Morgunblaðið - 25.01.1987, Blaðsíða 44

44
v 4
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. JANÚAR 1987
mt
Umhverfísmál og náttúru-
vernd í brennidepli
Nauðsyn að flýta afgreiðslu þingsályktunartillögu
um stefnumótun í umhverfismálum á þessu þingi
„Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að gera áætlun um
stefnumótun í umhverfismálum.
Tilgangur þeirrar áætlunar verði
að efla alhliða umhverfissvernd og
varnir gegn hvers konar mengun
og öðrum skaðlegum umhverfis-
áhrifum jafnframt því að vinna að
varðveislu og sem skynsamlegastri
nýtingu náttúrugæða landsins.
Að þessum markmiðum skal unn-
ið með því að koma á skipulegri
yfirstjórn umhverfismála í Stjórnar-
ráði íslands og samstarfi þeirra
aðila sem fjalla um náttúruvernd,
mengunarmál, og aðra þætti um-
hverfismála.
Við gerð slíkrar áætlunar verði
sérstaklega fjallað um endurskoðun
núgildandi laga um náttúruvernd
og mengnunarvarnir, svo að komið
verði í veg fyrir frekari eyðingu
gróðurs og annarra landkosta og
vaxandi mengun í lofti, á láði og
legi.
Aætlun þessi um stefnumótun í
umhverfísmálum skal lögð fram í
upphafi næsta reglulegs Alþingis."
I greinargerð sem tillögunni fylg-
ir segir:
„A síðari árum hefur mönnum
orðið æ ljósara hve mikilvægur
þáttur umhverfismál eru í lífsskil-
yrðum þjóða.
Mikilvægt er að nýtingu lofts,
lands og sjávar sé á þann hátt hag-
að að full aðgæsla sé viðhöfð og
komið í veg fyrir mengun og önnur
umhverfisspjöll eftir því sem föng
eru á.
Ekki síst er vemd náttúrunnar
mikilvæg hér á landi vegna þeirra
loftslags- og gróðurskilyrða sem við
búum við. Vísindamenn telja að
þjóðin búi nú við minna en 20% af
þeim landgæðum sem fólust í gróðri
í berjamó á íslandi 1986. Norðmenn gátu ekki veitt sér þennan munað í sumar vegna geislavirkni eft-
ir Chernobyl-slysið.
„Náttúran og umhverfíð er háð
ráði og viðhorfum mannsins meira
en nokkru sinni fyrr í sögunni —
hvort heldur er til að vernda eða
spilla. Sú staðreynd setur honum á
herðar margar skyldur og þunga
ábyrgð.“
Svo fórust Gene William, einum
forstöðumanna Audubon-náttúru-
vemdarsamtakanna í Bandaríkjun-
um, orð, þegar hann kom hingað
fýrir nokkrum ámm á vegum Land-
verndar og flutti fyrirlestur í
Norræna húsinu um náttúmvernd-
arstörf og fræðslu um þau efni.
Gene William varð tíðrætt um
sérstöðu íslands hvað þessi mál
varðar. Hvergi hafði hann fyrir-
fundið svo hreint andrúmsloft eða
tærara vatn sem hér á landi — en
þetta tvennt taldi hann einhver
mestu gæði sem hægt væri að bjóða
mannfólki upp á í dag. Um leið
brýndi hann það fyrir okkur Islend-
ingum að þennan Qársjóð yrðum
við að meta að verðleikum og varð-
veita. Þetta voru sjálfsagt orð í tíma
töluð.
Margt hefur áunnist hjá okkur á
síðustu ámm á sviði umhverfis- og
náttúmverndar og töluverð vakning
hefur orðið meðal landsmanna að
því er þessi mál varðar. Mönnum
tekur almennt sárt að horfa upp á
gróðureyðingu sem orðið hefur hér
án þess að brugðið sé nógu hart
við til úrbóta.
Og þótt mengunarmál brenni
ekki eins á íslendingum og öðrum
Evrópuþjóðum, munu álíka vanda-
mál og nú herja hjá þeim brátt
sækja okkur heim ef við höldum
ekki vöku okkar.
Ár og vötn em hér enn full af
físki. Annað er uppi á teningnum
t.d. í Svíþjóð og Noregi. í Svíþjóð
em nú þegar 4000 stöðuvötn, þar
sem áður þreifst margbreytt fisk-
gengd, orðin fisklaus og enn fleiri
í yfirvofandi hættu, en orsökin er
rakin til hins súra regns. Skógar á
Norðurlöndum og víðar í Evrópu
em á hröðu undanhaldi að því talið
er, aðallega vegna útblásturs frá
bifreiðum og verksmiðjum. Fréttir
berast af því að nú sé komið „gat“
á ozonlagið sem umlykur jörðina
og verndar hana fyrir hættulegum
geislum vegna óvarlegrar notkunar
ýmissa efna í iðnaði og guð má
vita hvaða afleiðingar það getur
haft. Eftir hið hörmulega slys í
kjamorkuverinu í Chernobyl breidd-
ist geislavirkt loft yfir stór svæði í
Skandinavíu svo ekki þótti óhætt
að leggja sér til munns afurðir dýra
sem þar höfðust við og fólki ráðlagt
að tína ekki ber til matar á víða-
vangi t.d. í Noregi. Og enginn veit
hve lengi áhrifín af þessu slysi vara.
Skyldi nokkurn undra þótt um-
hverfis- og náttúmvemdarmál séu
í brennidepli í opinbemm umræðum
hjá nágrannaþjóðum okkar. Þau em
það ekki síður en aðrir málaflokkar
sem snerta heill þjóða um ókomna
framtíð.
Skipulagsleysi á yf ir-
stjórn og framkvæmda-
hlið
Hér á landi hafa náttúruvemdar-
og umhverfismál verið töluvert til
umræðu á undanförnum ámm,
bæði í sölum Alþingis og á fundum
og ráðstefnum á vegum sveitarfé-
laga eða samtaka áhugamanna um
þessi mál.
Við Islendingar njótum að vísu
nokkurrar sérstöðu, bæði vegna
legu landsins og fleiri þátta, en
ættuin þó að gefa þessum mála-
flokkum miklu meiri gaum en gert
er. Ekki síst vegna þess skipulags-
leysis sem ríkir að því er varðar
yfirstjóm og framkvæmdahliðina.
Við búum við ýmsar þarfar laga-
setningar á þessu sviði en þær eru
dreifðar á milli 9 ráðuneyta. Gmnd-
vallaratriði hlýtur að vera að koma
þeim öllum undir einn hatt svo
hægt sé að styðjast við stefnumót-
andi lög varðandi meðferð þessaia
málaflokka. Aðgerðir stjórnvalda
hafa hingað til einkennst af afstöðu
til einstakra atvika þar sem engin
heildarlöggjöf er fyrir hendi.
Handahófskennd vinnubrögð, sem
af því leiða, kunna ekki góðri lukku
að stýra.
Ekki hefur þó á það skort að
þingmenn hafí sýnt málinu áhuga.
Allir virðast þeir hlynntir því að
lagfæra þá brotalöm sem hér er á
og málin hafa oft komið til umræðu
á Alþingi, eins og áður sagði.
Arið 1975 skipaði þáverandi
greiðslu frestað.
Nú er mikils um vert að þessi
tillaga nái sem fyrst fram að
ganga. Hún fjallar um stefnu-
mótun í umhverfismálum og er
því fyrsta skrefið til þess að bæta
úr þeirri ringulreið sem nú ríkir í
þessum málum. Fái hún fljóta af-
greiðslu er ekki loku fyrir það
skotið að hægt verði að kynna slíka
stefnumótun í grundvallaratriðum
nógu vel til þess að samþykkt um
hana geti komið inn í þann stjórnar-
sáttmála sem gengið verður frá við
stjórnarmyndun eftir kosningarnar
í vor.
Ætla má af því sem á undan er
gengið að þingmenn geti allir verið
sammála um að veita tillögunni
góðan byr á þessu þingi.
Tillaga um stefnumót-
un í umhverf ismálum
Þar sem ætla má að margir hafi
áhuga á að kynna sér þessa tillögu
er hún birt hér í heild:
ríkisstjom Geirs Hailgrímssonar
nefnd sérfræðinga til að gera drög
að heildarlöggjöf um umhverfismál
og í framhaldi af því var lagt fram
fmmvarp 1978. Það kom ekki til
afgreiðslu þá og síðan hafa nokkr-
um sinnum verið flutt fmmvörp
sama efnis með tiltölulega litlum
breytingum. Sjálfstæðisflokkurinn
hefur alls lagt fram þrisvar sinnum
fmmvarp til laga um umhverfismál
og Alþýðubandalagið hefur tvisvar
lagt fram tillögu til þingsályktunar
um úrbætur í umhverfismálum og
náttúmvernd, þar af eina tillöguna
tvisvar.
A því þingi sem nú situr hefur
verið lögð fram tillaga til þings-
ályktunar um stefnumótun í
umhverfismálum og eru flutn-
ingsmenn 7 þingmenn sjálfstæð-
isflokks, en 1. flutningsmaður er
Gunnar G. Schram.
Þessi tillaga kom til umræðu
á Alþingi 27. nóvember sl. Eftir
nokkra umræðu var henni vísað
í nefnd eins og venja er og af-