Morgunblaðið - 25.03.1987, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. MARZ
21
glöggva okkur á nokkrum heildar-
stærðum í þessu sambandi og sjá,
hvort hlutur kvenna í heildarlaunum
hefur eitthvað breyst síðasta aldar-
fjórðunginn. Við upphaf sjöunda
áratugarins er talið, að laun kvenna
hafi numið tæplega einum sjöunda
hluta heildarlauna í landinu, þ.e.
um 14%. Árið 1985, réttum aldar-
fjórðungi síðar, er talið, að þetta
hlutfall hafi verið um 30%. Með
öðrum orðum, launahlutfallið hefur
meira en tvöfaldast. Eitt og sér
gefur þetta litla vísbendingu um
það, hvort launamunur kynjanna
hafi eitthvað breyst á þessu árabili,
því að einnig verður að taka tillit
til þess, að útivinnandi konum hefur
fjölgað verulega. Jafnvel þótt þetta
tvennt sé skoðað í samhengi, þá
segir það ekki alla söguna um
launamun kynjanna, því eins og ég
nefndi áðan vinnur meira en helm-
ingur kvenna einungis hluta úr
starfi utan heimilis.
Frá og með árinu 1980 liggja
fyrir greinargóðar upplýsingar um
launakjör karla og kvenna, sem
fengnar eru úr skattframtölum.
Þótt þessar tölur svari langt frá því
öllum spumingum, er engu að síður
hægt að vinna úr þeim mjög áhuga-
verðar upplýsingar um launakjör
o.fl., sem ekki hafa legið á lausu
áður. Lítum fyrst á heildartölur.
Þannig fæst, að meðallaun karla
séu um það bil helmingi hærri en
meðallaun kvenna árið 1985. Hver
er skýringin? Líklega vegur þyngst,
að konur eru í miklu ríkari mæli í
hlutastörfum en karlar. Með því að
takmarka samanburðinn við karla
og konur í fullu starfí dregur tals-
vert úr launamuninum, en laun
karla eru þó enn rúmlega 63%
hærri árið 1985. Launamunurinn
hafði minnkað frá árinu 1980, en
þá voru laun karla um 72% hærri
— fyrst og fremst af því, að laun
giftra kvenna hækkuðu umfram
önnur laun á þessu tímabili. Aftur
á móti má heita, að laun einhleypra
kvenna hafi haldist nær óbreytt í
hlutfalli við laun einhleypra karla.
Þetta segir þó heldur ekki alla sög-
una, því að launamunurinn er enn
talsvert meiri milli giftra kvenna
og karla en milli einhleypra, þótt
bilið hafí heldur minnkað frá árinu
1980. Þannig voru laun kvæntra
karla um 80% hærri en laun giftra
kvenna árið 1985, en laun ein-
hleypra karla aðeins 30% hærri en
laun einhleypra kvenna.
Það fer ekki á milli mála, að þær
tölur, sem ég hef nefnt hér, leiða
í ljós talsverðan mun á launum
karla og kvenna, jafnvel þótt miðað
sé við fullvinnandi fólk. Hvað veld-
ur? Skattframtöl gefa ekki full-
nægjandi svör við þessu og því þarf
að leita víðar fanga. Lítum fyrst á
launakönnun Kjararannsóknar-
nefndar frá síðasta sumri. Sam-
kvæmt henni var mjög lítill munur
á dagvinnulaunum verkamanna og
verkakvenna, eða rétt um 3% að
jafnaði. Talsvert meiri munur
reyndist á dagvinnulaunum karla
og kvenna í afgreiðslu- og skrif-
stofustörfum, eða allt að þriðjungi.
Séu þessar tvær starfsstéttir teknar
saman, reyndust laun kvenna vera
um 90% af dagvinnulaunum karla,
þ.e. karlar höfðu 11% hærri dag-
vinnulaun en konur. Aftur á móti
riðlast þetta, þegar heildarlaun
karla og kvenna í sömu stéttum eru
borin saman. Þá lækkar launahlut-
fallið niður í 66% — eða með öðrum
orðum — árið 1986 voru heildarlaun
karla um 50% hærri en laun kvenna
í þessum tveimur starfsstéttum.
Þessar hlutfallstölur koma vel heim
og saman við tölur Þjóðhagsstofn-
unar um heildarlaun, sem eru
fengnar upp úr skattframtölum fyr-
ir árið 1985.
Tölur fyrir opinbera starfsmenn
gefa um margt svipaða niðurstöðu.
Þannig eru dagvinnulaun kvenna í
opinberri þjónustu að jafnaði um
92% af launum karla samkvæmt
athugun fjármálaráðuneytisins um
mitt síðasta ár. Launahlutfallið er
heldur hærra innan BSRB, um 93%,
en rétt undir 90% innan BHMR.
Þegar litið er á heildarlaun karla
og kvenna kemur svipuð þróun í
ljós og hjá ASÍ, nefnilega að þá
eykst launamunurinn talsvert, en
þó minna en hjá ASÍ. Þannig voru
meðallaun karla í opinberri þjónustu
30% hærri en laun kvenna á síðasta
ári.
Niðurstaðan af þessum athugun-
um er því sú, að launamunurinn sé
mun minni, þegar eingöngu er litið
á dagvinnulaun, en þá er launahlut-
fallið um og yfír 90%. Samanburður
á heildarlaunum leiðir hins vegar í
ljós miklu meiri mun, því að við það
hrapar launahlutfallið niður í 70%,
þ.e. heildarlaun karla eru rúmlega
40% hærri en laun kvenna. Hver
er skýringin á þessu? Að einhveiju
leyti stafar þetta af því, að konur
vinna síður eftirvinnu en karlar,
þ.e. vinnutími kvenna utan heimilis
er styttri. Jafnframt má ætla að
starfsaldur kvenna sé almennt
styttri, en það veldur því, að konur
lenda í lægri launaflokkum en ella.
En ýmislegt fleira kemur líka við
sögu. Þannig vaknar meðal annars
sú spuming, hvort þennan mun
megi að einhveiju leyti rekja til
þess, að konum séu greidd lægri
laun en körlum fyrir sömu vinnu
eða hvort konur starfi fremur en
karlar í atvinnugreinum, sem al-
mennt greiða lág laun. Við nánari
skoðun á flokkun karla og kvenna
eftir starfsstéttum og atvinnugrein-
um kemur í ljós, að atvinnuskipting-
in er reyndar mjög ólík milli
kynjanna. Þannig eru konur fjöl-
mennar í ýmsum verslunar- og
þjónustugreinum, en launamunur-
inn er einmitt mestur í þjónustu-
störfum hvers konar, þar sem konur
em ekki nema rétt hálfdrættingar
á við karla í launum, sé miðað við
fólk í fullu starfi. Hver er skýringin
á þessu? Ef til vill má fínna ein-
hveija vísbendingu um það með því
að skoða starfsstéttaflokkunina.
Hún sýnir, að langstærsti hluti
kvenna í fullu starfi er ýmist verka-
fólk eða afgreiðslu- og skrifstofu-
fólk. Hins vegar em tiltölulega fáar
konur í stjórnunarstörfum. Þetta
dregur óneitanlega niður meðallaun
kvenna í samanburði við laun karla.
4. Niðurstöður
Ef ég ætti í fáum orðum að draga
saman helstu niðurstöður og álykt-
anir af þessu spjalli, yrðu þær
þessar:
í fyrsta lagi: Atvinnuþátttaka
kvenna hefur stórlega aukist
síðasta aldarfjórðunginn. Árið 1958
störfuðu fjórar af hveijum fímm
vinnufæmm konum utan heimilis
samanborið við eina af hvetjum
þremur árið 1960.
I öðm lagi: Það em einkum gift-
ar konur, sem í vaxandi mæli hafa
farið út á vinnumarkaðinn. Meira
en helmingur kvenna er enn í hluta-
störfum, en á allra síðustu ámm
hefur þó konum í fullu starfí fjölgað
vemlega.
í þriðja lagi: Þótt munurinn á
launum karla og kvenna hafí ótví-
rætt minnkað undanfarin ár, em
konur enn ekki nema rétt hálf-
drættingar á við karla. Þetta stafar
að einhveiju leyti af því, að miklu
fleiri konur en karlar em í hluta-
störfum.
í fjórða lagi: Það munar miklu
minna á dagvinnulaunum karla og
kvenna en heildarlaunum, sem að
hluta stafar af styttri vinnutíma
kvenna utan heimilis. Á hinn bóginn
má einnig álykta, að þennan launa-
mun megi að nokkm rekja til
hefðbundinnar verkaskiptingar
kynjanna. Vegna heimilisstarfa
gegna konur í ríkum mæli hluta-
störfum, sem aftur leiðir til þess
að heildarlaun kvenna verða lægri
en karla.
Það er engan veginn víst, að
þessar aðstæður skýri til fulls þann
launamun milli kynjanna, sem ótví-
rætt er til staðar í dag. Að minnsta
kosti treysti ég mér ekki til þess
að slá því föstu. Þó er gmnur minn
sá, að þegar öllum efnisatriðum
hefur verið til skila haldið muni enn
skorta nokkuð á, að launamunurinn
hafi verið skýrður að fullu.
Höfundur er forstöðumaður hag-
rannsókna og þjóðhagsspár við
Þjóðhagsstofnun. — Greinin erað
mestu samhljóða erindi sem flutt
vará ráðstefnu ASÍogBSRB um
launamun og fjölskyldumál.
Þjóðleikhúsið:
Islenski dansflokkurinn
frumsýnir „Ég dansa við þig“
ÍSLENSKI dansflokkurinn
frumsýnir i kvöld ballettinn
„Ég dansa við þig,“ eftir Jochen
Ulrich. Sýningin samanstendur
af 22 mismunandi dansatriðum
við tónlist sem byggir á 46 vin-
sælum dægurlögum í nýrri
útsetningu. Höfundur tónlistar
er Samuelina Tahija. Egill Ól-
afsson leikur á píanó, syngur
og talar og ásamt honum syng-
ur Jóhanna Linnet. Annar
hljóðfæraleikur er fluttur af
segulbandi frá upprunalegu
sýningunni í Þýskalandi.
Stjómandi sýningarinnar er
Sveinbjörg 'Alexanders, en hú
vann að Blindisleik, ásamt Jochen
Ulrich, með dansflokknum árið
1980. Tveir gestadansarar dansa
með flokknum að þessu sinni,
frakkinn Philip Talard og Nýsjá-
lendingurinn Athol Farmer.
Listdansstjórinn Jochen Ulrich er
höfundur dansa, leikmyndar og
(Morgunblaðið/Þorkell)
búninga, en Ásmundur Karlsson
lýsir sýninguna.
Auk gestadansaranna koma
fram í sýningunni þau Ásgeir
Bragason, Birgitte Heide, Björg-
vin Friðriksson, Ellert A Ingi-
mundarson, Friðrik Thorarensen,
Guðrún Pálsdóttir, Guðmunda Jó-
hannesdóttir, Helena Jóhanns-
dóttir, Helga Bemhard, Ingibjörg
Pálsdóttir, Katrín Hall, Lára Stef-
ánsdóttir, Ólafía Bjamleifsdóttir,
Sigrún Guðmundsdóttir, Sigurður
Gunnarsson, Örn Guðmundsson
og Örn Valdimarsson.
Atriði úr „Ég dansa við
þig..“ Guðrún Pálsdóttir og
Athol Farmer
sunnudaginn 29. mars.
Húsið opnað kl.19.00. Gestum sem koma fyrir
kl.20.00 boðið upp á lystauka.
r— FinnFEROIR------------------
= SOLRRFLUG
Vesturgötu kynna ferðir til Mallorca, Benidorm
og Costa del Sol. Kynntir verða nýir hótelmögu-
leikar á öllum stöðunum.
Söngdúettinn vinsæli
The Blue Diamonds
flytja mörg af sínum
þekktustu lögum
Ómar Ragnarsson skemmtir
ásamt undirleikara sínum
Hauki Heiðar.
Glæsilegt ferðabingó
Veislustjóri og stjórnandi bingósins:
Guðlaugur Tryggvi Karlsson.
Matseðill: Eldsteiktar grísasneiðar „Bordulaise“\ sherry-rjómarönd.
Tryggið ykkur borð tímanlega. Borðapantanir hjá veitinga-
stjórum í símum 23333 og 23335.
Ferðahátíð í Þórskaffi — Forskot á sumarsæluna!