Morgunblaðið - 04.03.1987, Síða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. MARZ 1987
Miklar umræður og mjög skiptar skoðanir um nýja húsnæðislánakerfið:
Aldrei meira fé í bygg“-
ingarsjóðunum en nú
■ Eftirspurn eftir lánsfé meiri en framboð
■ Er kerfið gallað eða um byrjunarörðugleika að ræða?
■ Geta frjálsir samningar komið í stað opinbers skömmtunarkerfis?
ER LÁNAKERFI Húsnæðisstofnunar ríkisins
að bresta? Eru nýju húsnæðislögin meingölluð?
Hafa þau haft slæm áhrif á fasteignamarkað-
inn? Vantar milljarði króna til þess, að Bygging-
arsjóður ríkisins geti staðið við skuldbindingar
sinar? Þessum og öðrum álíka spurningum hef-
ur verið varpað fram í umræðum á Alþingi og
í fjölmiðlum undanfarna daga. Þeir eru ýmsir,
sem hika ekki við, að svara spurningunum ját-
andi. I þeim hópi eru þingmenn Alþýðuflokksins
áberandi. Aðrir, þ.á m. Alexander Stefánsson,
félagsmálaráðherra, sem fer með húsnæðismál
í ríkisstjórninni, og Sigurður Guðmundsson,
framkvæmdastjórí Húsnæðisstofnunar, visa
þessu hins vegar á bug. Það sjónarmið hefur
einnig komið fram, að eðlilegt sé íbúðarkaup
og húsbyggingar séu fjármagnaðar á fijálsum
markaði, eins og tiðkast víða í nágrannalöndun-
um, og opinbert skömmtunarkerfi látið lönd og
leið.
Þriðjudaginn 17. febrúar s.I.
flutti félagsmálaráðherra Alþingi
skýrslu um álit svonefndrar „milli-
þinganefndar um húsnæðismál". í
framhaldi af því spunnust langar
umræður um húsnæðismál almennt
og þó einkum opinbera lánafyrir-
greiðslu. Umræðunum var haldið
áfram 19 febrúar og aftur 24. fe-
brúar, en. þá stóðu þær fram til kl.
3 um nóttina. í þessum umræðum
kom fram mikill ágreiningur um
stefnuna í húsnæðismálum og gildi
nýju húsnæðislaganna. Hér er ekki
ætlunin að rekja umræðurnar í
heild, heldur verður staldrað við
þýðingarmikil atriði og sjónarmið,
sem þar komu fram. Einnig verður
vitnað til umfjöllunar um efnið í
íjölmiðlum.
Milliþinganefndin var skipuð í
júlí 1985 og skilaði lokaáliti seint
í janúar s.l. Verkefni nefndarinnar
var, að gera tillögur um nýtt hús-
næðislánakerfi og fjáröflun til
húsnæðislána. Um þær mundir, sem
nefndin hóf störf, var greiðsluvandi
nokkurs hóps húsbyggjenda og
íbúðarkaupenda í brennidepli svo
sem lesendur rekur eflaust minni
til. Af þeim sökum var nefndinni
einnig falið að gera tillögur um
þann málaflokk og komu þær fram
í desember 1985. Um svipað leyti
hófust viðræður aðila vinnumarkað-
arins um kaup og kjör og þeim lauk
með febrúarsamningum 1986, þar
sem gerðar voru ákveðnar tillögur
um nýskipan húsnæðislána, bæði
um fjármögnun hinna opinberu
byggingarsjóða og útlánareglur
Húsnæðisstofnunar. Þessar breyt-
ingar voru lögfestar skömmu síðar
og með því má segja, að milliþinga-
nefndin hafí setið upp verkaefna-
laus eða a.m.k. verkefnalítil, enda
var það samhljóða niðurstaða
nefndarinnar að róttækar breyting-
ar á núverandi húsnæðiskerfi væru
ólíklegar næstu árin meðan reynsla
væri að fást af hinu nýju fýrirkomu-
lagi. Nefndin gerði hins vegar
tillögur um lítilsháttar lagfæringar
á gildandi lögum, s.s. um lánsrétt
námsmanna, sem þegar hefur verið
tekið tillit til.
Stóraukið fé til hús-
næðislána
Þegar Alexander Stefánsson,
félagsmálaráðherra, gerði grein
fyrir álitsgerð nefndarinnar á Al-
þingi 17. febrúar vék hann að því,
að margt væri sagt og skrifað um
nýja húsnæðislánakerfið „og ekki
allt á vitrænan hátt“. Hann riíjaði
upp, að skortur á íjármagni hefði
verið Þrándur í Götu lánafyrir-
greiðslu Byggingarsjóðs ríkisins og
Byggingarsjóðs verkamanna. Ríkis-
stjórninni hefði þó tekist, að stór-
auka þetta fjármagn áður en nýja
kerflð tók gildi, þannig að lán
hækkuðu um 50%, lánshlutfall
hækkaði úr 14% í 30% og lánstími
lengdist. Hann sagð’i, að með nýju
húsnæðislögunum hefði enn orðið
gerbreyting til batnaðar frá fyrra
ástandi. Þar eru lánsfjárhæðir lög-
festar og þær hækka síðan við
breytingu á vísitölu byggingar-
kostnaðar. Lánin hafa stórhækkað
og lánshlutfallið er 70% af bygging-
arkostnaði eða kaupverði. Pjár-
magn er að drýgstum hluta fengið
frá lífeyrissjóðunum, sem kaupa
skuldabréf af hinum opinberu bygg-
ingarsjóðum. Ráðherrann nefndi
einnig, að í lögunum væri sú stefna
mörkuð að væntanlegir kaupendur
eða byggjendur eiga fyrst að sækja
um húsnæðislán og tryggja sér ör-
ugga lánveitingu á fastákveðnum
tíma, en taka síðan ákvarðanir um
kaup eða byggingu húsnæðis. Slíkt
fyrirkomulag hefur lengi tíðkast í
nágrannalöndunum.
I mála ráðherra kom fram, að
Byggingarsjóður ríkisins hefur á
þessu ári meira fjármagn til ráð-
stöfunar en nokkru sinni fyrr eða
rúmlega 4,4 milljarða króna. Bygg-
ingarsjóður verkamanna hefur
þessu til viðbótar til ráðstöfunar
1,2 milljarða króna. Samtals gera
þetta 5,6 milljarða króna. Hann
sagði, að þessu fé yrði væntanlega
skipt, sem hér segir: 400 millj. kr.
til nýbygginga samkvæmt gamla
húsnæðiskerfinu; 3,6 milljarðar kr.
til þeirra sem flytjast milli kerfa
eða sótt hafa um frá 1. september
til 31. desember s.l.; 250 milljónir
kr. til leigu-, sölu- og dvalaríbúða
aldraðra og til annarra lánaflokka
150 milljónir kr. Samtals er hér um
að ræða þá 4,4 milljarða kr., sem
fyrr voru nefndir.
Lán til nær 5.000 íbúða
Ráðherrann kom einnig með töl-
ur um það, hvemig þessi ráðstöfun
fjárins birtist í fjölda íbúða. Á árinu
1987 fara nýbyggingarlán vegna
gamla kerfísins til 200 íbúða, ný-
byggingarlán samkvæmt nýja
kerfínu fara til 907 íbúða og lán
vegna kaupa á notuðu húsnæði fara
til 3.245 íbúða. Önnur lán fara til
350 íbúða. Samtals er hér um að
ræða 4.702 íbúðir. Af þessum lán-
um fara 2.325 eða 56% til
umsækjenda, sem eru að eignast
sína fyrstu íbúð.
Félagsmálaráðherra sagði, að
fjöldi umsókna frá því nýja hús-
næðiskerfið tók gildi í september
s.l. væri 4.260. Þeir, sem flytjast
milli lánakerfa, eru þá ekki taldir
með. Þessar umsóknir skiptast
þannig: 815 til nýbygginga, 3.225
til kaupa á eldri íbúðum, 63 til
nýbygginga eða eldri íbúða, 120 til
viðbygginga eða endurbóta, 37 til
orkusparandi breytinga. í hópi um-
sækjenda eru þeir, sem eru að
eignast sína fyrstu íbúð, 46%. Hús-
næðisstofnun gerir ráð fyrir 15%
afföllum, þegar hún raðar þessum
umsóknum niður á lánveitingadaga
og sagði ráðherra að mörgum finnd-
ist það sjálfsagt of lág áætlun.
Álexander Stefánsson taldi, að
þessar tölur sýndu að staðhæfíngar
um að nýja húsnæðiskerfíð væri
brostið hefðu ekki við rök að styðj-
ast. Hann sagði, að þær væru til
þess eins fallnar að skaða lánakerf-
ið og veikja tiltrú fólks á jákvæða
þróun húsnæðismála. Hann nefndi
sérstaklega blaðaskrif Jóhönnu Sig-
urðarsdóttur („Húsnæðiskerfið
riðar til falls" í Morgvnblaðinu 10.
febrúar s.l.) og sagði, að þar væru
settar fram dæmalausar fullyrðing-
ar byggðar á tilgátum um tölur, sem
fæstar ættu sér stoð í veruleikan-
um. Hann vék að fjórum atriðum í
grein þingmannsins. í fyrsta lagi
fullyrti hún, að verðhækkun á fas-
teignum hefði orðið 30% á s.l. 5-6
mánuðum. Ráðherra sagði, að sam-
kvæmt upplýsingum, sem fyrir
lægju, næmi þessi hækkun 18-20%
að meðaltali en 11% á föstu verð-
lagi. í öðru lagi taldi hún, að
ofmetin hefði verið aukning á fj'ár-
magni til byggingarsjóðanna frá
lífeyrissjóðunum. Ráðherra benti á,
að ráðstöfunarfé lífeyrissjóða
mundi aukast verulega á næstu
árum vegna hækkaðra iðgjalda og
sagði, að fram hefði komið hjá sjóð-
unum sjálfum að þessi aukning yrði
mun hraðari en þeir hefðu gert ráð
fyrir. í þriðja lagi taldi ráðherra að
Jóhanna dragi of víðtækar ályktan-
ir af ijölda umsókna, sem bárust
Húsnæðistofnun á fyrstu mánuðum
eftir gildistöku nýju laganna. Hann
taldi augljóst, að á næstu mánuðum
myndi eftirspumin jafnast út. Gert
hefði verið ráð fyrir aukinni eftir-
spurn fyrstu 2-3 árin og hugmyndin
verið sú að mæta henni tímabundið
með lengri afgreiðslufrest lána en
ella. I fjórða lagi gagnrýndi Jó-
hanna þinn langa biðtíma eftir
lánum. í því sambandi nefndi ráð-
herra, að samkvæmt lögunum bæri
Húsnæðisstofnun að svara umsækj-
endum innan tveggja mánaða,
hvenær lán væri til reiðu. Hann
benti á, að þetta gerði lántakendum
kleift að haga undirbúningi fram-
Jóhanna Sigurðardóttir.
■ Þaðvantar
1.200 til 1.700
milljónir króna í
Byggingarsjóð
ríkisins á þessu
ári til að mæta
útlánaþörfinni.
kvæmda eða kaupum á íbúðum í
samræmi við útborgun láns og
veitti fólki þannig aukið öryggi.
Vantar 1.200-1.700
milljónir króna?
Jóhanna Sigurðardóttir, þing-
maður Alþýðuflokksins, rifjaði
upp nokkur helstu gagnrýnisatriði
sín að ræðu Alexanders lokinni.
Hún sagði að, 1.200-1.700 milljónir
króna vantaði í Byggingarsjóð ríkis-
ins á þessu ári til þess að fullnægja
útlánaþörf vegna umsókna, sem
bárust fyrir síðustu áramót. Hún
gat þess, að í janúar hefðu borist
um 500-600 umsóknir og varlega
áætlað mætti eiga von á um 375
umsóknum á mánuði á þessu ári.
Hún taldi, að tvöfalda þyrfti fjár-
magn til húsnæðiskerfisins á næsta
ári, ef biðtími ætti ekki að lengjast
frá því sem nú er. í því sambandi
gerir hún ráð fyrir um 8 milljarða
kr. fjárþörf.
Jóhanna vitnaði í greinargerð
með frumvarpinu um nýju hús-
næðislögin, en þar kemur fram það
mat, að umsóknir vegna nýrra og
notaðra íbúða muni fyrstu tvö árin
verða 3.800 að tölu á ári en síðar
3.400. Hún benti á, að þetta væru
mun lægri tölur en nú væru komn-
ar í ljós. Lánaþörfin hefði verið
vanmetin.
Þingmaðurinn spurði síðan, hvort
það gæti verið rétt, að einhver fjöldi
umsækjenda um húsnæðislán ætti
ekki rétt í nýja lánakerfinu vegna
þess að tekjur þeirra væru of lágar
eða þeir réðu ekki við greiðslubyrð-
ina. Ef það væri rétt sýndi það, að
fjölga yrði verulega félagslegum
Halldór Biöndal.
■ Stóraukið við-
bótarfjármagn í
Byggingarsjóð
ríkisins getur
leitt til þenslu og
byggðaröskunar.
íbúðarbyggingum. Hún vitnaði
síðan í frásögn í Helgarpóstinum,
þar sem fram kom að fjögurra
manna fjölskyldu með 90. þús. kr.
mánaðarlaun hefði verið synjað um
lán til að stækka við sig húsnæði
(flytja úr 60 fermetrum í 80), þar
sem hún stæði ekki undir greiðslu-
byrði lánanna. Hún sagði, að ef
svona lagað væri almennt, blasti
nýr vandi við í húsnæðiskerfínu.
Þá ítrekaði Jóhanna Signrðar-
dóttir þá fullyrðingu, að verð á 3.
til 4. herbergja íbúðum hefði hækk-
að um 30% á s.l. 5-6 mánuðum og
sagði, að það jafngilti 60% verð-
bólgu á fasteignamarkaðanum á
ári. Hún sagði einnig, að útborgun
hefði hækkað úr 71% í 75%.
Kristín Halldórsdóttir, þing-
maður Kvennalistans, tók í sama
streng og Jóhanna. Hún sagði, að
almenningur hefði haldið að hús-
næðismálin væru komin eða að
komast í ágætt horf með nýju lög-
unum, en svo væri aldeilis ekki.
l^ármögnun kerfísins stæðist ekki.
Ástandið væri verra og horfumar
Iskyggilegri en Kvennalistann hefði
grunað. I stuttu máli sagt væri
ástandið þannig, að yrði ekki veitt
stórauknu fé í byggingarsjóðina þá
yrði að koma hreinskilnislega fram
við almenning. Það yrði að láta
fólk vita, að annað hvort yrði hætt
að taka við umsóknum um alllangan
tíma og mönnum yrði þá vísað í
„bankafrumsóginn“ eða að biðtím-
inn lengdist jafnt og þétt.
Kristín sagði, að þeir sem t.d.
sæktu um húsnæðislán í maí n.k.
mættu eiga von á fyrri hluta láns
í janúar 1989. Hún spurði í fram-
haldi af því: „Hver getur sagt