Morgunblaðið - 17.05.1987, Qupperneq 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. MAÍ 1987
AF AU STUR-fSLENDIN GUM
í ÁSTRALÍU
Eruum
300
talsins
og halda hópinn
- segir Pétur Thorsteinsson sendiherra f slands
í Ástralíu
Tónlistarhöllin í Sydney er stórfengleg
bygging, eins og sjá má á þessari mynd.
ÁSTRALÍ A er í hugum flestra íslendinga fjarlægt land og einna
þekktast fyrir þá staðreynd, að þar og hvergi annars staðar er keng-
úruna að finna. Hins vegar er staðreyndin sú, að um eða yfir 300
ástraiir eiga æitmenn sína á isiandi, éh á ámniim isöí ti; iscG
fluttu margir íslendingar til Ástralíu. Þó svo margir þeirra hafi
flutt heim á ný, hafa nokkrir fest þar rætur og eignast afkomend-
ur. Landið hefur verið vinsælt af evrópskum landnemum og á næsta
ári verða þar mikil hátíðarhöld til að minnast 200 ára afmælis byggð-
ar Evrópumanna þar. í höfuðborginni, Canberra, má finna nokkur
hundruð íslenskrar bækur á ríkisbókasaf ni, ennfremur er þar unnt
að lesa Morgunblaðið af filmum. Samningur um stjómmálasamband
milli íslands og Ástralíu var gerður árið 1983. Sendiherra íslands
í Ástralíu er Pétur Thorsteinsson, en hann hefur aðsetur i Reykjavík.
em sendiherra íslands hefur Pétur
verið f sambandi við íslendinga í
Ástralíu og heimsótt þá. Hann sagði
að engar öruggar tölur væru um
fjölda þeirra, en að þeir hlytu að
vera að minnsta kosti um eða yfir
300, þegar afkomendur þeirra sem
þangað fluttu væru taldir með. Flest
af þessu fólki er nú ástralskir ríkis-
borgarar, og Pétur sagði að það
héldi hópinn og hefði samband sín
í milli, jafnvel þótt fjarlægðir milli
þess séu miklar. Mestur fjöldi Islend-
inganna er í Perth eða á Perth-
svæðinu, sunnarlega á vesturströnd
Ástralíu eða um 140 að tölu.
Við báðum Pétur að lýsa nokkrum
orðum heimsóknum sínum til fslend-
inganna. Hann sagði: „Er við hjónin
komum til Perth vorið 1986 buðu
íslensk hjón, Sigurður Gústafsson
og kona hans, okkur heim til sín til
kvöldverðar. Þama voru 30-40
manns, íslendingar, makar þeirra
og böm.
Var að þýða „Sólon
Islandus“
Alls staðar kemur fram, að ís-
lendingamir í Ástralíu vilja halda
tengslunum við heimalandið. Marg-
ir ferðast til íslands eins oft og
þeir geta og margir bjóða til sín
vinum og ættingjum frá íslandi.
Eitt sinn hittum við hjónin um 25
ára íslending, sem orðinn var liðs-
foringi í ástralska hemum. Hann
talaði mjög vel íslensku og var að
þýða á ensku „Sólon Islandus" eftir
Davíð Stefánsson.
í Sydney starfar „New South
Wales - íslandsfélagið." Okkur var
tjáð, að í því væru 70-80 manns.
Félagið hefir samkomur tvisvar á
ári, í kringum 17. júní og 1. desem-
ber og skilst mér, að þá sé reynt
að hafa sem mest af íslenskum
mat. í Sydney býr m.a. Sigrún
Baldvinsdóttir og Francis Douglas
eiginmaður hennar. Sigrún er lög-
fræðingur og vann um skeið í
utanríkisráðuneyti Ástralíu. Maður
hennar er málafærslumaður. í
kvöldverðarboði heima hjá þeim var
fjöldi íslendinga. Eins og annars
staðar meðal Islendinga í Ástralíu
kom fram mikill áhugi á því að
haida tengslum við ísland. Ýmsir
vilja kalla Astralíu-Íslendinga Aust-
ur-íslendinga í samræmi við
Vestur-íslendinga-heitið.
Við fréttum af íslendingum víða
í Ástralíu. Nokkrir þeirra höfðu
flutt til Ástralíu löngu fyrr en hinir
íjölmennu hópar á árunum
1967-1970. Meðal þeirra er Val-
gerður Gould, sem búið hefír í
Canberra, höfuðborginni, ásamt
breskum manni sínum í nálega ald-
arQórðung. Sonur þeirra er skáld
og hefir gefið út nokkrar ljóðabæk-
ur ,og annar sonur þeirra er
mjmdhöggvari. í Melboume búa
allmargir íslendingar, en talsvert
færri en í Sydney."
Sat kennslustund í
nútíma-íslensku
— Er þá að finna íslensk menn-
ingaráhrif í Ástralíu?
„í að minnsta kosti sjö eða átta
háskólum Ástralíu eru kennd nor-
ræn fræði, og reyndar einnig í
tveimur háskólum á Nýja Sjálandi.
Stundum eru kennd nútíma Norður-
landamál, fyrst og fremst sænska,
en nútíma íslenska hefir stundum
verið kennd við Melboume-háskól-
ann og nú síðustu árin við Þjóð-
háskólann („Australian National
University") í Canberra. Við síðar-
nefnda háskólann kennir dr. Hans
Kuhn, sem er Svissiendingur, bæði
fom-íslensku og nútíma-íslensku.
Vorið 1986 sat ég hjá honum í
kennslustund í nútíma-íslensku og
ræddi við nemenduma, sem vom
sex að tölu.
Eitt kvöldið sem við vomm í
Canberra hélt_ dr. Kuhn erindi í
„Skandinavíu-Ástralíu félaginu"
sem fjallaði um miðalda kristni í
íslenskum þjóðsögum. Um 40-50
manns vom á fundinum. Kona mín
Pétur Thorsteinsson sendiherra afhenti landstjóra Ástralíu, Sir Nin-
ian Stephan, trúnaðarbréf sitt 17. apríl 1984 sem fyrsti sendiherra
íslands í Ástralfu.
var þama og svaraði nokkmm fyrir-
spumum varðandi þjóðtrú á Islandi.
Við hjónin komum í Melboume-
háskólann og hittum þar meðal
annars dr. John Stanley Martin
prófessor og tvo aðra kennara, er
allir höfðu verið á íslandi og töluðu
sæmilega íslensku. Um það Ieyti
sem við vomm þama var stofnað
ástralskt-íslenskt menningarfélag,
„The Australian-Icelandic Cultural
Society". Dr. Martin er formaður
þess, en í stjóminni em auk hans
fjórir aðrir Ástralíumenn og tveir
Islendingar. Félagið mun hafa hald-
ið allmarga fundi, og það gefur út
blað sem nefnist „Frá suðlægri
strönd". Langvarandi veikindi dr.
Martins hafa hamlað starfsemi fé-
lagsins og hafa því ekki komið út
nema tvö eintök af blaðinu. Dr.
Martin mun hafa verið einn fyrsti
Ástralíu-maðurinn, sem numið hefir
við Háskóla íslands, en það var
árið 1958. Dr. Martin hefir skrifað
margar greinar og ritgerðir varð-
andi fom-íslensk fræði.
í Sydney hittum við hjónin einn
af kennumnum í norrænum ffæð-
um, frú Margaret Cluney Ross. Hún
lét mér meðal annars í té yfirlit
yfir kennslu í norrænum fræðum í
Ástralíu og á Nýja Sjálandi. Sömu
gögn hafði hún sent Stofnun Áma
Magnússonar í Reykjavík.
Sama dag og við hjónin hittum
frú Ross áttum við viðtal um mögu-
leika á sölu íslenskra kvikmynda
til Ástralíu í ríkisstofnun, sem kaup-
ir erlendar kvikmyndir. Svo vildi
til, að deildarstjórinn sem við áttum
tal við hafði lært fom-íslensku hjá
frúRoss.
Ástundun íslenskra fræða í
Ástralíu á sér nokkuð langan aldur.
Aðalupphafsmaðurinn er talinn
vera Augustine Lodewyckx, sem
var prófessor í germönskum fræð-
um við Melboume-háskólann á
árunum kringum 1930. Hann var
mikill áhugamaður um allt sem
snerti ísland.
Tuttugn Ástralíumenn
hafa numið við Háskóla
Islands
— Lftum á hina hliðina. Hvað
er að segja af Ástralíumönnum á
íslandi?
„Ég minntist á hér áðan, að dr.
John Stanley Martin hefði verið í
Háskóla ísiands árið 1958. En alls
munu um 20 Ástralíumenn hafa
verið skráðir sem nemendur við
háskólann hér á tímabilinu
1958-1986. Talsverður fyöldi Ástra-
líumanna hefír unnið í frystihúsum
á íslandi á undanfömum árum,
fyrst og fremst kvenfólk. Sum árin
hefir fjöldi þeirra numið mörgum
tugum. Sumt af þessu fólki hefír
gengið hér í hjónaband og hefir
ásamt hinum íslenska maka flutst
til Ástralíu. Einhveijir Ástralíu-
menn hafa sest hér að.
í fyrra þegar ég fór í utanríkis-
ráðuneytið í Canberra til þess að
hitta prótokollstjóra ráðuneytisins
tók á móti mér einkaritari hans,
myndarleg stúlka, er sagði: „Komið
þér sælir, sendiherra. Eg hefi átt
heima í átta mánuði í Tálknafirði."
Ástralskir ferðamenn fara til
Skandinaviu árlega svo tugum þús-
unda skiptir. Mér er tjáð af mönnum
sem til þekkja, að ef íslendingar
legðu á það áherslu að beina ást-
rölskum ferðamönnum til íslands,
myndi talsverður hópur þeirra koma
hingað."
Pétur afhenti Sir Ninian Stephen
landstjóra trúnaðarbréf sitt í Can-
berra, en að forminu til er Breta-
drottning hinn eiginlegi þjóðhöfð-
ingi Ástralíu. Siður þar er að
skiptast á stuttum ræðum við slík
tækifæri og sagði Pétur okkur eftir-
farandi af ræðu landsstjórans: „í
ræðu sinni minntist hann meðal
annars á þ_ann snertipunkt í sögu
íslands og Ástralíu, að Jörgen Jörg-
ensen, — Jörundur hundadaga-
konungur — hefði komið við sögu
beggja landanna. Eftir íslands-
ævintýrið 1809 var saga hans æði
litrík og gekk á ýmsu. Eitt sinn var
hann til dæmis dæmdur til dauða
fyrir þjófnað. í tvö ár var hann
njósnari fyrir breska utanríkisráðu-
neytið á meginlandi Evrópu. Árið
1826 kom hann sem fangi til Ástra-
líu. Fimmtán árum síðar, 1841,
fannst hann nær dauða en lífí ofan
í skurði og andaðist skömmu síðar.
í Ástralíu var Jörundur allan tímann
á Tasmaníueyjunni. Hann var náð-
aður og var frjáls maður um skeið,
þar til freistingin varð honum að
falli á ný. Nokkur ár var hann lög-
regluþjónn, og einnig hann gat sér
nokkum orðstír sem forstöðumaður
landkönnunarleiðangurs í Tasmaní-
u. í Ævisagnabók Ástralíu („The