Svo undursamleg, raunverulega, að þegar
ég upplifi hana er eins og ég komist mjög nálægt
þeim kjarna í eigin tilveru sem ég er alltaf í senn
að finna og missa og leita að. Það er eins mikil
hamingja þegar vel tekst til í leikhúsi og það er
óþægilegt reynsla þegar eitthvað er illa og yfirborðs-
lega gert.“
Oft heyrist sagt að maður finni sannleikann í leik-
húsi, en er leikhús ekki blekking?
„Ég veit það eiginlega ekki. Ein persónan í þessu
leikriti mínu segir: „Komdu því inn í þinn þykka
haus að listrænn veruleiki er meiri veruleiki en veru-
leikinn sjálfur." Listrænn veruleiki er kannski
blekking, en ég held að sú blekking sé örugglega
minni en sá veruleiki sem við köllum veruleika.
Varðandi sannleikann, þá er hann auðvitað afstæð-
ur, eins og allir þykjast vita, og sumir vilja ekki
taka mark á honum þess vegna. En hann er að
minnsta kosti ekki afstæðari en lygin, svo velur
maður bara á milli."
Fólk á sér sárar minningar í verki þínu. Álítur
þú að hver manneskja burðist með einhvem sárs-
auka í gegnum lífið?
„Það sleppur enginn við sársauka, og menn eru
alltaf á flótta undan sársaukanum og sá flótti er
mjög eðlilegur. Maður flýr það sem maður hræðist.
En þegar þessi flótti er orðinn sjálfsflótti, þá snýst
hann gegn manni og étur úr mönnum þann mann-
eskjulega sannleika sem þeir mega ekki vera án, til
þess að geta upplifað þetta stórkostlega ævintýri
sem lífið er.
Persónumar í Degi vonar em oft grimmar hver
við aðra. Finnst þér manneskjan vera grimm í eðli
sínu?
„Manneskjan er bæði grimm og góð og stundum
hvort tveggja í einu, en hún er miklu meira en það.
Það er í henni djúpstæð fegurðarþrá. Óskaplega
mikil og ódrepandi þörf og von til jjess að skapa
sér og öðram gott og merkilegt líf. Eg hef ekki trú
á því að það sé mögulegt að drepa þessa von og
þessa þörf. Við lifum dag reiði, dag bræði, en við
lifum líka dag sannleika og dag vonar."
Hver er ástæðan fyrir þessari grimmd?
„Það era ýmsar tímabundnar ástæður og mann-
legar aðstæður sem skapa grimmd, en hvað
grimmdin sjálf er í sínu innsta eðli veit ég ekki. Til
þess að vita það þarf guðlegt innsæi og það hef ég
ekki.“
Persónur þínar virðast allar finna sér flóttaleið.
„Ég mundi nú ekki orða það svo. Sumar finna
sér flóttaleið, aðrár finna leið. Þær sem finna sér
leið bijóta af sér þá fjötra sem þær era í og þá
verður dagur vonar til — vonandi. Hræðsla manns-
ins við lífíð, sem e.t.v. í dýpsta eðli sínu er hræðsla
við dauðann, leiðir til óskaplegrar öryggisþrár. Al-
mennt leita menn svo ákaft eftir öryggi að þeir
drepa jafnvel í sér lífið fyrir öryggið. Þessi öryggis-
þrá kemur m.a. fram í okkar þjóðfélagi í skefjalausri
sókn eftir hlutum til að raða í kringum sig, hvað
sem það kostar, og hreiðra um sig meðal þeirra
rétt eins og þá séu menn komnir í skothelt vígi,
þetta sé „the real thing“.
En það er ekkert vígi svo sterkt að sársaukinn
smjúgi ekki inn, ekki síst þegar menn hafa sagt
skilið við sjálfan sig, eða öllu heldur haft uppskipti
á sínum mannlegu verðmætum og efnislegri ágimd."
Nú er þetta leikrit tileinkað minningu systur þinn-
ar. Ertu að skrifa um hana og kannski þína eigin
fjölskyldu?
„Þessi veraleiki sem er í leikritinu og ég hef mjög
góðar vonir um að skili sér á leiksviðinu í Iðnó er
skáldskapurj ekki leikgerð af mínu lífi eða minnar
flölskyldu. Ástæðan fyrir því að ég tileinka verkið
minningu systur minnar er einfaldlega sú að mér
þótti vænt um hana og það sem í henni bjó.“