Morgunblaðið - 18.07.1987, Side 50

Morgunblaðið - 18.07.1987, Side 50
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 18. JÚLÍ 1987 50 Minning: Þórður Jónsson, á Hvallátrum Fæddur 19. júní 1910 Dáinn 12. júlí 1987 Ég hef aldrei í nokkri nauð, nauðstaddur beðið, utan Guð. Guð hefur sjálfur gegnt mér þi Guð veri mér nú líka hjá. (Hallgr. Pét.) Harðri og erfiðri baráttu er lok- ið. Stundum kemur dauðinn eins og líknargjafi og svo var í þetta sinn. Mætur maður er genginn, góður fulltrúi eldri kynslóðarinnar. Sannur íslendingur. Hjá okkur sem eftir stöndum, hrannast minningamar upp. Hann var „þéttur á velli og þéttur í lund, þrautgóður á raunastund". Með Þórði Jónssyni er genginn merkur maður, mikill persónuleiki með fjölhæfar gáfur til orðs og æðis. Hann var jafn hagur, hvort sem hann settist við skrifborð sitt og reit grein eða fréttabréf fyrir dagblað, skráði gamlan fróðleik, eða gekk til smiðju sinnar og smíðaði einhvem hlut. Hús byggði hann af miklum hagleik og báta smíðaði hann ef með þurfti fyrr á ámm. Hann var dverghagur. En þrátt fyrir alla sína meðfæddu góðu hæfíleika var hann ekki maður þétt- býlisins. Lífið haslaði honum völl á vestasta skaga þessa lands. Á Hvallátrum í Rauðasandshreppi ól hann allan sinn aldur. Við sjálft Látrabjarg. Þórður Jónsson var fæddur á Hvallátrum í Rauðasandshreppi í V-Barðastrandarsýslu, 19. júní árið 1910. Foreldrar hans vom Gíslína Gestsdóttir og maður hennar Jón Magnússon, búendur á Látmm. Systkinin vom fjögur, Jóna, Þórð- ur, Gestur og Herdís. Þau em nú öll dáin. Hann ólst upp við land- búnað, sjósókn og bjargsig, eins og þetta umhverfi krafðist, ef afkoman átti að blessast, en Vestfirðingar þekkja það enn í dag, að það þarf að hafa nokkuð fyrir lífsbjörginni, þótt á annan hátt sé nú, en fyrr á ámm. Látramenn vom engir veifískat- ar. Þama dugðu engin vettlingatök, ef lifa átti af. Nábýlið við ólgandi úthafíð og Látraröst á aðra hönd en sjálft Bjargið á hina, gerði hand- tök þeirra föst og fumlaus, skapið þjálfað af viðureign kletta og brims. Eitt óþægilegt spor eða óhugsað handtak skildi á milli lífs og dauða í þessu umhverfí. Þetta vom að- stæðumar sem mótuðu hugarfar og viðmót þessara manna og lífssýn þeirra. Ömggir, gætnir, ákveðnir. Upp úr þessum jarðvegi var Þórður sprottinn. Þama stóðu rætur hans djúpt. Þannig var hann. Árið 1933, á Þorláksmessu, kvæntist Þórður unnustu sinni Sigríði Ólafsdóttur Thoroddsen, þá heimasætu í föðurhúsum i Vatnsdal í sama hreppi. Þótt okkur sem und- ir þetta ritum sé málið skylt, verður að segjast, að þar fór öndvegiskona að allri gerð. Þau hófu búskap sinn fyrst í Vatnsdal og þar fæddust þeim tveir synir, Haukur, f.. 1934 og Hrafnkell, f. 1935. Árið 1937 fluttust þau hjón að Hvallátmm, þar sem Þórður tók við föðurleifð sinni. Þar stóð heimili þeirra upp frá því. Á Látmm fæddust þeim tvær dætur, Ragna f. 1938. Hún dó 1939, tæplega ársgömul, mikið efnisbam og harmdauði foreldrum sínum. 1941 fæddist svo Ragna Gestný. Öll em bömin mannkosta- fólk og nýtir þjóðfélagsþegnar. Þau hafa öll eignast sín eigin heimili í Reykjavík. Svo er samheldnin mikil í ^ölskyldunni, að systkinin búa öll f sama húsi að Dalalandi 16, Hauk- ur er kvæntur Sigrúnu Huld Jónsdóttur, Hrafnkell er kvæntur Helgu Stefánsdóttur og Ragna er gift Kristjáni Þorkelssyni. Heimili Þórðar og Sigríðar varð snemma mannmargt. Þar var ekk- ert kynslóðabil. Þar bjuggu undir einu þaki foreldrar Þórðar og systk- ini hans Gestur og Herdís og svo fjölskylda ungu hjónanna. Þórður valdist fljótt til forystu í ýmsum málum sveitar sinnar sem of langt yrði hér upp að telja, en hrepp- stjóri var hann í áratug og formaður slysavamarfélagsins í hreppnum ásamt mörgu fleira sem hann var kallaður til. Þá gegndi hann veður- þjónustu fyrir Veðurstofu íslands um áraraðir. Mikið var leitað til hans um ýmiss málefni, svo sem skattaskýrslugerð o.fl. Hann var hjálpsamur maður og greiðvikinn og því oft gestkvæmt á heimilinu. Ferðamönnum leiðbeindi hann ef með þurfti, enda mjög umhverfís- fróður maður, en á seinni ámm hafa ferðir út á Látrabjarg aukist vemlega með bættri vegagerð. Þórður var fróður maður og vel lesinn, enda skrifaði hann mikið. Hann var m.a. fréttaritari Morgun- blaðsins í áratugi. Þau hjónin vom gestrisin vel og gott að sækja þau heim. Hjónaband þeirra var far- sælt. Sigríður andaðist 1981 og var það Þórði mikið áfall, sem hann ef til vill komst aldrei yfír. Þórður varð þjóðkunnur maður eftir þátttöku í hinu frækilega björgunarafreki við Látrabjarg, þar sem enski togarinn Dhon, strandaði 12. des. 1947. Þar var 12 mönnum bjargað úr skipinu sem lá langt frá landi í miklu hafróti, við hinar hrikalegustu aðstæður er hugsast getur. Björgunin tók á þriðja sólar- hring. Að henni vann um 30 manna hópur úr sveitinni og frá Patreks- fírði. Flestir þessara manna störf- uðu nálega í 56 klst. ósofnir, þar á meðal Þórður. Ári seinna, eða 3. des 1948 strandaði annar enskur togari, Sargon, undir Hafnarmúla í Rauða- sandshreppi. Sama björgunarsveit undir stjóm Þórðar kom aftur á vettvang. Björgunin tókst giftu- samlega á þeim mönnum sem lifandi vom í skipinu. Aftur komst Þórður á allra varir. Hann var orð- inn þjóðhetja og dáður og blessaður af öllum, ásamt björgunarsveitinni. Mönnunum sem að þessum björg- unum störfuðu var síðar sýndur margvíslegur sómi, bæði af Bretum og hér heima. Einnig konum þeirra sem tóku við hinum hröktu skip- brotsmönnum og „önduðu í þá lífi“, er komið var með þá til byggða og hlúðu að þeim varfæmum höndum. Þær áttu stóran hlut að máli, en var minna getið, eins og oftast er um verk kvenna. Eftir að Þórður missti konu sína, fór fljótlega að halla undan fæti hjá honum. Búskap hélt hann þó áfram um sinn en nú fóru veikindin að gera vart við sig. Fyrir þremur árum var ljóst að hann hafði tekið banvænan sjúkdóm, þann sem flesta í þjóðfélagi okkar leggur að velli um þessar mundir. Glíman varð löng og tvísýn oft og sjúkra- húsvistin var ei lengur umflúin. Milli stríða, dvaldist hann á heimili eldri sonar síns, Hauks og konu hans, Sigrúnar. Síðastliðið vor auðnaðist honum þó að komast vestur að Látrum, með aðstoð Rögnu dóttur sinnar. Hann dvaldist þar ásamt henni í tvær vikur á sínu gamla heimili. Hann borðaði þar egg úr Bjarginu og hafði á orði að „þetta hefði hann þá átt eftir“. Það var honum mikils virði að geta kvatt allt og alla í fullri reisn á Látrum. En þama þurru kraftar hans. Við tók sjúkrahúsvist í Reykjavík. Síðustu vikumar voru erfiðar. En Þórður var karlmenni að eðlisfari og kvartaði aldrei. Engum var ljós- ara en honum, hvert stefndi. Hann var búinn að sætta sig við það sem koma skyldi. í dag verður hann lagður til hinstu hvíldar í kirkjugarðinum í Breiðavík, við hlið konu sinnar og litlu dóttur og jarðsunginn frá sinni gömlu sóknarkirkju, Breiðavíkur- kirkju. í Þessum garði hvíla einnig foreldarar hans. -Með hlýrri þökk og samúðar- kveðjum til bama hans, tengda- bama og bamabarna, kveðjum við þórð Jónsson, mág okkar og svila, eftir 53ja ára fjölskyldutengsl. Ein er huggun ei fær grandað ólgusjór, né fær á skeri dauðans mann í dimmu strandað. Drottinn sjálfur stýrir kneri. (Gr.Thoms.) Magdal. Thoroddsen, tengdasystinin frá Vatnsdal og makar þeirra. Kveðja firá Slysavarnafélagi íslands í dag er borinn til grafar í Breiðuvík Þórður Jónsson, bóndi og fyrrum hreppstjóri á Hvallátrum í Rauðasandshreppi, en hann lést 12. júlí sl., liðlega 77 ára að aldri. Hafði hann átt við veikindi að stríða og þurfti að mestu að dveljast í Reykjavík síðustu misserin, þótt hugur hans leitaði mjög vestur á heimaslóðir. Hann fékk þó tækifæri fyrr í sumar til að fara þangað til stuttrar dvalar og leit hann þá heimabyggð sína augum hinsta sinn. Með Þórði á Látmm er horfínn af sjónarsviðinu merkur og svip- mikill persónuleiki, sem ekki mun gleymast þeim, er honum kynntust og reyndar barst orðstír hans víða. Innan Slysavamafélags Islands er hans minnst sem góðs og trausts félaga, sem bar hag og málefni félagsins mjög fyrir bijósti, enda var hann þar virkur liðsmaður um langa hríð. Fyrir okkur var hann ímynd hins sanna björgunarmanns. Fas hans allt mótaðist af öryggi, æðmleysi og karlmennsku og eng- um duldist, að þar fór maður einarður og áræðinn. Þórður Jónsson var lengi formað- ur slysavamadeildarinnar Bræðra- bandsins í Rauðasandshreppi og björgunarsveitar hennar. Sú björg- unarsveit varð víðfræg fyrir tæpum 40 ámm, er hún, undir forystu Þórðar, stóð að hinni frækilegu björgun áhafnar breska togarans Dhoon, sem strandaði undir Látra- bjargi f óveðri 12. desember 1947. Þar var unnið ótrúlegt afrek, sem lengi mun minnst verða, og þar áttu hlut að íbúar afskekkts byggð- arlags á harðbýlli strönd. Má hiklaust fullyrða, að reynsla þeirra og þekking á aðstæðum hafí reynst hér drýgst og tryggt hin farsælu málalok. Er því óhætt að taka und- ir með hinum merka rithöfundi, Guðmundi G. Hagalín, sem eitt sinn sagði í grein um Þórð Jónsson, „að það afrek hefði engum verið fært að vinna, ef íþrótt hinnar daglegu lífsbaráttu hefði ekki þjálfað liðið — + Móðir okkar, tengdamóöir og amma, ÁSTA JÓNSDÓTTIR, lést 16. þessa mánaðar. Anna S. Lúðvíksdóttir, Ólafur Tiyggvason, Ingibjörg Lúðvíksdóttir, Gunnar Olafs, Þorvaldur Lúðviksson, Ásdi's Ólafsdóttir og barnabörn. t Faðir okkar, SIGURBJÖRN INGVARSSON frá Þóroddsstöðum í Grímsnesi, verður jarðsunginn frá Bústaðakirkju í Reykjavík mánudaginn 20. júlí. Athöfnin hefst kl. 13.30. Katri'n, Ellert Birgir og Ingvar. + Sambýliskona mín, HELGA GUÐLEIFSDÓTTIR, frá Langstöðum f Flóa, Hverfisgötu 48, Hafnarfirði, verður jarðsungin frá Hafnarfjarðarkirkju mánudaginn 20. júlí kl. 15.00. Fyrir hönd aðstandenda, Jón Sveinsson. + Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð og vinarhug við andlát og jarðarför eiginmanns míns, föður, tengdafööur, afa og langafa, JÓNS GUÐMUNDSSONAR, frá Vésteinsholti. Elfnborg Guðjónsdóttir, Guðmundur Jónsson, Magnea Erna Auðunsdóttir, Sigurlaug J. Jónsdóttir, Ólafur Guðmundsson, Kristfn Jónsdóttir, Haukur Björnsson, Kristbjörg Jónsdóttir, Hreiðar Hansson, Vósteinn Jónsson, Þorbjörg Jónsdóttir, Jón Friðrik Jónsson, Jenný Kjartansdóttir, barnabörn og barnabarnabörn. mætti ef til vill segja ættimar — frá bamæsku". Uppbygging björg- unarsveita SVFÍ um allt land er einmitt við þetta miðuð, þ.e. að tryggð sé þekking á aðstæðum og staðháttum annars vegar og kunn- átta til að fara með tæki og búnað hins vegar. Þetta hefur reynst far- sæl og giftudrjúg stefna, þegar á reynir við erfíð skilyrði. Á þetta lagði Þórður Jónsson mikla áherslu þegar rætt var um björgunarmál. Hið frækilega björgunarafrek þótti miklum tíðindum sæta, ekki einungis hér á landi, heldur og víða um lönd. Þórður og félagar hans vom sæmdir ýmsum heiðursmerkj- um og orðum, bæði innlendum og erlendum. Hafíst var handa um að kvikmynda afrekið ári síðar og var það hinn merki kvikmyndatöku- maður, Óskar Gíslason, sem tók það að sér og naut hann þar ekki síst fulltingis Þórðar, þegar vestur var komið. Á meðan á kvikmyndatökum stóð vildi svo furðulega til, að ann- ar breskurtogari, Sargon, strandaði • undir Hafnarmúla við Orlygshöfn og þangað var björgunarsveit Bræðrabandsins kölluð undir stjóm Þórðar. Gat Óskar tekið kvikmynd af björgun skipbrotsmanna, sem fór fram við hinar erfíðustu aðstæður. Gaf þetta ótvírætt aukið gildi, enda hafði hún á sér meiri raunveru- leikablæ en ella hefði orðið. Þáttur Þórðar í myndinni var óhjákvæmi- lega stór og vakti hann athygli fyrir örugga, en látlausa framkomu, sem var bonum eðlileg. Myndin var sýnd víða og hlaut mikið lof. Systurfélög SVFÍ í mörgum löndum fengu hana til sýningar og töldu feng að til að vinna málefni sínu stuðning. Sér- staklega sýndi vestur-þýska sjó- björgunarfélagið myndinni mikinn áhuga og lét gera sérstaka útgáfu hennar, sem sýnd var víða í þýsku- mælandi löndum. Urðu Þórður og félagar hans þar vel þekktir og þeir eru allmargir ferðalangamir, sem fyrst kynntust íslandi við að sjá Látrabjargsmyndina og áttu þá ósk heitasta, er þeir komu hingað til lands, að komst út á Látrabjarg og hitta björgunarmennina, ekki síst foringjann, Þórð. Hafði Þórður ánægju af þessum heimsóknum þótt þær hljóti að sjálfsögðu stund- um að hafa tafíð hann frá bústörf- um, en vfst er að hann og eiginkona hans, Sigríður Ólafsdóttir Thor- oddsen, er lést 1981, tóku á móti mörgum gestinum og sýndu jafnan mikla rausn og gestrisni. Svo sem fyrr segir var Þórður Jónsson um árabil forystumaður í slysavarnadeildinni Bærðrabandinu og einnig tók hann mikinn þátt í félagsstarfí á vettvangi heildarsam- takanna, SVFÍ. Þannig var hann lengi í stjóm félagsins sem fulltrúi Vestfírðinga, eða á árabilinu 1952—1976, og hann sat mörg landsþing félagsins. Lagði hann margt gott til mála á þessum vett- vangi enda var hann vel að sér um mörg mál og lét sig margt varða. Ekki síst var hann áhugasamur um öryggismál sjómanna enda hafði hann lengi stundað sjómennsku á yngri árum. Hann hugsaði og mikið um öryggismál smábáta og bar oft fram tillögur, er miðuðu að auknu öryggi þeirra. Hér á og geta þess, að á árinu 1956 tók Þórður sér ferð á hendur til Svíþjóðar ásamt tveimur öðrum til að sækja björgunarbát þann, er Gísli J. Johnsen, stórkaupmaður, gaf SVFÍ og ber nafn hans. Sigldu þeir félagar bátnum heim og varð það þeim eftirminnileg ferð, m.a. sökum þess að þeir hrepptu hið versta veður á hafinu milli Noregs og Færeyja. Fyrir nokkrum árum ritaði Þóður skemmtilega frásögn af þessari siglingu, byggða á dag- bókum hans, en Þórður var ritfær vel. Frásögn þessi liggur fyrir í handriti og verður vonandi prentuð. Á kveðjustundu eru fluttar þakk- ir og kveðjur slysavamafólks um allt land, sem dáði og virti Þórð á Látrum. Minning hans lifir og er félögum hans hvatning til áfram- haldandi starfs í þeim anda dreng- lyndis og kjarks, sem einkenndi hann. Við vottum bömum hans og aðstandendum öllum innilega sam- úð og biðjum þeim blessunar. Haraldur Henrysson

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.