Morgunblaðið - 15.08.1987, Blaðsíða 17

T8Gt T8Ö0Á ,ð£ HUDAQHAOTJAJ .QIQAJflVIUOHOM.
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. ÁGÚST 1987
I#
Matti MultamÁki, aðstoðarfram-
kvæmdastjóri Finnska skógar-
sambandsins.
Ib Nord Nilsen, skógarvörður á
Jótlandi.
Ola Bjarnstad, forstjóri Norsku
ríkisskóganna.
Bo Lindervall, ritari Norræna
skógræktarsambandsins.
Getum lært af íslend-
ingnm
„Hér er unnið að skógrækt við
afar erfiðar aðstæður bæði veður-
farslegar og fjárhagslegar," sagði
Ola Bjemstad forstjóri Norsku
ríkisskóganna. „Augljóslega hefur
gengið á ýmsu, bæði vel og illa.
Miðað við aðstæður er árangurinn
á mörgum stöðum stórkostlegur.
Hér í Skorradal til dæmis verður
skógur í framtíðinni um það er ekki
spuming.
Ég dáist að áhuga íslensku skóg-
ræktarmannanna og því með hvaða
hætti þeir nálgast vandamálin sem
sífellt eru að koma upp í skógrækt.
Þar getum við öll lært mikið af ís-
lendinum. Faglega getum við
hinsvegar gefíð góð ráð því skóg-
amir í Norður- Noregi búa við
svipað loftslag og þeir íslensku.
Við höfum ferðast mest um Suð-
urland og satt best að segja hafði
ég ekki búist við að sjá svo mikið
flatlendi með jafn stómm búum á
íslandi og við sáum þar. Þar gaf
að líta land sem er sérlega vel fall-
ið til skógræktar þótt vel megi
nefna fleiri vænlega staði sem urðu
á leið okkar. Uppblástur, jarðvegs-
eyðing og rofabörð f líkingu við það
sem við höfum séð, þekkist ekki í
Noregi enda ekkert beitarálag af
völdum sauðfjár þar. Þama gæti
skógurinn orðið ykkur að liði og
snúið vöm í sókn.“
Skógrækt og búskapur
fara saman
„Það er forvitnilegt að fá tæki-
færi til að sjá hvernig skógrækt
gengur á Islandi, en aðstæður til
skógræktar hér eru ólíkar því sem
ég þekki til á Álandseyjum enda
loftslag talsvert öðruvísi þótt um
eylönd sé að ræða," sagði Henrik
Beckman ráðunautur skógareig-
enda á Álandi. „Á Álandseyjum er
64 þúsund hektarar af nytjaskógi
og við byggjum afkomu okkar með-
al annars á þeim. Á 1.500 jörðum
er stundaður blandaður búskapur
með skógrækt sem hliðargrein en
það virðist fara vel saman og gefur
góðar tekjur. Einu vandræðin eru
á vorin þegar bændur sá í akra sína
um leið og plöntun fer fram. Þá er
vinnudagurinn langur.
íslensku skógana má ekki líta
sömu augum og skóga hinna Norð-
Henrik Beckman, ráðunautur.
urlandanna þar sem stunduð er
nytjaskógrækt í stórum stfl. Ég
held að Islendingar ættu að ein-
beita sér að útivistarskógum og
kynna almenningi hvað skógur hef-
ur upp á bjóða, sem auðgar
mannssálina."
Skógrækt þarf að gefa
arð
„Þetta er stórt verkefni sem
íslenskir skógræktarmenn hafa tek-
ið sér á hendur og stórkostlegt að
sjá hvemig til hefur tekist með til-
liti til aukinnar faglegrar þekking-
ar,“ sagði Bo Lindervall ritari
Norræna skógræktarsambandsins.
„Það er erfítt verk að rækta skóga
svo norðarlega og við þessar að-
stæður sem hér eru frá náttúrunnar
hendi. En til að auka áhuga á skóg-
rækt þarf skógurinn að gefa meira
af sér en hann gerir í dag. íslensk-
ir bændur ættu að sýna meiri
skilning á nauðsyn þess að stunda
skógrækt með búskapnum eins og
víða þekkist á Norðurlöndum.
En til að koma nytjaskógi á fót
þarf mikið fé og hefur hvarflað að
mér að þar væri komið verðugt
verkefni fyrir skógræktarfélög
hinna Norðurlandanna að leggja
ykkur lið og styrkja með fjárfram-
lögum. Peningar nægja þó ekki
einir og sér. Það verður að kanna
betur raunhæfan grundvöll fyrir
nytjaskógrækt. íslendingar eru líka
svo fámenn þjóð að ekki er óeðli-
legt þótt þeir þurfí að leita víða
eftir aðstoð til að koma upp veru-
legri skógrækt."
81
Vi
DEMARETION
_________Mynt_____________
Ragnar Borg
Á það hefir verið minnst,
hér í myntþáttum mínum,
hve fagurlega grískir og
rómverskir peningar voru
slegnir á móts við það hvern-
ig var, frá þvi um 400 árum
eftir Krist og allt fram und-
ir endurreisnartímabilið.
Einkum á þetta við um
grísku myntina því lista-
verkin á mynt Grikkja
(Hellena) voru einstök. Erf-
itt er að gera upp á milli
peninganna, hvað fegurð
snertir, sitt sýnist hveijum
og er þvi álitamál hvaða
peningur er fallegastur.
Þó er það svo, að einn pening-
ur þykir fremstur. Hann er
grískur, og þó. Hann er nefnilega
frá grískri nýlendu á Sikiley,
Demaretion, frá borginni Sýrak-
úsu á Sikiley. Peningarnir frá
grísku nýlendunum á Sikiley eru
fagurlega hannaðir, torsóttir, og
þar af leiðandi, fokdýrir. Verðið
á þeim er í þúsundum, tugþús-
undum, hundruðum þúsunda eða
milljónum króna í dag. Mun ég
nú rekja hvemig þessi fagra
mynt, Demareton, varð til. Þess
ber þó að geta, að allsendis er
ovíst hvort þessi mynt er til á
safni Seðlabankans og þjóð-
minjasafnsins við Einholt 4. Þar
er að vísu til ágætt safn grískrar
myntar, en peningurinn er svo
dýr og sjaldgæfur, að ekki má
gera ráð fyrir því, að hann fyrirf-
innist hér á landi. Hins vegar er
á safninu margt grískrar mynt-
ar, s^m er vel þess virði að Iíta á.
Saga vor hefst um 480 ámm
fyrir Krist, er Persar réðust inn
í Grikkland, og var Xerxes keis-
ari fyrir þeim. Er af þessari
herför mikil saga, sem ekki verð-
ur rakin hér. Til þess að tryggja
að grísku nýlenduborgimar á
Sikiley kæmu ekki Grikkjum til
hjálpar, lögðu Fönikíumenn til
þess, en Fönikía var þá hluti af
Persaveldi, að Karþagómenn réð-
ust samtímis á grísku nýlendu-
borgimar á Sikiley. Karþagó var
upphaflega byggð af mönnum,
sem komu frá borginni Týros í
Fönikíu, og sambandið við Fön-
ikíu var svipað og milli grísku
nýlendnanna á Sikiley og Grikk-
lands. Það er ef til vill rétt að
vekja athygli á því, að Týros
hefír lengi verið í fréttunum.
Heyrum við ekki nærri daglega
um vandræði í borginni, sem nú
er í því landi, er heitir Líbanon?
Þetta er sama borgin.
Á Sikiley voru, um þessar
mundir valdsmenn helstir, Gelon,
Harðstjóri í Sýrakúsu og mágur
hans, Telon í Ákragas. Gelon var
duglegur herforingi og stjóm-
andi, en að sama skapi grimmur
og illskeyttur leiðtogi. Alla mót-
spyrnu bældi hann niður mis-
kunnarlaust. Við heyrum fyrst
af honum, þegar hann er riddara-
liðsforingi í Gela og rænir þar
völdum. Honum tókst að ná Sýr-
akúsu undir sig og flutti aðsetur
sitt. þangað. Þá réðist hann á
borgimar Megara og Kamarina,
eyddi þær, og neyddi íbúana til
að setjast að í Sýrakúsu. Þar
fjölgaði því íbúum mjög skjótt,
nýir virkisveggir vom hlaðnir, og
brátt varð borgin stærsta gríska
nýlenduborgin. Á þessum áram
vora harðstjórar við völd. Lýð-
ræðið hafði orðið að þoka.
Mannréttindi vora engin og
mannvonska var allsráðandi. Illa
var farið með alla, vini sem óvini.
Fangar vora oftast pyndaðir og
drepnir. Frægar era margar sög-
Demaretion-peningur þessi er
í British Museum.
ur af fyrsta harðstjóranum,
Falaris í Akagas. Ein þeirra seg-
ir frá því að hann lét gjöra stórt
líkan af uxa úr bronsi. Inn í ux-
ann vora svo leiddir hinir
dauðadæmdu, og eldur kyntur
undir. Vein þeirra, sem inni í
uxanum vora, er hann varð rauð-
glóandi, líktust bauli tudda,
konungi til mikillar skemmtunar.
Líklegt er þó, að þessar pynding-
ar séu ekki af grískum upprana,
heldur frá Karþagó. En er það
ekki einkennilegt, að Gelon kon-
ungur og harðstjóri er kominn á
spjöld sögunnar, ekki fyrir sigra
sína og stjóm, heldur fýrir mynt,
sem hann lét slá? Um leið muna
menn, líka hvílíka ágætis konu
hann átti, er var Demarete,
drottning hans.
Nú víkur sögunni til þess, er
Telon, sá sem áður er nefndur,
vinnur borgina Himera á norð-
urstönd Sikileyjar. Harðstjórinn,
sem þar ríkti áður, leitar nú á
náðir Karþagómanna um lið-
veislu, til að ná borginni aftur.
Þetta var átyllan, sem Karþagó-
menn vantaði til innrásar á
Sikiley. Fengu þeir einnig
Etrúska af Ítalíu í lið með sér,
en þeir vora miklir hermenn og
alræmdir sjóræningjar. Ætlan
Karþagómanna var ekki bara að
ná Himera á sitt vald, heldur
einnig Sýrakúsu, því veldi hennar
var þeim þymir í auga. Hamilkar
herforingi frá Karþagó settist því
um Himera með miklum her.
Telon var þar til vamar, en fálið-
aður, svo hann gerir Gelon orð
um að koma sér til hjálpar. Er
ekki að orðlengja það, að saman
vinna þeir mágar mikinn sigur á
Karþagómönnum, og það einmitt
á sama degi og Grikkir sigra
Persa í sjóorastunni við Salamis.
Sagan segir, að meðan á bardag-
anum stóð, við Himera, hafí
Hamilkar herforingi fómað guð-
um sínum mörgum dýram, en er
flótti brast í lið hans, hefí hann
sjálfur stokkið á fómareldinn.
Er boð bárast til Karþagó, um
úrslit herfararinnar, fóra sendi-
menn til Sýrakúsu, til að semja
um frið. Karþagómenn óttuðust
nefnilega, að Gelon myndi heija
á Afríku, í framhaldi af sigrinum,
og jafnvel ráðast á sjálfa Kar-
þagóborg. Gelon hafði einungis
áhuga á að taka þá í sátt, og
féllst á stríðsskaðabætur sem
næmu 2000 talentum silfurs.
Hver talenta vegur rúm 36 kíló
svo Gelon fékk þama um 75 tonn
af silfri. Demarete drottning
hafði talið mann sinn á að þyrma
lífí þeirra fanga, sém teknir höfðu
verið við Himera. Færðu Kar-
þagómenn henni þvi gullkrans,
er sumar heimildir segja að hafi
vegið tvö og hálft kíló, en aðrar
að hafí verið hundrað talentur
gulls, í þakklætisskyni.
Til minningar um sigurinn við
Himera lét Gelon slá þennan
fagra pening. Svo heppilega vildi
til, að þá var nýkominn til Sikil-
eyjar frábær mótagrafari. Við
vitum aðeins, að nafn hans byijar
á Ar . . . Hann var fenginn til
að grafa í mótin og hanna þann-
ig peninginn. Á framhlið þessa
tíu drökmu silfurpenings má sjá
fereyki (fjóra hesta), sem dregur
herkerra. Neðanundir er svo
hrætt Afríkuljón á flótta, en það
táknar Karþagó. Á bakhlið pen-
ingsins er andlitsmynd konu.
Hver er hún? Hún gæti verið
vemdargyðja borgarinnar, krýnd
sigurkransi úr ólífum. Höfran-
gamir hennar era þama líka á
sveimi um hana. Þvílíkur yndis-
leiki er yfir svip hennar þó, og
sérkenni, að ætla má að gyðjan,
sem þarna er á myndinni, sé
engin önnur en Demarete sjálf.
Mynt, sem síðar var slegin í Sýr-
akúsu ber mörg einkenni þessar-
ar frægu myntar. Myndin af
gyðjunni og höfrangamir öðram
megin og fereykið hinum megin
á myntinni. Er með ólíkindum
hvflík meistaraverk hægt var að
gjöra, með framstæðum tækjum,
og framleiða fjöldan allan af
þeim, fyrir 2250 til 2450 áram.
Þriðji söluhæsti reyfarinn, á
bandarískum bókamarkaði í dag,
Q'allar einmitt um þennan ofan-
greinda pening. Bókin heitir:
„The eighth commandment" og
er eftir Lawrence Sanders. Bók
þessi fæst hjá bóksölum um allt
land og er mjög skemmtileg af-
lestrar.