Morgunblaðið - 08.04.1987, Blaðsíða 54

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 8. APRÍL 1987
£4
Fleira er matur
en feitt kjöt
eftirJens
íKaldalóni
Hún er yndisleg kona hún Olína.
Mildur og blíður svipurinn brosir
við manni — augun tindrandi skær
og heillandi — einarðleg framkom-
an öll — en þó látlaus og aðlaðandi
enda af góðu fólki komin. Faðir
hennar, hinn hugumljúfi öldungur,
alltaf sem hinn dagfarsprúði vinur
manns — aðeins af sumum taiinn
alltof góður maður til að gegna
dómarastarfi — sem í öllu falli
honum féll þyngst að vinna, að
þurfa að dæma nokkurn lifandi
mann en dáður og virtur af öllum
þeim er erindi þurftu við hann að
eiga.
Maðurinn hennar með okkar
rammsterkasta vestfirska sjó-
mannsblóði frammí tær og fingur,
sonarsonur hins hugumríka dánu-
manns Sigurðar Péturssonar
vélstjóra á Isbirninum á ísafirði,
einum Samvinnubátanna frá því
hann kom til landsins allar götur
meðan róið var. Þekkti ég þann
mann vel á sinni tíð, hraustur og
hugumljúfur í allri gerð, yfirvegað-
ur rósemdarmaður í allan máta.
Þá var oft kapp í köllum og fast
siglt á saltan sæ meðan sú útgerð
stóð í blóma sínum frá Neðstaka-
upstaðnum á Isafirði, og vel
munum við eldri menn þá gullöld
sem þar að landi bar — með þeim
dæmalausu ósköpum sem þessir
bátar að landi báru, og það iðandi
Jíf ungra og aldna sem þar um
garða gengu.
Já, hún Olína er n.l. eins og all-
ir vita dóttir hans Þorvarðar heitins
Kerúlfs, fyrrv. bæjarfógeta á
Ísafirði og sýslumanns í ísafjarðar-
sýslum, sem kom hér í hverja sveit
einu sinni á sumri til að halda
manntalsþing og spjalla við bænd-
ur og búalið, og í föður sinn sækir
hún hestamennskuna, því hann var
mikill hestamaður. Já, cinmitt hún
Olina fréttaþulur í sjónvarpinu, sú
hin sama sem sýndi okkur súpu-
kjötið þetta feita í vetur, að þegar
búið var að færa upp soðninguna
þá voru þetta bara eintómir
fituklebbar, en ekki einn einasti
magur biti. En nú þótti bændum
þeir illa sviknir og svo oft hafa
lagt að munni sér súpukjötsbita
um sína daga, að þama hlyti eitt-
hvað skökku að skjóta við, að
ekkert sæist uppúr pottinum henn-
ar Ólínu koma nema eintómir
fítuklebbar.
Auðvitað ætlaði hún Ólína þó
ekki að særa bændurna, jafn
raunsæ og góð kona sem hún er
og þó allra síður kaupmanninn sem
jú sagði nú bara í mestu hógværð
að hann ætti nú ekkert nothæft
súpukjöt eftir í borðinu, aðeins
bara fráköstuð fita. En hún Ólína
mín taldi það nú í Iagi, hún ætlaði
sem sé hvorki að borga það né
borða. Nú, soðningin var svo sett
í pottinn, og sáu svo flestir sjón-
varpsáhorfendur hvað á diskinn
kom, þá upp var fært.
Hún gerði þetta ekki af neinum
ótuktarskap hún Ólína — hún á
það ekki til í huga sér, heidur bara
hitt að hún vissi ekki hvað hún var
að gera. En Guð fyrirgefur þeim
alltaf sem vita ekki hvað þeir gera
— nú þá stendur ekki á bændunum
að gera það líka, því það eru sko
ekki síður góðir menn en Ólína svo
sannarlega er. Og þó svo hið forn-
kveðna máltæki segi „að fleira er
matur en feitt kjöt“ þá hefur þó
komið á daginn, að það getur orð-
ið offeitt feita kjötið þegar ekkert
kemur upp úr pottinum nema fitan
ein og sér, þá gæða skal sér á
góðri súpukjötssoðningu.
En hitt er svo annað mál, að
gott kjöt getur aldrei talist fitu-
laust kjöt eða horað. Og ég vona
svo sannarlega að hún Ólína eigi
eftir að koma með einn þátt í við-
bót í sjónvarpinu einmitt um það
hvernig gott kjöt eigi að vera. Og
af því ég tel mig nokkuð vita um
það, hvernig gott kjöt eigi að vera,
vil ég gefa henni hér nokkra
punkta um það — þó aldrei geti
það orðið svo fullkomið að öllum
líki sem best að sínum smekk.
Það hefur hver skepna sitt nátt-
úrulega eðli frá Guði og náttúrunni
komið og á ekkert skylt við það
hvað maðurinn venur sig á að éta,
eða réttara sagt — hvað foreldrarn-
ir venja börnin sín á að borða.
Ég þekkti ágætan bankastjóra
á Isafirði sem borðaði aldrei á
morgnana annað en hafragraut og
súr út í. Hann keypti súrinn á
haustin á einu ágætasta sveita-
heimili hér við Djúp, sem dugði
honum allan veturinn. En vel að
merkja að sá súr var búinn til á
annan og náttúrlegri hátt en nú
er gert, því nú kann enginn svo
að segja að búa til ætan súr, sem
hægt er að geyma vetrarlangt. En
hvað um það, þessi maður var
vaninn á þetta sem unglingur að
borða graut og súr á morgnana,
og honum þótti þetta eitt sinn besti
matur en því aðeins að súrinn
fylgdi með.
Ég gleymi því aldrei t.d. hvað
mér þótti sigin grásleppa vond
þegar ég var strákur. Kom kannski
soltinn heim úr smalamennsku á
vorin og fékk signa grásleppu í
matinn — hvað andstyggilegt var
að finna lyktina af þessu, hvað þá
heldur að éta sér þetta til fylli.
Nú svo fór maður að kroppa í
þetta, því annað var ekki til og
viti menn: Þetta, að manni fannst
til að byija með algert óæti, æxlað-
ist svo uppí það að verða eitthvað
hið eftirsóknarverðasta sælgæti
sem maður fær og geta menn og
konur svo étið þetta í alla mata
og jafnvel með kaffinu líka, þá
búið er að læra átið, eins og kallað
er.
En þótt þetta hafi nú verið
smáútúrdúr þá er það nú svo
skrítið að það sem börnin eru van-
in á að borða ung, þykir þeim svo
lystagott alla sína ævi.
En það var nú um lambakjötið
sem ég ætlaði að segja henni Ólínu
hvemig ætti að vera, þ.e.a.s. gott
kjöt. Sko, mín kæra, það er bæði
ómannlegt og líka ómögulegt að
breyta sköpunarverki náttúrunnar
til þess eingöngu að hlaupa eftir
margbreytilegum duttlungum
mannanna um smekk þeirra og
kenjur í vali á matvælum. Færey-
ingum t.d. fínnst þjóðarkennd sinni
og aldagamalli reisn misboðið með
því að banna þeim að veiða grind-
arhval, verka hann og éta að
gömlum sið og vana. Græniending-
ar éta hrátt selspikið um leið og
þeir gera að selnum og verður
gott af því o.s.frv.
Við breytum heldur ekki því
náttúrulögmáli ærinnar að mjóika
og leita sér að góðu og kostaríku
grasi til að geta mjólkað sem best
fyrir lambið sitt, og þar með gefa
góða afurð. Og þótt fólk vilji ekki
feitt kjöt getum við aldrei fram-
leitt gott kjöt nema á því sé fita.
Það væri algerlega svikin og ónátt-
úrleg fæða, ef allt kjötið væri af
einhveijum horlömbum eða van-
þroska kvikindum sem alist hefðu
upp í kröm og kvöl. Gott lamba-
kjöt á að vera þannig að skrokkur-
inn sé umlukinn jafnri fituhúð,
ekki endilega mjög þykkri en helst
hvergi sjáist í beran vöðvann. Fólk
þarf ekki endilega að borða alla
fituna fyrir það, það er allt annað-
mál. En ef þú tekur læri af 16—18
kg skrokk vel þroskuðum og feit-
um, og svo annað læri af fitulaus-
um og horuðum skrokk, setur þau
bæði í ofninn og steikir, þá er ólíku
saman að jafna hvað lærið af feita
lambinu er safaríkara og bragð-
sterkara á allan hátt, ljúffengara
og betri matur, svo sannarlega
hátíðamatur. En af horaða lambinu
er það þurrt, bragðlaust og að öllu
leyti moldarlegra í munn að leggja,
það er af vanþroska skepnu sem
hefur orðið fyrir þeim hrakförum
í lífinu, að fá ekki næga mjólk né
þroska og er engan veginn til að
éta það sem gott og kraftmikið
lambakjöt.
Að slátra hálfvöxnum lömbum
bara til þess að fá horað og van-
þroska kjöt — er nákvæmlega það
sama og svíkja okkur á tilveru og
tilgangi lífsins. Við erum að taka
þar fram fyrir hendur guðs og
náttúrunnar og svíkja sjálfa okkur,
í trú á okkar mátt og megin til
að fullnægja þeim smekk sem við
höldum að sé okkur til heilla —
en sem kemur alltaf á daginn að
við rekum okkur á sama lögmálið,
vanþrif í fólkinu sjálfu, ýmislega
menningarsjúkdóma, sem svo
fínlega eru orðaðir, en er ekkert
nema afleiðing af því að hafa slit-
ið það samhengi sem okkur er
Jens í Kaldalóni
„Það væri algerlega
svikin og ónáttúrleg
fæða, ef allt kjötið væri
af einhverjum horlömb-
um eða vanþroska
kvikindum sem alist
hefðu upp í kröm og
kvöl.“
uppálagt eftir að lifa, sem er að
éta sem ómengaðasta matinn svo
sem hann kemur beint með öllum
sínum þroska og kjarna frá náttú-
runni sjálfri.
Þegar fyrst var farið að selja
mjólk úr sveitunum var tilhneiging
sumra meðan kýrnar voru fáar að
fara að spara mjólkina við kálfana
í uppeldinu. Það kom þá á daginn
að þegar þessir kálfar urðu kýr,
kom uppí þeim alls konar krank-
leiki, doði, beinaveiki og allur
fjandans óhraustleiki. Þær báru
ekki sitt barr kýrnar þær, svo snar-
lega var hætt að svíkja kálfana í
uppeldinu, og nú keppast bændur
við að kappala þá sem best þeir
geta á sem mestri mjólk. Sannað-
ist þar hið fornkveðna að lengi býr
að fyrstu gerð. Þetta er nákvæm-
lega eins með börnin, og það ætla
ég að biðja hana Ólínu mína um-
fram allt að gefa þessum bráð-
fallegu börnum sínum nóga mjólk
og mjólkurmat, en minna af sykur-
vatni og sælgæti.
Okkur smalastrákunum klígjaði
ekkert við því að drekka sauða-
mjólkina beint af fötubarminum á
kvíarveggnum um leið og við fór-
um í hjásetuna, þegar búið var að
mjólka þær á sumrin. Og þá var
nú ekki amalegt að fá sér nokkrar
skeiðar úr ijómadallinum hennar
mömmu saman við skyrið, og ausa
svo ijómanum útá allt saman.
Okkur varð heldur ekkert illt af
því þó rennblautir værum í fæturna
alla daga ef blautt var á eða rign-
ing og kalsi væri í veðri í kúskinns-
skónum einum til hlífðar, enda vel
í skinn komnir.
En það er hörmung með okkur
Islendinga nú á dögum, jafn vel
gefna þjóð, að vera svo vitlausir
að stæra okkur með rembingi af
því að éta sem hátíðasælgæti hænu
og kjúklinga, uppalda á útlendu
mjöli eingöngu, innilokaða í þröng-
um smábúrum allt sitt líf, fá aldrei
að njóta sólar né heillandi lofts,
eða hreyfa sig hið minnsta sem
öllum skepnum er áskapað, og
halda svo, og hæla sér af að þarna
sé verið að éta heilnæmt hnoss-
gæti, eða telja sér trú um að
lambakjötið eigi að vera af
skríðhoruðum og mjólkurlausum
lambaköttum með beinkröm og
liðabólgum af hörgulkvillum og
mjólkurleysi og þetta jafnist nokk-
urn tíma við fullþroska feit og
holdmikil fjallalömb, sem rollurnar
hafa mokað í mjólk og ætt um
alla Jjallarinda til leitar að þeim
kjarnagróðri í fjallagrösum og
geitnaskóf þar sem vítamínin og
allrahanda bætiefnin fylla upp allar
lífsþarfir þessara skepna.
Sem dæmi um vitleysuna vildi
ég hér nefna, að í haust er leið
flæktist með sláturfénu lambkvik-
indi og var með 11 kg skrokk.
Auðvitað grindhoraður undanvill-
ingur. Þess 11 kg skrokkur var
settur í fyrsta flokk og lofaður og
dáður fyrir gæðin — svona ætti
kjöt að vera. En svo var fjöldi
lamba með 20 kg skrokk sem allir
voru verðfelldir í O-flokk og einn
27 kg sendur heim sem hundamat-
ur. Nú ætla ég engum að borða
alla fituna af skrokkunum, það er
ekki svo miklu tapað að skera
hana af, hjá þeim sem ekki vilja
og margborgað sig vegna þess
hvað feita kjötið er svo miklu nær-
ingarríkara og bragðbetra en
horaða kjötið, en svo tekur steininn
úr þá talað er um að slátra 6—7
vikna algerlega óþroskuðum
lambaköttum með 7—8 kg skrokk
eða ala kálfana á tómri mjólk bara
til að fá af þeim hvítt kjöt, vitandi
að þetta eru jórturdýr sem byija
að éta hey eftir fyrstu vikuna sem
þau fæðast, og þrífast engan veg-
inn eftir þá lögmálsbylt.ingu að
færa þau frá þeirri náttúrugerð
sem þeim svo sannarlega ásköpuð
er.
Já, fjallalambið ber svo sannar-
lega nafn með rentu. Það kom ær
sem Indriði á Skjaldfönn átti í
haust, sem gengið hafði upp við
rætur Drangajökuls uppá háöræf-
um, tvílembd með 22,6 og 21,2
kg skrokka af hvoru lambi, og
þarna ganga margar ær frá mér
líka. Þarna sést ekki grastóta þá
um er gengið, en ærnar finna kjar-
nagrösin á þessum slóðum og hvort
haldið þið nú sé kjarnmeira kjötið
af þessu eða 11 kílóa undanvill-
ingnum, sem metinn var í fyrsta
flokk. Nei, sko, við erum að éta
okkur útá vergang óhamingju
eymdar og óþjóðlegs volæðis, og
svo sannarlega væri hún ekki til
einskis sýnd í sjónvaiyinu súpu-
kjötssoðningin hennar Olínu okkar,
ef fólkið færi að þenkja soldið bet-
ur um það, að einmitt fjallalömbip
okkar eru hinn magnþrungni
kostamatur ásamt mjólkinni og
súrnum, að þar er um ólíka kjarna-
næringu að ræða frá því vanþroska
horkjöti, sem nú svo dáð er. Og
það skulið þið muna að það sem
börnin venjast ung að borða verður
þeirra uppáhaldsmatur meðan lifa.
Þess vegna er það kjarnafæðan
sem blífur, því það kemur best
fram í heilsu og hreysti þá fram
líður á æviskeiðið.
Höfundur er bóndi að Bæjum í
Snæfjallahreppi.
rns
k ilg
75ÁRA
VEGGSP
A 75 áraferli slnum hefurTHORO fundið svarvið
nánast öllum vandamálum sem kunna að koma
upp, þegar um steypu er aö ræða.
THORITE er eitt af undraefnunum frá THORO.
THORITE er fijótharðnandi viðgerðarefni sem
reynist framúrskarandi vel til viðgerða á sprung-
um og steypugöllum.
Eru sprungur eða aðrir steypugallar á þlnu húsi?
Hringdu I Steinprýði og við leysum vandann.
N6UR?
S steinprýði la
Stangarhyl 7. s. 672777