Morgunblaðið - 31.05.1987, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 31. MAÍ 1987
Morgunblaðið/Emilía
Fuglinn sem um er rætt: Skeiðandarsteggur á miðri mynd ásamt eiginkonuefni
sínu, stokkönd.
Sitthvað um
andarvarp á
skeið-
Islandi
Morgunblaðið/Emilía
„Allir með öllum,“ sagði Ævar Petersen fuglafræðingur einu sinni í viðtali um
andfugla. Hér sést best hvað hann átti við, skeiðandarsteggurinn fremst á mynd-
inni leggur til atlögu við stokkandarstegg sem sést ekki, til varnar kvonfangi sinu
sem er úr röðum stokkanda. Fyrir aftan er önnur uppákoma, húsandarsteggur
sem er á „sjens“ með æðarkollu.
^keiðandarsteggur sem haldið
hefur tii á Reykj avík urtj ö m í vor
og slegið eign sinni á huggulega
stokkandarkollu, hefur vakið
nokkra athygli borgarbúa og birt-
ist m.a. af honum litmynd í
Morgunblaðinu fyrir nokkru. Fugl
þessi hefur vakið verðskuldaða
athygli, enda fáséður gestur I
þessum landshluta. En skeiðöndin
er annars varpfugl á íslandi og í
hópi þeirra sem teljast nýir land-
nemar og skal nú nánar greint
frá því.
Fyrst er þess að geta, að eins
og sjá má af meðfylgjandi mynd
þarf vart að lýsa skeiðönd til að-
greiningar frá öðrum öndum, svo
er fyrir að þakka stóru, grófu og
ljótu nefi sem bæði kynin bera.
Er þetta mikla nef sú skeið sem
öndin heitir eftir og er hið besta
hugsanlega tól til að róta með og
grafa eftir ormum og öðru lost-
æti í botnleðjunni og mýrlendi.
Blikinn er annars með þennan
stokkandargræna höfuðlit, hvíta
kvið sem brúnkar er aftar dregur.
Kollan er með þessum hefðbundna
buslandarkollulit. Skeiðöndin er
lítill fugl, merkjanlega minni en
stokkönd.
Sem fyrr segir, er skeiðönd
varpfugl á íslandi og hófst það á
þessari öld, en fram að því að egg
fundust, var öndin þekkt hér sem
flækingsfugl sem sást öðru hvoru.
Það var líklega eitthvað um 1940
að grunur fór að leika á varpi og
um líkt leyti fundust hreiður bæði
í Mývatnssveit og vestur á Mýr-
um. Eins og svo margar aðrar
andartegundir, náði skeiðöndin
nokkurri fótfestu í Mývatnssveit
og breiddist út til Aðaldals og
Kelduhverfis, en um árvisst varp
er ekki að ræða annars staðar.
Þó hefur borið við að einstaka par
setur sig niður hér og þar og
stundum verður varp úr því, t.d.
í Skógum nyrðra, vestur á Mýrum
og víðar. Þannig fylgdust menn
með pari á Álftanesi fyrir fáum
árum og vonuðust eftir varpi, en
í því tilviki urðu menn fyrir von-
brigðum. Þess má geta hér, að
skeiðönd sást einnig á Reykjavík-
urtjöm. Það var einnig steggur
og að sumra dómi sá sami og nú
lætur dólgslega við stokkandar-
steggi Tjamarinnar. Fuglinn hélt
sig mikið í hólmanum í fyrra og
var „agressívur“ eins og fuglinn
sem nú er á Tjöminni.
Það er erfítt fyrir fuglafræð-
inga að henda reiður á hversu
stór skeiðandarstofninn íslenski
er og vafalaust er hann breytileg-
ur eftir árferði, því þetta er fugl
sem að öllu jöfnu verpir mun
sunnar á hnettinum en ísland
liggur. Hér hefur skeiðöndin teygt
sig norðar en lendur hennar liggja
í Evrópu og því mun fuglinn við-
kvæmari fyrir hérlendum fyrir-
bæmm eins og köldum vomm,
óvæntum éljagangi í júlí o.s.frv.
Þó er álitið að varpstofninn sé vel
innan við 100 pör og er hér því
sannarlega um lítinn stofn og
sjaldgæfan fugl að ræða. Hann á
erfítt uppdráttar og virðist lítið
eða ekkert fjölga.
Afmæliskveðja:
Einar Ingimundarson sýslu-
maður og bæjarfógeti
Á föstudaginn var, 29. maí, varð
Einar Ingimundarson sýslumaður
og bæjarfógeti sjötugur.
Ég hef verið í skóla hjá Einari í
rétt 20 ár og við emm víst báðir
að útskrifast núna um helgina, hvor
með sínum hætti. Eftir svoleiðis
skólagöngu er líklega engin ofrausn
þótt nemandinn reyni að setja á
blað fáein orð, þó ekki væri. nema
til þess að þakka sínum gamla læri-
föður tilsögnina og kynnin og óska
honum velfamaðar nú þegar hann
sleppir af okkur hendinni hér suður
frá og heldur aftur á sínar æsku-
slóðir í höfuðborginni, og verður
eins og áhyggjulaus strákur upp á
nýtt. En það er dálítið snúið að fínna
út hvað maður á að segja, því Ein-
ar hefur stjómað og kennt mikið
öðra vísi en aðrir skólameistarar
sem ég hef heyrt af og eflaust líða
mörg ár þar til ég átta mig almenni-
lega á stjómun og kennslu Einars,
ef mér tekst það þá nokkum tíma
að gagni.
Hann hefur bara haft þetta svona
og það hefur allt gengið vel hjá
honum. Hann hefur stýrt stærsta
og erfiðasta sýslumanns- og bæjar-
fógetaembætti landsins, og það
hefur alltaf allt gengið snurðulaust,
og hann hefur hlotið hvers manns
lof sem til embættisins hefur þurft
að sækja. Þegar hann nú skilar af
sér embættinu em þar flestir hlutir
í góðu lagi og, að mér sýnist, leikur
einn að taka við. Hann hefur jafnan
haft fjölda fólks í vinnu, misjafna
sauði í stórri hjörð eins og gengur,
ég veit ekki til þess að hann hafi
nokkum tíma virkilega skammað
starfsmann sinn eða starfskonu eða
beitt harðræðum, en þó hefur mér
sýnst að nánast allir hafí reynt að
vinna vel, hver eftir sínu viti og
getu, og mín trú er sú, að það hafi
verið betur unnið hjá Einari Ingi-
mundarsyni og fólkið verið ánægð-
ara og lagt sig meira fram en hjá
mörgum þeim sem mest orð hafa á
sér fyrir að vera röggsamir stjóm-
endur. Einar hefur bara farið
öðruvísi að.
Ég rakst einhvem tíma á þessi
orð í gamalli bók, sem var skrifuð
austur í Kína fyrir meira en 2000
ámm: „Duglegur herforingi lætur
ekki ófriðlega. Sá sem vopnfímastur
er, gengur ekki berkserksgang.
Mikill sigurvegari er ekki áreitinn.
Góður foringi kemur sínu fram með
hægð. Þannig er styrkurinn fólginn
í því að deila ekki. Þannig verður
mönnum stjórnað."
Kannski hefur Einar einhvern
tíma lesið þessi orð og tileinkað sér
þau. Ég efast þó um það, enda
hefði það verið alger óþarfi. Ég
held að það sé fremur fallið til skiln-
ingsauka að hafa í huga, í fyrsta
lagi skapgerð hans og sunnlenskan
uppmna, og í öðm lagi feril hans
áður en hann kom hingað, ef maður
vill reyna að átta sig á því hvers
vegna embættisfærsla hans hefur
verið svo farsæl og snurðulaus, og
því, að hann hefur jafnan haft hér
hvers manns lof.
Ferill Einars, áður en hann kom
hingað, var sá, að hann sleit bams-
skónum á höfuðbóli austur í
Rangárþingi, þar sem hann á mik-
inn og öflugan frændgarð. Foreldr-
ar hans fluttust til Reykjavíkur um
það leyti sem að því kom að hann
hæfí langskólanám. Síðan tók hann
fyrir lögfræðina, þetta makalausa
fag, sem áreiðanlega á sinn þátt í
að lögfræðingar em sumir eins og
þeir em. I gær vom 43 ár liðin síðan
Einar tók embættisprófíð. Þá fór
hann til tollstjóra í tvö ár og dæmdi
síðan um 6 ára skeið við Sakadóm
Reykjavíkur, þar til honum var
veittur Siglufjörður árið 1952.
Á Siglufirði varð frami Einars
mikill og skjótur. Á aðeins einu ári
öðlaðist hann þá hylli í embætti,
og að öðm leyti þær vinsældir og
traust, að Siglfírðingar fólu honum
þingmennskuboð fyrir sig, og þegar
kjördæmin vom sameinuð 1959
þótti Einar sjálfsagður í ömggt
sæti á lista síns flokks í kjördæm-
inu.
Ég ætla ekki að rekja stjóm-
málasögu Einars þau 13 ár sem
hann sat á þingi, til þess hef ég
ekki þekkingu, en mér er ljóst að
menn sitja ekki á þingi vel á annan
áratug og fara í gegnum 5 kosning-
ar án þess að læra margt á því sem
við hin kunnum ekki og auðnast
aldrei að læra.
í mínum huga er það ekki síst
skýringin á því, hvað Einari hefur
tekist vel til hér í Hafnarfírði, að
hann var þrautreyndur stjómmála-
refur þegar hann kom hingað suður,
þótt hann væri þá enn innan við
fímmtugt. Einar kom nefnilega
hingað með nær aldarfjórðungs
reynslu úr dómstörfum, embættis-
rekstri og pólitík, líklega þá bestu
en jafnframt hörðustu skólun og
undirbúning sem nokkur embættis-
maður getur fengið.
Ég get sjálfur um það borið, að
þótt Einar hafí jafnan svarað greið-
lega þegar ég hef spurt hann um
praktísk lögfræðileg úrlausnarefni,
hafa lærdómsríkustu og skemmti-
legustu viðræður mínar við hann
verið um praktíska stjómmála-
fræði. Með öðmm orðum sagt, ég
hef jafnan reynt að ónáða fógeta
minn sem minnst með því að ræða
við hann dómsmál, heldur hefí ég
í nær tvo áratugi reynt að koma
við hjá honum svo sem vikulega og
lepja í hann pólitískar kjaftasögur.
Það hefur varla komið fyrir að ég
hafí ekki farið út með nýja pólitíska
analýsu, nokkm fróðari, og eftir
því sem ég tel mér trú um, með
betri skilning á ýmsum lögmálum
og fyrirbæmm í heimi stjómmál-
anna. Síðan ég hætti að föndra við
pólitík, fyrir rúmum áratug, og
sneri mér alfarið að því að dæma,
hefí ég kannski ekki haft mikið
hagnýtt gagn af þessari upp-
fræðslu, en þann áratug sem ég sat
í miðstjórn Framsóknarflokksins og
síðan í framkvæmdastjóm hans, og
þau tvö ár sem ég var formaður
Sambands ungra Framsóknar-
manna, þá veitti ekki af því að reyna
að átta sig á hlutunum, og það var
ekki sök þessa kennara míns, að
þegar upp var staðið kom í ljós, að
maður hafði litlu ráðið um ferðina
þessi fáu en atburðaríku ár, því
miður alltof litlu. Ég prófaði oftast
nýju kenningamar á Olafí Ragnari,
sem var þá minn nánasti samstarfs-
maður, og stundum á Eysteini, og
það var sjaldnast að þeir hefðu
betri skýringar þótt annar væri
stjómmálafræðidoktor og prófess-
or, en hinn einn af slyngustu
stjórnmálarefum hérlendis á þessari
öld.
En hvers vegna hætti Einar Ingi-
mundarson á þingi og tók við þessu
stóra og annasama embætti hér,
innan við fimmtugt, og rakið ráð-
herraefni innan fárra ára. Ekki
hefur hann gert það vegna pening-
anna, af þeim hafði hann nóg,
bæði embættislaunin og þingfarar--
kaupið, og prýðilegan aðgang að
bitlingum. Varla hefur hann gert
það vegna ijölskyldunnar. Það er
gott að búa á Siglufírði og Einar
gat sem þingmaður haft fjölskyld-
una hér syðra hálft árið ef honum
sýndist. Tæpast hefír hann gert það
vegna þess að hann hefði ekki nóg
svigrúm í flokknum. Maður, með
hátt lögfræðipróf og áratugs dóm-