Morgunblaðið - 15.08.1987, Blaðsíða 51

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. ÁGÚST 1987
51
Hjónaminning:
Steinþóra Guðmundsdóttir
Guðmundur Þorvaldsson
Steinþóra
Fædd 18. september 1901
Dáin 7. ágiist 1987
Guðmundur
Fæddur 28. april 1897
Dáinn 13. nóvember 1981
í tilefni af andláti Steinþóru
Guðmundsdóttur, er lést 7. ágúst
sl. og verður jarðsungin frá
Hnífsdalskapellu í dag 15. ágúst,
langar mig að rita nokkur orð til
minningar um þau merkishjón sem
Steinþóra og Guðmundur voru.
Steinþóra fæddist 18. september
1901 á Brekku í Brekkudal í Dýra-
firði. Hún var dóttir hjónanna
Guðmundar Jenssonar og Jónínu
Jónsdóttur er þar bjuggu og var
ein af tíu bömum þeirra hjóna.
Guðmundur fæddist 28. apríl
1897 í Hjarðardal, Mýrarhreppi í
Dýrafirði og lést á ísafirði 13. nóv-
ember 1981. Foreldrar Guðmundar
voru hjónin Kristrún Guðmunda
Bjamadóttir frá Kirkjubóli í
Korpudal í Önundarfirði og Þor-
valdur Magnússon, bóndi og skip-
stjóri frá Alviðru í Dýrafirði. Árið
1900 fluttu þau að Rauðstöðum í
Amarfírði og ólst Guðmundur þar
UPP-
Steinþóra og Guðmundur giftust
16. janúar 1932.
Þau hjónin eignuðust 4 böm en
2 elstu börnin dóu í æsku. Þau
vom Gunnar Guðmundur, f. 15.
ágúst 1934, d. 31. maí 1935, og
Guðrún Þórdís, f. 9. maí 1936, d.
26. febrúar 1937. Hulda, dóttir
þeirra, er búsett í Reykjavík og
gift Gunnari Mogensen er starfar
hjá Flugleiðum. Þeirra börn em
Elsa hjúkmnarfræðingur, Mogens
Gunnar, Guðrún Þóra og Petra
Björk; Þorvaldur vélvirkjameistari,
sonur þeirra, er búsettur á ísafirði.
Hann var kvæntur Elínu Jónsdóttur
en þau slitu samvistum. Böm þeirra
em Þóra, Guðmundur vélvirki,
Rannveig og Ingunn.
Ég kynntist þessari fjölskyldu í
bamæsku þegar ég flutti í næsta
hús við þau við Engjaveginn á
ísafirði. Við Þorvaldur, sonur
þeirra, urðum strax góðir vinir og
áttum saman skemmtilegar sam-
vemstundir öll uppvaxtarárin okkar
á Engjaveginum. Frá fyrstu stundu
stóð heimili þeirra hjóna mér opið
og var ég heimagangur á því heim-
ili allan þann tíma er ég bjó á
ísafirði.
Þegar unglingsámnum lauk fór-
um við Þorvaldur í vélvirkjanám
hjá föður hans í Vélsmiðjunni Þór
hf. á ísafírði, en Guðmundur var
einn af meðeigendum vélsmiðjunn-
ar og var þar yfirverkstjóri frá því
að þau fiuttust til ísafjarðar árið
1942.
Ég þekkti lítið til ferils Steinþóm
áður er. þau Guðmundur giftu sig.
Steinþóra var alla tíð sparsöm á
allt tal um sjálfa sig og ræddi frek-
ar um það sem var að gerast á
líðandi stundu. Hún var ákaflega
raungóð kona og ætíð tilbúin að
rétta hjálparhönd þeim er henni
þótti hjálpar þurfí. Hún var fyrir-
myndar húsmóðir, átti fallegt og
hlýlegt heimili sem hún ræktaði af
mikilli natni. Alltaf átti Steinþóra
heimabakaðar kökur og var þeirra
oft notið ásamt öðm meðlæti á
Engjaveginum í þá daga. Ég held
að margir sem þekktu Steinþóm
séu mér sammála um að hún hafi
haft sérstaka og skemmtilega
kímnigáfu. Henni þótti ætíð gaman
og hló stundum dátt þegar við vor-
um eitthvað að prakkarast í góðu
eða töluðum og létum gamminn
geisa og ef okkur tókst vel upp þá
gat Steinþóra skemmt sér vel.
Þegar í æsku þótti Guðmundur
handlaginn og sýndi mikinn áhuga
á tækni þeirra tíma. Faðir hans
hafði víst snemma orð á því að lítill
búmaður leyndist í stráksa, enda
fór svo að þegar Guðmundur varð
16 ára gamall fór hann til Þingeyr-
ar og hóf nám í vélsmíði hjá
Guðmundi J. Sigurðssyni sem var
þekktur langt út fyrir landsteinana
fyrir sína frábæru fagmennsku og
góðu vélsmiðju er hann rak á Þing-
eyri. Þaðan lauk Guðmundur
vélsmíðanámi sínu eftir 4 ár.
Sveinsstykki, þ.e.a.s. prófsmíði
Guðmundar, er forláta vindujám
sem Vélsmiðjan Þór á ísafirði
geymir til minningar um góðan
völundarsmið. Eftir námið vann
hann í 4 ár hjá nafna sínum á Þing-
eyri og hélt síðan utan til Dan-
merkur til frekara náms hjá
Teknologisk Institut og Burmester
& Wine. Þessi tími hans í Dan-
mörku, sem var um eitt ár, hefur
eflaust átt þátt í að móta enn frek-
ar þann hagleiksmann er hann átti
eftir að verða.
Frá Danmörku fer Guðmundur
til Reykjavíkur, vinnur hjá Vél-
smiðjunni Héðni, aðallega yfir
vetrarmánuðina næstu 14 árin. Á
þessum árum tók Guðmundur vél-
stjórapróf frá Vélskóla íslands árið
1928 og rafmagnsdeild Vélskólans
1936.
í millitíðinni á þessum árum vann
hann einnig sem vélstjóri, m.a. hjá
Landhelgisgæslunni, Ríkisskipum
og um tíma á enskum togara. Hann
var vélstjóri í síldarverksmiðjum
Kveldúlfs á Hesteyri síldarsumurin
1930—1935. Sá um niðursetningu
véla og var síðar verksmiðjustjóri í
sfldarverksmiðjunni á Djúpuvík
sumurin 1936—1942.
í nóvember 1942 flytur Guð-
mundur með fjölskyldu sína til
ísaú'arðar og verður þar yfirverk-
stjóri við Vélsmiðjuna Þór hf., sem
þá var í gömlu og hrörlegu húsi við
Fjarðarstræti. Ráðamenn vélsmiðj-
unnar réðust á þeim árum í það
stóra átak að byggja myndarlegt
hús þar sem Vélsmiðjan Þór stend-
ur nú í dag við Suðurgötu á ísafirði.
Guðmundur gerðist fljótt meðeig-
andi í Vélsmiðjunni Þór hf. og lagði
hann mikið af mörkum við upp-
byggingu fyrirtækisms, sérstaklega
hvað snertir menntun og kunnáttu
í starfi ásamt mikilli vinnu er hann
lagði fyrirtækinu til á þessum árum.
Frá Vélsmiðjunni Þór hafa komið
margir úrvals fagmenn sem lært
hafa hjá Guðmundi, enda var hann
talinn góður kennari jafnt í verk-
legri sem bóklegri kennslu. Hann
veitti m.a. í mörg ár forstöðu vél-
stjóranámskeiðum Fiskifélags
íslands sem haldin voru á ísafirði
og um tíma í Vestmannaeyjum.
Eins og fyrr segir þá hóf ég nám
í vélvirkjun hjá Guðmundi og lauk
þaðan sveinsprófi í iðninni. Guð-
mundur reyndist mér góður lærifað-
ir og þau hjónin sýndu mér alltaf
mikla hlýju og vináttu allar götur
frá því ég kynntist þeim. Það var
ekki fyrr en ég settist á skólabekk
erlendis í faginu að ég gerði mér
grein fyrir því hversu afburðafag-
mennsku og snilligáfum Guðmund-
ur _var gæddur í sínu starfi.
í því sambandi langar mig til að
rifja upp atvik því til stuðnings,
þegar færeyskur togari kom til ísa-
fjarðar með brotna dieselvél er
knúði togvindu skipsins. Mig minnir
að a.m.k. 3 stimplar hefðu brotið
sér leið út í gegn um vélarblokkina
og kæligangur vélarinnar mikið
brotinn og skemmdur. Togarinn var
rétt hálfnaður með túrinn og reikn-
aði sennilega með því að fara heim
eftir að búið væri að dæma vélina
ónýta. Guðmundur var kallaður um
borð og spurður álits. Eftir ná-
kvæma skoðun og umhugsun
sagðist Guðmundur geta gert við
vélina svo togarinn gæti lokið veiði-
ferðinni, ef til væru varahlutir í
vélaumboðinu í Reykjavík. Svo
reyndist vera að varahlutir voru til
og gerði útgerðin sig ánægða með
að skipið gæti klárað túrinn þvi
komið væri að klössun og þá yrði
skipt um vél í leiðinni. Þegar var
hafist handa við að rífa vélina og
sjóða og bæta kæligang vélarinnar
ásamt því að fræsa upp á nýtt
sætin fyrir slífamar. Þegar því var
lokið voru varahlutirnir komnir og
vélinni „tjaslað saman" og hún
prufukeyrð. Reyndist allt vera í lagi
og gat togarinn lokið veiðiferðinni
áfallalaust. Frá umboðsmanni tog-
arans bárust þær fréttir að togarinn
hefði farið aðra veiðiferð með við-
gerðina áður en skipt var um vél í
skipinu. Þessi frammistaða er að
mínu mati afrek, sérstaklega miðað
við þær aðstæður og þann verk-
færabúnað sem til staðar var.
Þau hjónin Steinþóra og Guð-
mundur eru nú öll og eftir lifir
minningin um góðar manneskjur
er gott og gagnlegt var að þekkja.
Huldu og Þorvaldi ásamt íjölskyld-
um þeirra sendum við innilegar
samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning Steinþóru og
Guðmundar.
Sverrir Jónsson
Kveðjuorð:
Lárus Biörnsson
í Grímstungu
Vatnsdalurinn var fallegur 6. júní
1987. Sól og norðan andvari lék
um dalinn. Lambær þöktu tún og
engi. Farfuglar byggðu sér hreiður.
Svanir lyftu sér til flugs og héldu
til heiða.
Um dalinn allan mátti sjá mikla
umferð bfla, þeir lögðu leið sína að
Undirfellskirkju. Þar átti að jarð-
syngja í dag. Maðurinn sem átti
að jarða var enginn annar en Lárus
Bjömsson f Grímstungu. Maðurinn
Lárus í Grímstungu í Vatnsdal var
þekktur um land allt. Það lék um
hann viss ævintýraljómi, sem reis
hæst í fjarlægð. Með Lárusi er
genginn einn sérstæðasti persónu-
leiki í minnum þeirra sem þekktu
hann best. Lárus skar sig úr fjöld-
anum á margan hátt. Það var eftir
honum tekið þar sem hann fór.
Hann var hár maður, spengilegur
og velvaxinn. En það sem mesta
athygli vakti var persónan sjálf.
Svipmótið, andlitsfallið, augu, enni
og létt liðað hár. Allt vann þetta
saman, að mynda persónutöfra er
hafði vald og laðaði viðmælandann
að sér. Lárus gekk aldrei í skóla.
Hann var vel greindur, söngvinn
og sagði sögur svo eftir var tekið.
Lárus Bjömsson var aldamótamað-
ur í orðsins fyllstu merkingu. Hann
trúði á landið og framtíð þess í
gegnum moldina og gróðurmátt
hennar. Láms treysti á mátt sinn
og megin eins og fomir kappar.
Leysti vandamál sín sjálfur, sem
hann taldi vera veginn til velsældar
og hamingju.
Lárus Bjömsson var fæddur á
Réttarhóli í Forsæludalskvíslum
árið 1889. Langt uppi á heiði eða
4ra tíma lestargang frá Forsælud-
al, efsta bæ í Vatnsdal. Á þessari
leið er yfir ár að fara. Faðir Láms-
ar var Bjöm Eysteinsson, þjóðkunn-
ur maður fyrir dugnað og sjálfs-
bjargarviðleitni. Þrátt fyrir margt
mótlætið í eignamissi og fleim, þá
lét hann aldrei bugast, heldur gekk
hann bjartsýnn móti framtíðinni.
Ég hef einhvem tímann heyrt þá
sögu af Bimi Eysteinssyni, að hann
hafí verið ákveðinn í því að fara
ásamt mörgum ættmennum sínum
til Vesturheims, en _ snúið við á
bryggjunni og sagt „Ég fer hvergi.
Ef ég get ekki lifað á iandinu sem
ól mig get ég hvergi lifað.“ Bjöm
Eysteinsson stóð eignalaus með
konu sinni Helgu Sigurgeirsdóttur
og horfði til heiðarinnar. Þau reistu
bú á Réttarhóli. Bjuggu þar í fímm
ár og komust í sæmileg efni. Hugs-
um okkur líðan konunnar þegar
hríðin lamdi þekjuna, með bömin
ein í hreysinu og maðurinn úti að
draga björg í bú.
Á Réttarhóli steig Láms sín
fyrstu spor og andaði að sér heiðar-
loftinu í blíðu og stríðu. Ég er ekki
frá því að þessi áhrif hafi búið í
honum og þroskast. Láms var hýr
og mildur eins og heiðin, þegar hún
skartar sínu fegursta í gliti sólar.
En í óveðmm harður og hijúfur.
Hann var sannfærður um að allt
sem hann gerði var rétt. Láms vissi
líka snemma hvað hann vildi. Það
var árið 1910. Þá var Láms 21
árs, að hann fór að búa í
Grímstungu. Hann hafði ýtt burt
af jörðinni föður sínum og bróður.
Láms hafði fljótt fundið að skap
hans var ekki að deila búi með öðr-
um, enda Láms ráðríkur og stór-
huga.
Grímstunga er landnámsjörð.
Landgæði þar mikil og landið stórt,
er teygir sig inn til heiða. I
Grímstungu hefur Láms strax
fundið rúm fyrir athafnaþrá sína
og návist heiðarinnar heillaði hann.
Láms kvæntist Péturínu Jó-
hannsdóttur. Hún var dugleg og
vel greind kona. Þau eignuðust átta
böm. Láms varð einn af Q'árflestum
Morgunblaðið/Sigurður Jónsson
Bjarni Kristinsson kaup-
maður i Bjarnabúð á Braut-
arhóli.
Biskupstungur:
Feiknaum-
ferð í sumar
Selfossi.
VAXANDI umferð ferða-
manna um efri hluta Arnes-
sýslu leiðir af sér aukna
þjónustu. Á Brautarhóli við
afleggjarann að Aratungu
starfrækja hjónin Bjarni
Kristinsson og Oddný Jós-
efsdóttir verslunina Bjama-
búð.
„Við kappkostum að veita
ferðamönnum, sveitungum og
sumarbústaðafólki sem besta
þjónustu," segir Bjami kaup-
maður. Að hans sögn er mikill
straumur fólks í sundlaugina við
Aratungu um helgar. „Þetta
hefur verið feiknaumferð í sum-
ar þó hún takmarkist auðvitað
dálítið af slæmum vegurn en það
stendur víst til bóta.“
Á Brautarhóli hefur verið rek-
in bensínsala í 40 ár og svo er
enn. Þar er að auki videóleiga
og lottómiðstöð. Inn af greiða-
sölunni er nýlenduvömverslun
þar sem á boðstólum em algeng-
ar nauðsynjavömr.
Það er þó ekki aðeins ferða-
menn sem sækja Bjama heim í
búðina á daginn því þar renna
við sveitungar sem eiga leið hjá,
spyija frétta á meðan rennt er
úr einni gosflösku eða munngát
mauluð og látin linast á tung-
unni.
Sig. Jóns.
bændum landsins. Lítill drengur á
hlaðinu við Sunnuhlíð gleymir ekki
fjárbreiðunni sem rann viður háls-
inn á haustdögum heim að Gríms-
tungu. „Ég vil verða eins og Láms
þegar ég verð stór,“ hugsaði hann.
Ég held að margur ungur maður
hafi átt sér Láms sem fyrirmynd.
Láms átti góða hesta, sem vom
þolnir og þróttmiklir, enda kom það
sér betur, því hann lagði oft mikið
á hesta sína í löngum og erfiðum
ferðum á heiðum uppi. Láms unni
heiðinni, var grenjaskytta góð og
naut þess að liggja á grenjum.
Hlusta á kyrrð næturinnar og heyra
vormorguninn vakna með fugla-
söng. I heimi heiðarinnar var hugur
Lámsar oft allur. Þau áttu hvort
annað. Hann var klettur í fjalli.
Láms var jarðsettur í heimagraf-
reit í Grímstungu, sem hann hafði
fengið leyfi fyrir og valið sér stað
á næsta punkti túnsins, skammt frá
Álkugili. Þaðan er vítt til veggja
og fallegt að horfa yfir tún og engi.
Nú var Láras kominn heim á ný
eftir nokkurra ára fjarvem hjá
Kristínu dóttur sinni á Bakka og
manni hennar Jóni Bjamasyni, og
lagptur við hlið konu sinnar sem
hann unni og mat alltaf mikils.
Svanur flaug þögull inn dalinn til
heiðar.
Guðlaugur Guðmundsson