Morgunblaðið - 15.08.1987, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. ÁGÚST 1987
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. ÁGÚST 1987
33
Útgefandi miriUifrft Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri HaraldurSveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aðstoðarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fróttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskriftargjald
550 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 50 kr. eintakið.
Landgræðsla
og belgjurtir
Sterkar líkur standa til þess
að rúmlega þrjár milljónir
hektara gróins lands — eða
helmingur þess gróðurlendis
sem til staðar var á öndverðri
landnámsöld — hafi eyðst frá
því byggð festist í landinu.
Ástæður þessarar hrikalegu
gróðureyðingar eru margar.
Sumar náttúrulegar eins og
eldvirkni landsins og kólnandi
tíðarfar. Aðrar rekja rætur til
mannvistar, eins og eyðingar
skóga, meðal annars til kola-
gerðar, sem var mikil fyrr á
öldum, og ofbeitar, einkum á
seinni öldum — og enn í dag.
Uppblástur kórónaði síðan
eyðilegginguna.
Auðlindir hefðbundinna at-
vinnuvega okkar, fískistofnar
og gróðurmold, hafa nýtingar-
mörk, sem ekki má yfír fara,
án þess að höfuðstóllinn rými.
Þessir höfuðstólar geta jafnvel
þorrið. Þannig þvarr Norður-
landssíldin, sem var einskonar
gullkista þjóðarbúsins frá því
snemma á þessari öld og fram
yfir hana miðja, fyrst og fremst
vegna ofveiði okkar og annarra
síldveiðiþjóða. Þannig þvarr
helft þess gróðurlendis, sem
landinu fylgdi þá numið var,
meðal annars vegna þess að
landsmenn ofbuðu því, þó að
fleiri ástæður kæmu til.
Landgræðsla ríkisins var
sett á fót árið 1907. Allar göt-
ur síðan eða í 80 ár hafa
íslendingar tekizt skipulega á
við gróðureyðinguna. Skóg-
rækt ríkisins og skógræktarfé-
lög hófu og herferð, sem enn
stendur, og hefur lyft Grettis-
tökum. Það hefur í raun orðið
þjóðarvakning til gróðurvemd-
ar og gróðurræktar, en betur
má ef duga skal. Ofbeit sauð-
fjár og hesta er veruleiki á
líðandi stund. Vaxandi umferð
ferðafólks ógnar viðkvæmum
hálendisgróðri. Og heimavam-
arliðið, það er Landgræðslan,
Skógræktin og samtök áhuga-
fólks, hafa ekki ijárhagslegt
bolmagn til að koma upp nauð-
synlegum vömum, hvað þá að
breyta vöm í sókn.
Hér skal ekki lagður dómur
á „hertæknilegar" aðferðir til
að verjast frekari gróðureyð-
ingu og vinna aftur glötuð
gróðurlendi. Sýnt er þó að grípa
verður til beitarstýringar —
ítölu — og jafnvel friðunar
landsvæða, þar sem gróðureyð-
ing er yfírvofandi. Efla þarf
fræ- og áburðardreifingu, bæði
úr lofti og með fjöldaframtaki
fólks, sem gjalda vill landi sínu
sanngjarnan búsetutoll. Enginn
vafi er heldur á því að skóg-
ræktin á eftir að gegna stóm
og vaxandi hlutverki í endur-
heimt gróðurlendis, jafnhliða
því að vera arðgæf búgrein,
þar sem skilyrði til skógræktar
em bezt. Hugsanlegt er einnig
að nýir landnemar í gróðurríki
fjallkonunnar, eins og lúpínan,
eigi eftir að fara með stórt hlut-
verk bæði í endurheimt gróður-
lendis og fóðurframleiðslu.
Andrés Amalds, beitarþols-
fræðingur, segir í nýlegri
Morgunblaðsgrein, að flest
bendi til þess að Alaskalúpínan
sé bæði ódýr og árangursrík
leið til uppgræðslu. Hann segir
og athuganir benda til þess „að
lúpínan sé álitlegur kostur til
fóðurframleislu . .. og kynbætt
lúpína gæti orðið til þess að
gjörbylta beitarháttum og
draga úr ásókn í viðkvæm eða
illa farin beitarlönd“. Hinsveg-
ar „sé sitt hvað í fari hennar
sem þarf að athuga nánar áður
en hefja megi almenna upp-
græðslu með lúpínu... og
stórauka þurfi rannsóknir á því
hvernig lúpínan hagar sér í
íslenzku vistkerfí“. Með hlið-
sjón af þessum ummælum og
fleiri slíkum frá fagfólki er
ljóst, að veita þarf töluverðu
fjármagni til rannsókna á
lúpínu og reyndar belgjurtum
almennt, „því þær gætu falið í
sér lykilinn að fóðuröflun
framtíðarinnar“, eins og Andr-
és Amalds kemst að orði í
tilvitnaðri Morgunblaðsgrein.
Við þurfum í senn að lifa í
sátt við náttúm landsins og á
gögnum þess og gæðum. Við
eigum hinsvegar landinu stóra
skuld að gjalda vegna gróður-
eyðingar af mannavöldum.
Þjóðarvilji stendur til þess að
sú skuld verði greidd í áföngum
en refjalaust. Þess er því að
vænta að þau fyrirheit í stefnu-
yfírlýsingu ríkisstjómar Þor-
steins Pálssonar að „gerð verði
áætlun um nýtingu landsins,
sem miði að því að endur-
heimta, varðveita og nýta
landgæði á hagkvæman
hátt..." verði anriað og meira
en orðin tóm.
Bandarísk skólabpm mót-
mæla hvalveiðum Islendinga
— vinsælt kennsluefni í grunnskólum leggur grunninn að herferðinni
Frá Jóni Ásgeiri Sigurðssyni, fréttaritara Morgunblaðsins í Bandaríkjunum.
EHBASSY 0F ICELANO
2022 Connectlcut Ave. N.U.
Uashlngton, D.C. 20009
HE THE UNDERSIGNED SCH00L CHILDREN *•«? THCIR PAIEHTS OF
__________________________ PUBLIC SCHOOL IN .
THE ------- -----------------------------
ILLIN0IS REQUECT THAT/rOUR C0UNTRY ST0P NOW AND FOREVER, THE
KILLING OF ALL WHALES.
THE WORLD'S WHALES BELONG TO EVERYONE TO SEE AND ENJOY.
They should be free to roah the oceans WITHOUT the CRUEL,
INHUMANE SLAUGHTER THAT YOU N0W IMPOSE ON THEM. IN THIS M0DERN
AGE THIS PRACTICE IS BARBARIC. Y0UR COUNTRIES ATTITUDE ABOUT
WHALE HUNTING IS WRONG AND COULD LEAD TO THEIR EXTINCTION.
The ruthless, selfish whaling interests in your country
COULD CAUSE A L0SS IN INCOME AS THE PE0PLE 0F OTHER NATIONS
TURN AWAY FR0M YOU.'TV.cCHILDREN ARE THE FUTURE LEADERS OF OUR
COUNTRY AND WE URGE VOU T0 CEASE THE KILLING OF WHALES NOW
liyndi JToy i, 4-rt
rv\» l'. C s o. Un *>
Einn fjölmargra undirskriftalista, sem íslenska
sendiráðinu í Washington bárust frá börnum í
Frankfort Square-skólanum. I áskoruninni segir:
„Við undirrituð skólabörn og foreldar okkar í
Frankfort Square-skólanum í Frankfort, Illinois,
förum fram á að land yðar hætti öllum hvalveiðum,
nú þegar og til langframa.
Hvalir heimsins eru eign allra og allir eiga rétt
á að sjá þá og njóta þeirra. Þeim á að vera fijálst
að synda um heimshöfin án hinnar ruddalegur,
ómannlegu slátrunar, sem þér framkvæmið á þeim.
Á þessari nútímaöld er slíkt athæfi villimannlegt.
Afstaða lands yðar til hvalveiða er röng og gæti
leitt til útrýmingar hvala.
Hinar miskunnarlausu og eigingjörnu hvalveiðar
lands yðar gætu leitt til tekjutaps er aðrar þjóðir
snúa við yður bakinu. Börnin eru leiðtogar framtíð-
arinnar í landi okkar og við hvetjum ykkur til að
hætta hvaladrápinu strax og að eilífu.
h C/glu C»lumbii» Dnp.»lili/8und,iy. Julv 12. >9S7 ■
THANK YOU WENDY’S
For NOT Buying Cod Fish From
lceland, Norway or Japan
AN 0PEN LETTER T0 WENDY'S EMP10YEES, STOCKHOLDERS AND CUST0MERS
In Mirth 1987, Wendy't Internetlontl advertHed on Chlcago tret rtdlo itatlons
thtt It used cod fllh from lceltnd in itt fi*h ttndwichet. It i* known that the
lceltnd fisheries thtt tell cod flth to the U.S. tlto kill whales. Iceltnd, Norway
and Jtptn htve openly defied the I.M.C. eiorttorluni on whale hunting. These three
countries htve repeatedly lied tnd htve been intentiontlly deceptive to the United
Stttet about everything from lllegtlly huntlng whtlet to driftnet abuses (See TIHC
HA0A7INC. June 29, 198/. page 9). No U.S. company or fast food restaurant chtln
thould ever consider purchasing fish products from these countries elther DIRECTLY
or INDIRECTLY through fish markettng wholestlers (i.e. blind purchtslng).
Confronted by the UHALC PR0TECTI0N FEDERATION tnd other whale protection
groups regtrding the Iceland fish purchase advertisements. t Wendy's Internationtl
corportte spokesmtn. Hr. Denny Lynch, Vice-Presldent of Corporate Communlcttlons,
ctllcd the HIDWEST U.S.A. UHALC PR0TECTI0N FEDERATION tnd sttted "The Wendy't
Iceltnd Cod Fish Stndwlch rtdio comme'cltl was 1n error.. .Wendy's does not know-
ingly buy its cod fish or tny other fish from lceland...Wendy's only buys its fish
from domestic fish mtrket suppliers...who tre in turn supplied by U.S. and Canadtan
flshermen." Hr. lynch emphtsiaed thtt "No Wendy's corportte officitl(s) approved
of Iceltndic cod fish purchaset or htve tny knowledge of such purchtses. Accordlng-
1y, Wendy's does not, nor would they, buy fish products from whale hunting count-
rles. Wendy's sincerely believes that all of of its fish comes from honest U.S. tnd
Ctntditn North Atlantic flshermen tnd not from thc illegal whale huntlng countrles.'
The WHAtE PR0TECTI0N FEDERATION thanks Wendy's for its truthful tnswers tnd
slncere intent to purchtse only froo honest domestic U.S. tnd Ctntdian fishcrmen
and fish market wholestlers that do not ^j*h products derived from the whafe
Kuntinq countries'. THeUHAL'E' Þft&TECTlÖN fEoEftATION tlso thanks Wendy's 757'(rs "
ourchase of 100< pure domestic fresh beef used 1n its hamburgers, rtther thtn
froien beef imported from countries engtged 1n rtinforest destruction. We feel thtt
Wendy's has acted in t very responsibie manner. WE URGE EVERY0NE T0 PATR0NI2E THE
WENDY'S RESTAURANTS F0R PUTTING WHALES, AHERICA, AND THE WORLD'S EC0L0GY FIRST MITH
THE FINEST AN0 FRESHEST F00D SELECT10NS FR0M D0MESTIC S0URCES.
mY’S - THANK M1
TRUCK DRIVERS-SECRETARIES-SHIPPING CLERKS—FISH PR0DUCT HANDLERS—
AND ALL NHALE PR0TECTI0N SYKPATHIZERS
Ue need your help to stve whties. The WHALE PR0TECTI0N FEDERATION 1s intereste^l 1n
obttining photo copies of documents such ts; bills-of-ltdlng. invoices, memos or
other correspondence thtt links or offers proof of purchtses from ICELANO, NORWAY
or JAPAN by Fish Market Wholestlers, Restaurants, Food Store Chains or any END -
USERS of’ these products. Persons furnishing this informttion ctn be tssured thtt
•11 correspondence sources for such infonution will be kept strictly confidentiti,
Your fintncitl tnd mortl support for whtTe protection wouid be tpprecitled.
Tht MIDUEST U.S.A. WHALE PR0TECT10N FEDERATI0N is not-for-profIt with voTunteer
help onTy. 100X of tny contribution goes towtrd whtTe protectton.
MIDWE8T U.8.A. WHALE PROTECTION FEDERATION
P.O. BOX 0
PALOS PARK, ILLINOIS 00464
NO COUNTRY AND NO FISHING ÍNDUSTRY HAS THE ttORAL OR LE6AL
SHU »1? H'fi'flðR ÖWMMíí
MIDWEST U.S.A.
Whale Prolection Federation
P.O. Box 9
Palos Park, lllinois
60464
July 23, 1987
Harris W. Fawell,
tteaber oí Congreoa
U.S. House of Representativeo
Washington, D.C.
Dear Congressoan Fawells
It wao a pleaeure to meet personally with you to diecues
the problems of tbe Japaneee driftnet and whale abuse issues.
We appreciate your concern and interest to look into these mattera
as our elected representative. Thece iseuoa are very iaportant
to many of your constituenta.
The MIDWE6T U.8.A. WHALE PROTECTION FEDERATION is pleased
that you will accept the attached petitions fron the entire student
body of the Frankfort Square Elenentary School in Frankfort, Illinois
proteating the illegal whaling policiea of Iceland, Norway and
Japan. We appreciate your personal interest in enauring their
delivery to the respective enbassies in Waehington under cover
of your own letter of concern. We praise and applaud your action
on our behalf.
The WHALE PROTECTIQN FEDERATION ie also attaching an infor-
nation packet regarding the Japanese driftnet abuses and urges
your involvenent into this issue. We also urge you to deny
renewal of any new drifnet or fishing pernits to Japan. Japan'a
blatant disregard for narine life, overharvesting, incidental
kills, castaway driftnets and the ocean'e ecology denands sone
serious response fron our goveronent. We alao urge your aupport
to inpose trade sanctions against the Toshiba Corporation.
Sincerely,
Edward ttorlan
Director
• liflhl lo be Iim liom cpture hi
Bréf til bandaríska þingmannsins Harris W. Faw-
ell, þar sem hann er beðinn að beita sér fyrir banni
á hvalveiðar íslendinga, Norðmanna og Japana og
einnig reknetaveiðar Japana. í bréfinu er einnig
farið fram á stuðning þingmannsins við refsiaðgerð-
ir gegn japanska Toshiba-fyrirtækinu. Bréfið er
undirritað af Edward Morlan fyrir hönd hvala-
verndunarsamtaka hans, og því fylgdu undirskrifta-
listar skólabarna á borð við þann, sem er sýndur
með þessari grein.
Mr. James Nlar, President
Wendy's International
P.O. Box 256
4288 West Dublin Granville Rd.
Dublin, Ohio 43017
Exaaple copy of .
typicel petitioa/
from school cNÍldren.
S6RADE
oa *
GRADE AT THE
&e.k. /L/-'**>/<.
n WE THE UNDERSIGNED CHILDREN OF THEi
r/)U>S Ixiís.i'_________PUBLIC SCHOOL IN
ILLÍNOIS RESPECTFULLY REOUEST THAT WENDY'S INTERNATIONAL STOP
BUYING FISH FROM ILLEGAL FISHERIES IN ICELAND, NORWAY OR JAPAN.
These COUNTRIES ARE ENGAGED in THE UNLAWFUL, INHUMANE KILLING
OF WHALES. THE WORLD'S WHALES BELONG TO EVERYONE INCLUDING US.
WE WANT TO SAVE THESE PRECIOUS GENTLE GIANTS FROM EXTINCTION
FOR OUR GENERATION AND FUTURE GENERATIONS.
NO COUNTRY AND NO COMPANY HAS THE RIGHT TO PUT PROFIT,
CAPITAL GAINS OR MARKET POSITION AHEAD OF THE WORLD'S ECOLOGY
OR AT THE PRICE OF EXTERMINATING A SPECIES, WE URGE YOU TO
PLEASE STOP BUYING FROM ILLEGAL AND UNLAWFUL COUNTRIES AND
COMPANIES, BUY INSTEAD FROM HONEST AMERICAN AND CANADIAN FISHERIE
íLrmy OU'j'Jy
COMPANIES
i [yq
2m

1
¥
z

-----(Lmy 'm'j'il' _________
^ qoYftynjQ. Ti*r
Student petitiona to a major
1 /' r h r4ataurant chain to refrain fro*
_____1 / v-7 *t purohaaing fiah from whaling
1V\ i k pPl cou°tiT *our°'*

[ 1 «\ VT L i / u» c « -» y j
Wií I? i

JnoMj Gaotrfh
—(V——
M $ g)ki^i<-i K e -
ITúc
>ei
icr/jC—-----
qrfAhr ret
U L P
A..X01? j

í on i c k cwá ^_____
(W/y/Vje ,■ QwvMt'WÝr__
1 LQbfl. \\ 'XÝÝ2&KAI
ret Mn ^ "
Auglýsing, sem samtök Morlans birtu til þess að
þakka Wendy’s veitingahúsakeðjunni fyrir að kaupa
ekki fisk frá hvalveiðiríkjum. Þar segir að vitað
sé, að sömu fyrirtækin og selja fisk til Banda-
ríkjanna, stundi einnig hvaladráp.
Bréf til Wendy’s, þar sem fyrirtækið er hvatt til
að kaupa aðeins fisk frá „heiðarlegum kanadískum
og bandarískum fyrirtækjum" en ekki af lögbijót-
unum íslendingum, Norðmönnum og Japönum.
Krakkar í grunnskóla í miðju
landi í Bandaríkjunum safna
undirskriftum og peningum til
að mótmæla hvaladrápi á ís-
landsmiðum. Þau eru á aldrinum
átta til ellefu ára og auk þess
að safna undirskriftum allra í
skólanum fá þau fólk í hverfinu
til að skrifa undir og þær rúm-
lega 5.000 krónur sem safnast
afhenda þau hvalavinasamtökum
til baráttu gegn hvaladrápi.
Hvemig stendur á því að banda-
rískir krakkar, sem búa í miðju landi
og hafa aldrei séð hvali, fá svo
geysilegan áhuga á því að koma í
veg fyrir hvalveiðar Islendinga?
Fyrsta skrefið var að 8 til 12 ára
krakkar í Frankfort Square-skólan-
um í Illinois-fylki lærðu um sigling-
ar, náttúruvemd og hvalaskoðun
allan síðasta vetur. Þetta var hluti
af vísindanámi, sem byggist á því
að nota sérstakt mynda- og tölvu-
forrit, sem nefnist „Sjóferðin á
skútunni Mimi".
„Þetta er besta kennsluefni sem
ég hef kynnst," sagði Karen Pmd-
ik, skólastjóri Frankfort Square-
gmnnskólans, í viðtali við fréttarit-
ara Morgunblaðsins. „Krakkamir
læra um vistfræði, siglingar, hvem-
ig menn komast af í sjávarháska
og þau læra að leita að hvölum.
Megintilgangurinn er að kynna
bömum á þessum aldri hugtök í
vísindum og stærðfræði, með því
að segja þeim sögu sem þau eiga
auðvelt með að skilja." Nemendur
við Frankfort Square-skólann eru á
aldrinum 7 til 12 ára og em um
400 talsins.
Það er Bank Street-kennaraskól-
inn í New York sem framleiðir þetta
kennsluefni um sjóferðina á Mimi
og starfa 20 manns hjá deildinni
sem annast gerð þessa kennsluefn-
is. Frá upphafi Mimi-deildarinnar,
árið 1984, hafa verið gerðir tveir
hlutar af sjóferðinni á þessu' ævin-
týraskipi, Mimi. Fyrri hlutinn, sem
Frankfort Square-skólinn keypti,
fjallar um sjávarlíffræðinga sem
rannsaka hvalina undan ströndum
Maine-fylkis í norðaustanverðum
Bandanícjunum. Lorin Driggs, sem
stjómar Mimi-deildinni, áætlar að
þetta kennsluefni sé notað í um
2.000 skólum í Bandaríkjunum.
Þetta em 12 myndbönd sem
fjalla um ævintýralegt starf vísinda-
manna og ungra aðstoðarmanna
þeirra. Þar skiptast á leiknir kafl-
ar, eins og þegar skipstjórinn á
Mimi fellur fyrir borð í ískalt hafið,
og hinsvegar raunverulegt vísinda-
starf, það er að segja rannsóknir
vísindamanna á líkamlegum áhrif-
um ofkælingar í sjó.
Tilfinningabönd
„Við kusum að sýna leiðangur í
leit að hvölum, vegna þess að böm-
um þykir afskaplega vænt um
þessar skepnur og það er auðvelt
að vekja áhuga á þeirra á skyldum
hlutum," sagði Lorin Driggs í við-
tali við fréttaritara Morgunblaðsins.
„Við vildum virkja þessar tilfinning-
ar og beina áhuga krakkanna að
vísindum. Þau eiga fyrst og fremst
að læra að skilja hvemig vísinda-
menn standa að verki."
„í Bandaríkjunum fer þeim
fækkandi sem leggja stund á nám
í vísindum og við viljum stemma
stigu við þeirri þróun. Við reynum
að sýna hvemig venjulegir vísinda-
menn nálgast verkefni sín og vinna
úr þeim. Námið á að veita bömum
réttan skilning á vísindastarfi, í stað
ýmiss konar skemmtiefnis í sjón-
varpi og blöðum, sem oft gefur
krökkum þær hugmyndir að
vísindamenn séu illvirkjar sem búa
til ógeðsleg efnasambönd."
Með myndböndunum fylgir bæði
prentað efni og tölvuforrit. Prent-
málið hvetur krakkana til að láta
hendur standa fram úr ermum og
nýta þá þekkingu sem þau afla sér
á sjóferðinni með Mimi. Raunar er
ekki tekin afstaða með eða móti
náttúmvemd eða hvaladrápi, enda
er megintilgangurinn sá að vekja
áhuga krakkanna á vísindunum.
Tölvuforritið kennir krökkunum
að nota tæki um borð í skipi, eins
og áttavita, ratsjá og fleira. Enn-
fremur öðlast krakkamir reynslu í
þvi að leita að hval sem hefur
týnst. Karen Pmdik, skólastjóri
Frankfort Square-skólans, sagði
stolt að krakkamir í sínum skóla
hefðu staðið sig svo vel í náminu
allt síðasta skólaár, að þau hefðu
sigrað í keppni við aðra skóla um
kunnáttu byggða á „Sjóferðinni á
Mimi".
Jafnframt sýningum í skólum
hafa langflestar almenningssjón-
varpsstöðvar (Public Broadcasting)
sýnt þættina tólf. Þættirnir hafa
verið seldir til annarra landa, til
dæmis Bretlands, írlands, Ástralíu
og Mið-Austurlanda. íslenskar sjón-
varpsstöðvar hafa ekki sýnt þessu
efni áhuga, en á hinn bóginn heim-
sóttu þrír Islendingar Bank Street-
kennaraskólann í vor, til að kynna
sér aðferðimar við gerð þessa
kennsluefnis.
Hvaðan kemur þessi
ofboðslegi áhugi
á hvalavernd?
Menn þurfa að gera sér grein
fyrir því að viðleitni bandarískra
stjómvalda til að fá Halldór Ás-
grímsson sjávarútvegsráðherra til
að fallast á minnkandi hvalveiði-
kvóta á sér öflugan og útbreiddan
stuðning meðal bandarísku þjóðar-
innar. Saga Melvilles um hvíta
hvalinn Moby Dick hefur vakið sam-
úð margra Bandaríkjamanna með
hvölunum, ennfremur langvarandi
barátta umhverfisvemdarmanna
fyrir hvalavemd, hinar vinsælu
hvalaskoðunarferðir, nú síðast
kennsluefnið um sjóferðina á Mimi,
og margt fleira.
Umhverfisvernd varð mikið
tískumál í Bandaríkjunum á sjö-
unda áratugnum og á þeim ámm
var Craig Van Note blaðamaður í
Kalifomíu. Craig veitir núna for-
stöðu Monitor, sambandi banda-
rískra hvalavinafélaga, með aðsetur
í höfuðborginni Washington.
„Áhugi minn og annarra vaknaði
vegna greinar Scott McVay í tíma-
ritinu Scientific American árið
1966, þar sem hann sýndi fram á
að hvalastofnamir í höfunum væm
í mikilli hættu," sagði Craig Van
Note.
Bandarískir umhverfisvemdar-
menn ræddu hvalavemd í þaula á
þessum árum og létu til skarar
skríða, meðal annars með þeim
árangri að Nixon forseti gekkst
fyrir samþykkt laganna um vemd
sjávarspendýra árið 1972. Sama ár
héldu Sameinuðu þjóðimar um-
hverfisráðstefnu í Stokkhólmi, þar
sem Bandaríkjamönnum tókst að
vekja mikla athygli á hvalavemd
en ráðstefnan samþykkti samhljóða
tillögu um 10 ára hvalveiðibann.
Flestir fulltrúar Bandaríkjanna í
Stokkhólmi héldu rakleiðis til Lond-
on á fund Alþjóða hvalveiðiráðsins
í júnflok 1972 og kynntu hvala-
vemdarstefnu ríkisstjómar sinnar.
Þá áttu 13 þjóðir aðild að hvalveiði-
ráðinu og 9 þeirra vom hvalveiði-
þjóðir. „Hypjið ykkur út,“ voru
viðbrögðin að sögn Craigs Van
Note. Við svo búið upphófst mikil
herferð í Bandaríkjunum undir lq'ör-
orðinu „Björgum hvölunum". Fólk
var hvatt til að kaupa ekki japansk-
ar vömr og árið 1974 sendi
bandaríski viðskiptaráðherrann
staðfestingarkæra til forsetans
vegna hvalveiða Japans og Sovét-
ríkjanna.
Andóf bandarísks almennings
gegn hvalveiðum smitaði út frá sér
til annarra landa og bar að mati
Craigs Van Note þann árangur að
aðildarríki Alþjóða hvalveiðiráðsins
tóku að fylgja þeim kvótum sem
ráðið hafði ákveðið, í stað þess að
leggja fram formleg mótmæli og
veiða síðan að vild. Ennfremur olli
þrýstingur frá hvalavinum því að
heildarkvótinn, sem var 47.000
hvalir á þessum ámm, lækkaði um
tvö til fimm þúsund hvali á ári, þar
til lagt var blátt bann við hvalveið-
um í atvinnuskyni.
Edward Morlan o g and-
ófið gegn kaupum
á íslenskum afurðum
Þegar áhugi krakkanna í Frank-
fort Square-skólanum á hvalavemd
hafði vaknað áttu þau auðvelt með
að afla sér meiri upplýsinga. Nokkr-
ar milljónir Bandaríkjamanna eiga
aðild að ýmsum samtökum, eins og
Greenpeace, Mannúðarsamtökun-
um, Dýravemdarstofnuninni og
Hvalavinafélaginu. Kennari við
skólann fékk að beiðni nemenda
Edward Morlan rafverkfræðing til
að halda erindi. Edward er 49 ára
gamall, býr í nágrenningu og hefur
á undanfömum ámm rækilega
kynnt sér rannsóknir á hvaldýmm.
Hann hefur varið sumarfríum í ferð-
ir á austur- og vesturströnd
Bandaríkjanna til að skoða hvali
og kynna sér háttemi þeirra.
„Mér hefur alltaf þótt vænt um
hvali," sagði Edward Morlan í við-
tali við fréttaritara Morgunblaðsins.
„Ég sendi peninga til Greenpeace
og annarra samtaka, eins og þús-
undir nágranna minna í miðfylkjum
Bandaríkjanna hafa gert. En bæði
vegna skorts á virkum samtökum
á staðnum og óska þriggja gmnn-
skóla eftir erindum um hvalina,
ákvað ég að hella mér útí þetta.
Ég stofnaði „Hvalavemdarsamtök
miðfylkjanna" sem byggjast algjör-
lega á sjálfboðaliðum og láta alla
peninga úr söfnunum renna til
hvalavemdar. Núna hef ég haldið
hátt á fimmta tug erinda hjá fjöl-
mörgum skólum, bókasafnshópum,
söfnuðum og öðmm og held áfram
í vetur. í stað þess að fara í sumar-
frí á næsta ári tek ég sumarleyfið
út með þessu móti, ég er ekki viss
um að fyrirtækið gefí mér meira
félagsmálafrí."
Rafverkfræðingurinn Morlan
fékk heimild yfírmanns hjá efna-
verksmiðjunum þar sem hann
vinnur, til að stunda félagsmála-
störf í hluta af vinnutímanum
síðastliðinn vetur. Þessi háttur er
ekki óalgengur hjá stærri fyrirtækj-
um í Bandaríkjunum. Morlan viðaði
að sér gögnum frá allskyns samtök-
um og kynnir þau nú í erindum
sínum, þar á meðal bæklinga frá
Sea Shepherd-samtökunum, en út-
sendarar þeirra sökktu hvalbátun-
um í Reykjavíkurhöfn i fyrra.
Morlan er kunnugt um aðgerðir Sea
Shepherd og kvaðst „vona að eng-
inn maður meiðist í deilunum um
hvalveiðar".
„En við gerumjjað ekki að gamni
okkar að valda Islendingum efna-
hagslegum búsifjum og við ætlum
ekki að segja ykkur fyrir verkum.
Tilmæli okkar em einfaldlega þessi:
Vinsamlega hættið hvalveiðum.
Það segjum við með því að hætta
neyslu á íslenskum fiski þar til ís-
lendingar hætta hvalveiðum," sagði
Edward Morlan, sem segist reyndar
sjálfur borða fisk — annan en
íslenskan — þrisvar í viku. Aðspurð-
ur hvað mundi fá hann til að hætta
baráttu gegn kaupum á íslenskum
fiski, sagði Morlan: „Ef þið hættið
hvalveiðum algjörlega og í eitt
skipti fyrir öll.“
Veitingahúsakeðjan Wendy’s
rekur hundmð útibúa í öllum fylkj-
um Bandaríkjanna og hefur til
skamms tíma keypt talsvert magn
af tveggja punda pökkum af
íslenskum fiski í brauðraspi frá
verksmiðju Sambandsins, Iceland
Seafood Corporation í Pennsylvan-
ia-fylki. Þegar Wendy’s auglýsti
íslenskan þorsk í mars síðastliðnum
rauk Edward Morlan upp til handa
og fóta og mótmælti þessari hneisu.
Talsmaður Wendy’s, Denny Lynch,
sagði Morlan, að rangt hefði verið
farið með í auglýsingunni, ekki
væri vitað til þess að fyrirtækið
keypti íslenskan fisk og það væri
heldur ekki ætlunin.
Þetta telur Edward Morlan
árangur í viðleitni sinni til að fá
fólk til að hætta að kaupa íslenskan
fisk úr því að íslendingar drepi
hvali. Hann segist enga reynslu
hafa af stjómmálastarfi, hann hafi
kosið Ronald Reagan í forsetakosn-
ingum, en vonist reyndar til þess
að næsti forseti verði skeleggari í
átökum við hvalveiðiþjóðimar. Enn-
fremur segist Morlan vona að
afstaða bama og fullorðinna í
Bandaríkjunum verði ekki til þess
að skaða ímynd íslands til frambúð-
ar.
En fram til þess að íslendingar
hætta hvalveiðum ætlar Edward
Morlan að segja bandarískum
skólabömum og öðram þeim sem
áhuga hafa, hvað þau geti gert til
að knýja fram varanlegt og algjört
bann við hvalveiðum í heimshöfun-
um.
Forseti íslands Vigdís Finnbogadóttir og Jónas Jónsson búnaðarmála-
stjóri skoða sögusýninguna í anddyri Reiðhallarinnar.
Stærsta landbún-
aðarsýningin til
þessa opnuð í gær
VTGDÍS Finnbogadóttir forseti
íslands opnaði landbúnaðarsýn-
inguna Bú '87 við hátíðlega
athöfn i Reiðhöllinni í Víðidal í
gær. Var margt um manninn við
opnunina og enn fjölgaði fólki
þegar sýningin var opnuð al-
menningi klukkan 18.00.
Athöfnin hófst með að Jónas
Jónsson búnaðarmálastjóri og
formaður sýningarstjómar flutti
ávarp. Hann bauð gesti velkomna
og sagði m.a. að þessi sýning væri
haldin til þess að kynna bændum
nýjungar og framfarir í tækni,
ræktun og fleiru. Einnig væri hún
haldin til þess sýna hvar land-
búnaðurinn stendur í dag og til að
kynna almenningi og neytendum í
þéttbýli hvers landbúnaðurinn er
megnugur. Litið væri til baka og
sýnd hver þróunin hefur verið. Þá
minntist hann á nauðsyn þess að
auka samvinnu dreifbýlis og þétt-
býlis. „Þekkingin eykur skilning og
skilningur eykur velvilja. Það er
þjóðinni mikilvægt að skilningur
ríki milli allra þjóðfélagshópa,"
sagði hann.
Búnaðarmálastjóri sagði að kjör-
orð sýningarinnar „Máttur lífs og
moldar“ ætti að minna á hver er
og verður undirstaða lífs á jörð-
inni. Hann talaði um vanda land-
búnaðarins og að bændur gerðu sér
grein fyrir að vandamálin væm
mörg og margþætt, en oft þætti
þeim skorta á að skilningur ríkti.
Hann sagði að hér og í öðmm lönd-
um sem ættu við offramleiðslu að
stríða væri nú leitað nýrra fram-
leiðslugreina og á þessari sýningu
skipuðu nýjar greinar veglegan
sess. Athygli bænda beindist að
þeim, en einnig væri til mikils að
vinna í hefðbundnum búgreinum.
Að loknu ávarpi Jónasar söng
húnvetnski söngflokkurinn Lóu-
þrælar en síðan tók Jon Helgason
landbúnaðarráðherra til máls. Hann
sagði meðal annars að Bú '87 væri
stærsta og glæsilegasta landbúnað-
arsýningin sem hér hefur verið
haldin til þessa. Það væri mikilvægt
fyrir bændur að kynnast nýjum
tækjum og tækni á sýningu sem
þessari. Hann nefndi að nýja Reið-
höllin í Víðidal væri sú aðstaða sem
gerði kleyft að halda sýningu sem
þessa. Sýningin hlyti að vera hvatn-
ing, þar sem neytendur fengju
tækifæri til að kynnast framleiðslu
bænda.
Landbúnaðarráðherra sagði að á
þessari sýningu væri ekki bara að
sjá neysluvörur, heldur einnig þjón-
ustu sem bændur bjóða upp á auk
landsins sjálfs. Hann sagði að sem
betur fer hefði almenningur áhuga
á umræðunni sem verið hefur að
undanfömu um gróðurfar og upp-
græðslu. Reynslan sýndi hvað hægt
væri að gera í þeim efnum.
Jón Helgason sagði að hann hefði
farið fram á það við landgræðslu-
stjóra að hann gerði úttekt á þeim
svæðum þar sem hugsanlega gætu
orðið úttivistarsvæði til úthlutunar
fyrir hvem sem vill. Þar gætu þeir,
sem annars ættu ekki aðgang að .
landi, komið sér upp unaðsreit. Það
væri óskandi að fleiri gætu notið
sumarsins í dreifbýlinu.
Að lokum sagði landbúnaðarráð-
herra að það væri viðeigandi að 150
ára afmælis búnaðarsamtaka á Is-
landi væri minnst með þessum
hætti. Þessi sýning væri í samræmi
við vilja bænadastéttarinnar að láta
verkin tala. Hann sagðist vona að
allir sem legðu leið á þessa sýningu
kæmu þangað með opnum huga svo
árangurinn yrði sem mestur fyrir
sýningargesti og íslenskan land-
búnað.
Vigdis Finnbogadóttir forseti ís-
lands lagði áherslu á mátt þekking-
arinnar í ræðu sinni. Hún sagði
m.a að við ættum verkreynslu for-
feðra okkar að þakka að þjóðin
komst af. Einnig minntist hún á
að nú blasti ný tækni, hugvitið, alls
staðar við. Síðan sagði hún að sér
væri það ljúft að lýsa þessa land-
búnaðarsýningu opna og óskaði
búhöldum um allt iand heilla og
farsældar um komandi framtíð.
Athöfninni lauk með því að söng-
flokkur bænda úr Kjalamesþingi
söng nokkur lög og að síðustu tóku
sýningargestir undir með kómum
og sungu ísland ögmm skorið.
í gærkvöldi héldu Vestur-Hún-
vetningar héraðsvöku.
Morgunblaðið/Sverrir
Frá opnunarhátíð Bú '87. Fremst á myndinni er söngflokkur bænda
úr Kjalarnesþingi.