Morgunblaðið - 04.03.1987, Blaðsíða 51

_______MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. MARZ 1987_;
Frelsishreyfing eða
hryðjuverkasveitir
stefna lengst til hægri. Jafnvel einn
þingmaður þeirra kom fram með
kvörtun á löggjafarsamkundu þjóð-
arinnar „að nú ætluðu búkarlar að
fara að gerast svo digrir“ að vilja
ráða afurðasölumálum sínum sjálf-
ir.
Ég man þá tíð að samtök laun-
þega voru lítil og ekki hátt skrifuð
(eins og bændur eru núna). En með
vaxandi krafti samtaka sinna eru
þau orðin það sterk, að sagt er að
þau geti ráðið því sem þau vilja bak
við tjöldin. Mannskepnan er alltaf
sjálfri sér lík, að hafa tilhneigingu
til að fótum troða þann sem minna
má sín. Það er sem ég sjái svipinn
á foringjum launastéttanna ef t.d.
Stéttarsamband bænda færi að
blanda sér með grófum hætti í
kjaramál þeirra. Heimta að vinnu-
taxtar yrðu afnumdir eða krefðust
innflutnings á ódýru vinnuafli. Og
ríkisstjórnin lét skuggamálaráðu-
neytið svínbeygja sig í þessu efni í
nýafstöðnum kjarasamningum.
„Það er helvíti hart að vera kúgað-
ur af flatlús,“ heyrði undirritaður
Einar sáluga Benediktsson segja
einhverju sinni er hann var að lýsa
óánægju sinni með stjórnarfarið í
þá daga. Stéttarsamband bænda
gæti kannski tekið undir þessi orð.
I skattamálum er stefna Al-
þýðuflokksins sú að afnema beri
stighækkandi tekjuskátt. Með öðr-
um orðum að hætta að refsa
mönnum fyrir að nenna að bjarga
sér. Undir þetta sjónarmið má vel
taka. En þetta er einmitt sú stefna
í skattamálum sem ftjálshyggju-
menn (svokallaðiij lengst til hægri
hafa boðað. En á móti boða kratar
stórhækkaða eignaskatta, sem þýð-
ir að refsa skuli mönnum fyrir
sparnað og góða meðferð fjármuna.
Þetta tel ég vera hreina vinstri
stefnu í pólitíkinni. Það stangast
því margt á í stefnu kratanna.
Mér hefur orðið tíðræddara um
kratana en aðra flokka af þeirri
ástæðu, eins og fyrr segir, að þeir
hafa á undanförnum árum ekki
verið í aðstöðu til að fremja nein
skemmdarverk. I skjóli þess hafa
þeir verið að setja upp eins konar
skírlífissvip og telja sig öðrum
flokkum hreinni. En ekki bendir
stefnuskrá þeirra til að svo verði,
komist þeir í aðstöðu til að fram-
fylgja henni.
Að lokum þetta
Churchill gamli lofaði þjóð sinni
ekki öðru en erfiði, svita, blóði og
tárum en sigri að lokum, og stóð
við það allt, og var dáður af þjóð-
inni fyrir. Því vil ég segja við
flokkana: Hafið stefnu ykkar skýra.
Lofið kjósendum minna, en standið
við það sem lofað er, þá mun ykkur
betur farnast.
Með ósk um góða kosningu á
komandi vori.
Höfundur er bóndi.
eftirEinar
*
Olafsson
í skrifum Morgunblaðsins um El
Salvador að undanfömu hefur gætt
nokkurs misskilnings sem kemur
fram í hnotskurn í Staksteinum 20.
febrúar. Þar segir svo: „Þjóðfrelsis-
hreyfingin" ... er að sjálfsögðu
ekki annað en hryðjuverkasveitir
skæruliða konimúnista. E1 Salvador-
nefndinni finnst sjálfsagt að senda
þeim vopn. Þessi ofbeldisöfl eiga það
sammerkt með svonefndum „dauða-
sveitum hægrimanna", að þau vilja
lýðræðislega umbótastjórn Duartes
forseta feiga, en forsetann má telja
jafnaðarmann á evrópska vísu.“
Ritstjórn blaðsins og lesendum til
fróðleiks langar mig til að rekja í
stuttu máli tildrög borgarastríðsins
í El Salvador og tilurð frelsishreyf-
ingarinnar.
Tildrög borgara-
stríðsins
Þegar borgarastríðið hófst var
efnahagsleg þróun komin lengra í
EI Salvador en öðrum löndum Mið-
Ameríku. Framleiðsla hafði aukist
mjög mikið með aukinni tækni og
stærri framleiðslueiningum bæði í
landbúnaði og iðnaði. En þessar
framfarir höfðu dökkar hliðar því að
samfara þeim jókst misskipting auðs-
ins og lífsgæðanna sem var þó ærin
fyrir. Árið 1961 höfðu 11,8% sveita-
fjölskyldna ekkert jarðnæði en 41%
árið 1975. Æ færri aðilar réðu út-
flutningsframleiðslu landbúnaðarins.
Árið 1971 áttu 0,5% fyrirtækja í
landbúnaði 34% jarðnæðisins. Þar á
ofan átti sami aðili oft mörg fyrir-
tæki, þannig áttu árið 1971 sex
fjölskyldur jafnmikið jarðnæði og
80% sveitafólks átti til samans. Upp-
flosnaðir og atvinnulausir smábænd-
ur hröktust til bæjanna en
iðnvæðingin þar byggðist mjög á
stóriðju sem skapaði fá störf. Þannig
versnuðu lífskjör alþýðu samfara
mikilli efnahagsþróun og auðsöfnun
eignastéttarinnar.
En kröfumn alþýðunnar og til-
raunum hennar til að bindast
samtökum var mætt með óbilgirni
og ofbeldi. Lýðræðislegt stjórnarfar
átti erfitt uppdráttar, herforingjar
fóru með völdin og þjónuðu eigna-
stéttinni. Og ef henni líkaði ekki
gerðir forsetans kom í ljós að vald
hans var æði takmarkað, þótt hann
væri hershöfðingi. Árið 1976 hugðist
stjórn herforingjans Molina lægja
óánægjuöldumar með því að kaupa
land af stóijarðeigendum og deila
því út, en jarðeigendurnir brugðust
hinir verstu við og beittu dauðasveit-
um sínum. Andstaða þeirra og
viðbrögð ógnuðu pólitískri stöðu for-
setans, hann hætti við umbæturnar
og beitti alþýðuhreyfinguna þess í
stað ofbeldi. Þessi atburður var mjög
einkennandi fyrir það ástand sem
borgarastríðið er sprottið upp úr.
Hrein efnahagsleg völd hinnar fá-
mennu eignastéttar eru gífurleg.
Hershöfðingjarnir eru þý hennar sem
hún skákar hveijum gegn öðrum
eftir þörfum og auk þess styðst hún
við einkaheri, dauðasveitimar.
Dauðasveitirnar voru ekkert nýtt
fyrirbæri árið 1976. Þær fóm að
myndast um 1960 og um 1970 hafði
samband þeirra, ORDEN, komið sér
upp neti um allt landið. Það var eng-
in tilviljun að dauðsveitirnar fóm að
myndast um 1960 því að um svipað
leyti fór alþýðan að skipuleggja sig
í lýðræðissinnaða stjómmálaflokka,
verkalýðsfélög og önnur hagsmuna-
samtök.
Fyrir forsetakosningamar 1972
mynduðu stjórnarandstöðuflokkarnir
kosningabandalag og buðu fram til
forseta José Napoleón Duarte, for-
ingja kristilegra demókrata, og til
varaforseta Guillermo Ungo, foringja
sósíaldemókrata. Þeir náðu þó ekki
kjöri og stuðningsmenn þeirra töldu
að kosningatölum hefði verið hag-
rætt. í kosningunum 1977 var
kosningasvindlið enn grófara en fyrr
og í kjölfar þess vom miklar mót-
mælaaðgerðir, en stjómin og eigna-
stéttin svömðu með ofbeldisverkum.
Nú fór stjómarandstöðunni að
verða ljóst að kosningar vom enginn
kostur fyrir hana og að undirlagi
hennar rændu ungir, fijálslyndir her-
foringjar völdum haustið 1979. í
stjórn þeirra settust meðal annarra
Guillermo Ungo og félagar úr kom-
múnistaflokknum, kristilega demó-
krataflokknum og öðmm stjóm-
arandstöðuflokkum, og til að hafa
herinn góðan fengu tveir íhaldssamir
herforingjar mikilvæg sæti í stjóm-
inni.
Sem vænta mátti gerði alþýðan
miklar kröfur til þessarar stjórnar,
en sérhvert skref sem stjómin steig
til umbóta vakti upp hatrammt andóf
hægri manna og eignastéttarinnar.
Ofbeldisverk, morð og mannshvörf
héldu áfram án þess að stjómin fengi
við neitt ráðið. Það kom fljótt í ljós
að stjórnin mátti sín einskis. Fijáls-
lyndum meðlimum stjórnarinnar varð
ljóst að þessi leið var ófær og sögðu
af sér hver af öðmm.
Frelsishreyfingin
Skæmliðahópar fóm að myndast
um 1970. Þeir vom þó lengi vel fá-
mennir. Hins vegar óx óvopnuðum
alþýðusamtökum mjög fiskur um
hrygg. Þessi samtök sameinuðust
árið 1980 í Byltingarsinnuðu lýðræð-
ishreyfingunni, FDR. í þessa sam-
Einar Ólafsson
„Ritstjórn blaðsins og
lesendum til fróðleiks
langar mig til að rekja
í stuttu máli tildrög
borgarstríðsins í E1
Salvador og tilurð
f relsishrey f ingarinn-
ar.“
fylkingu gengu sósíaldemókrata-
flokkurinnn (MNR) og Sósíalkristi-
lega alþýðuhreyfingin, en það vom
samtök kristilegra demókrata sem
gengu úr flokknum vegna ágreinings
um stjómarþátttöku. Margir þeirra
ráðherra sem sögðu af sér urðu for-
ystumenn í FDR, þar á meðal
sósíaldemókratinn Guillermo Ungo,
kristilegi demókratinn Rubén Za-
mora sem hafði verið náinn sam-
starfsmaður Duartes, og Ramán
Mayorga, rektor kaþólska háskólans
í San Salvador.
Haustið 1980 sameinuðust skæm-
liðahreyfingarnar í Þjóðfrelsisfylk-
ingu Farabundo Martí, FMLN. FDR
tók nú upp nána samvinnu við FMLN
og einu nafni em þessar tvær sam-
fylkingar gjaman nefndar frelsis-
hreyfingin í E1 Salvador. Þessi
hreyfing er breiðfylking, í henni em
bæði róttækir kommúnistar, jafnað-
armenn eins og Ungo og menn sem
koma úr borgaralegum flokkum eins
og Kristilega demókrataflokknum.
Þessa breiðfylkingu segir Morgun-
blaðið ekki vera „annað en hryðju-
verkasveitir skæmliða kommúnista"
sem stefni að „austur-evrópskum
sósíalisma" (Staksteinar 13. feb.).
Þessar „hryðjuverkasveitir" hafa
um nokkurra ára skeið ráðið um
þriðjungi landsins og haft sterk ítök
víða utan yfirráðasvæðis síns. Gegn
þeim hefur barist her sem naut árin
1984—85 350 milljóna dollara að-
stoðar frá Bandaríkjunum og þá
Margrét Björgvinsdóttir skrifar frá Winnipeg:
Ár í Ólympíuleikanna í Calgary
Nú er rétt ár þar til Vetrar-
Ólympíuleikarnir í Calgary í
Kanada verða settir þann 13.
febrúar 1988. Undirbúningur hef-
ur staðið lengi og gengið á ýmsu.
Fróðustu menn um Vetrar-
Ólympíuleika segja þó að Calg-
ary-menn hafi staðið sig með
ágætum og undirbúningur líklega
aldrei haft svo ömggan framgang
og framkvæmdir aldrei svo langt
komnar heilu ári fyrir leikana.
Formaður ólympíunefndarinnar í
Calgary hélt fyrr í mánuðinum til
Lausanne í Sviss til að leggja
framkvæmdaskýrslur fyrir Al-
þjóða. ólympíunefndina.
Ólympíuleikar hafa aðeins einu
sinni áður verið haldnir í Kanada,
árið 1976 í Montreal. Þá fór
kostnaður langt fram úr öllum
fjárhagsáætlunum, en enn stand-
ast allar áætlanir í Calgary.
Þessi vetur hefur verið tiltakan-
lega snjóléttur í mið- og vestur-
fylkjum landsins og hefur það
valdið nokkmm áhyggjum og m.a.
tafið frágang brauta og fram-
leiðslu á gervisnjó sem notaður
er m.a. við gerð sleðabrauta.
Sandfok úr snjólausum hlíðum
Klettafjalla hefur og tafið fram-
kvæmdir.
í Alpagreinum verður keppt á
Mount Allan í Klettafjöllunum,
sem er 91 km suðvestan við Calg-
ary. Þar hafa verið gerðar
umfangsmiklar breytingar á
skíðabrautum. Þær hafa verið
breikkaðar og endurskipulagðar á
ýmsan hátt. I upphafi kom fram
gagnrýni á val ólympíunefndar-
innar á Calgary á Mount Allan,
en eftir breytingarnar sagði for-
seti Alþjóða skíðasambandsins,
Marc Hodler frá Sviss, Mount
Allan vera eitt besta skíðaland í
heimi.
Almenningi hefur gengið erfið-
leika að ná sér í miða og hefur
framkvæmdanefndin sætt ámæli
fyrir dreifingu á þeim. Talað er
um að „ólympíufjölskyldan", þ.e.
Alþjóða ólympíunefndin, nefndar-
menn víðs vegar að úr heiminum,
ýmiss konar stórmenni og stuðn-
ingsfólk leikanna hafi verið
nokkuð stórtækt og rúm 10% allra
miða runnið til þeirra. Nú þegar
er uppselt á 43 greinar af þeim
128, sem keppt verður í, og þó
aðallega þær sem keppt er í innan-
húss, svo sem skautaíþróttir,
hokkí o.fl. í athugun er að stækka
áhorfendasvæðin og bæta við
sætum og stæðum.
Gistirými á hótelum er næstum
fullbókað í Calgary og nágrenni
og leitað hefur verið til einkaheim-
ila. Reglur verða í gildi um verðlag
á hótelum og veitingastöðum til
að girða fyrir að vonir um stund-
argróða taki völdin af annars
heiðarlegu fólki í Calgary.
51
ótalin efnahagsaðstoð til stjórnarinn-
ar sem nam 650 milljónum dollara.
Til samanburðar geta menn íhugað
árangursleysi kontra-„skærulið-
anna“ í Nicaragua sem ekki njóta
stuðnings íbúanna.
„ Jaf naöarmaðurinn“
Duarte
Morgunblaðið kallar Duarte for-
seta .jafnaðarmann á evrópska
vísu“. Hér er undarlegur misskilning-
ur á ferð. í öllum grundvallaratriðum
er stefna Kristilega demókrata-
flokksins í E1 Salvador í samræmi
við stefnu annarra kristilegra demó-
krataflokka bæði í Rómönsku
Ameríku og Evrópu, og eins og flest-
ir vita eru þeir hreint engir jafnaðar-
flokkar. Þó var flokkurinn í EI
Salvador ef til vill nær jafnaðarstefn-
unni á ýmsum sviðum en þeir flokkar
sem við þekkjum best í Evrópu, en
í forsetatíð Duartes hefur hann færst
mjög til hægri.
Duarte var í útlegð erlendis þegar
byltingarstjórnin var mynduð árið
1979. Stjóm Carters Bandaríkjafor-
seta hafði fylgst með valdaráninu
með efablandinni velþóknun, enda
taldi hún mikilvægt að fijálslyndari
stjóm tæki við til að minnka spenn-
una og draga úr hættunni á byltingu
eins og í Nicaragua. Bandaríkjastjóm
hafði nú frumkvæði að því að Du-
arte tæki að sér að bjarga þessari
stjóm sem fijálslyndir borgaralegir
stjórnmálamenn höfðu snúið baki við
og íhaldsamir herforingjar réðu nú.
Um það leyti sem Duarte tók sæti
í stjóminni varð gerð áætlun um
umbætur í landbúnaði og uppskipt-
ingu jarða. Þessar áætlanir báru
lítinn árangur annan en harkaleg
viðbrögð dauðasveitanna. Árið 1980
voru 12.000 óbreyttir borgarar myrt-
ir og 16.000 árið eftir.
Árið 1984 voru forsetakosningar.
Það ár voru 50 óbreyttir borgarar
myrtir á viku. Það þarf ekki að fara
mörgum orðum um hvaða möguleika
aðildarsamtök frelsishreyfíngarinnar
höfðu á þátttöku í þessum kosning-
um, enda sátu þau hjá. Duarte naut
stuðnings Bandaríkjastjórnar og
vann umtalsverðan sigur, en þess ber
að geta að kjörsókn var aðeins um
50%. Bandaríkjastjórn þarf lýðræðis-
lega kjörinn forseta með þokkalegt
andlit, þótt ekki sé nema að nafninu
til, til að geta réttlætt hemaðarað-
stoð sína. Þannig þarf eignastéttin
líka á Duarte að halda til að fá þessa
aðstoð. Þegar til kemur er Duarte
aðeins leppur.
Það skiptir því ekki máli hvort
Duarte er jafnaðarmaður eða hvort
stjórn hans er kölluð lýðræðisleg
umbótastjórn. Það sem skiptir máli
er að öllum kröfum alþýðu og öllum
umbótatilraunum, hvort sem í hlut
hafa átt stjórn Duartes eða aðrar
stjórnir, hefur verið svarað með of-
beldi og blóðsúthellingum. Frelsis-
hreyfmgin hefur lagt fram tillögur
um friðarsamninga en Duarte gerir
þá kröfu að hreyfingin leggi niður
vopn. Það er augljóst að hún getur
ekki gengið að því. Duarte hefur
enga möguleika á að tryggja öryggi
hennar fyrir lögreglu, her og óopin-
bemm dauðasveitum.
Ef til vill veldur fáfræði undarleg-
um málflutningi Morgunblaðsins
varðandi E1 Salvador. En mér er þó
hulið hvað blaðinu gengur til með
þeim rökum að vinstri sósíalistar
ráði E1 Salvador-nefndinni og meðal
heimilda nefndarinnar sé tímarit sem
trotskíistar gefa út (reyndar mjög
vandað tímarit). Frelsishreyfingin í
E1 Salvador er hvorki betri né verri
þótt hún njóti stuðnings vinstri sósí-
alista á sama hátt og samúð
Morgunblaðsins með andófsmönnum
í Sovétríkjunum breytir engu um
ágæti þeirra.
Þar sem Morgunblaðið virðist hafa
fengið áhuga á heimildum um E1
Salvador vil ég geta helstu heimilda
að baki þessari grein: Robert Am-
strong og Janet Shenk: E1 Salvador:
The Face of Revolution, Pluto
Press, London 1982. Marvin E.
Gettleman o.fl (ritstj.): E1 Salvador:
Central America in the new Cold
War, Grove Press, N.Y. 1981 (í þessu
riti eru 54 ritgerðir eftir ýmsa fræði-
menn og stjómmálamenn). NACLA
Report on the Americas nr. 1 1986,
þijár greinar um Duarte eftir Ignacio
Ellacuría, rektor Miðameríkuháskól-
ans í E1 Salvador og rannsóknarhóp
við háskólann.
Höfundur er rithöfundur.