Morgunblaðið - 13.09.1987, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. SEPTEMBER 1987
27
við texta eftir Walt Whitman og
fékk bandarískan ríkisborgararétt.
Hann taldi Evrópu sér glataða, bjóst
ekki við að geta snúið aftur, en
gerði það þó síðar. Hann var af-
kastamikið tónskáld og var orðinn
klassískari í viðhorfum þegar þama
var komið, var raunar bendlaður
við ný-klassismann.“
Hvemig var að koma heim, eftir
svona æsilegt líf?
„Þegar ég fór vestur, hafði ég
verið starfsmaður útvarpsins. Það
var ábyggilega fyrir atbeina Páls
Isólfssonar, að Jónas Þorbergsson
útvarpsstjóri gerði samning við mig
um að útvarpið skyldi styrkja mig
í 2V2 ár, gegn því að ég starfaði
svo þar í 5 ár eftir heimkomu. Ég
hafði því að vísu að hverfa. Dvölin
lengdist reyndar í 1 ár, því ég fékk
ríflegan styrk frá háskólanum, sem
var vittur í fyrsta skiptið þá. Ég
bætti því við mig masters-gráðu og
fór svo heim. Ef ekki hefði komið
til starfið heima við útvarpið, hefði
ég líklega ekki farið aftur heim í
bráð, því ég átti kost á ýmsu úti.
Einn kosturinn við að koma heim,
var að hér var nóg að gera. Auk
útvarpsstarfans var ákveðið að ég
kenndi líka. Það gerði ég í 20 ár
og fyrsti nemandi minn í tónsmíð-
unum var Jón Nordal.
Það vom auðvitað heilmikil við-
brigði að koma heim. Ég hafði
stundað tónleika stíft úti. Í New
Haven starfaði sinfóníuhljómsveit
og Boston-sinfónían kom þangað
tvisvar á ári. Það var ekki nema
eins og hálfs tíma lestarferð til New
York og þangað fór ég bæði á tón-
leika, ópem og leikhús. Hér var
allt með mun daufari brag, svo
maður reyndi að steypa sér út í
uppbyggingu. Það var átakanlegt
hvað þeir kraftar, sem þó vom til,
dreifðust mikið, nýttust því illa.
Þjóðleikhúsið var að taka til
starfa og ljóst að senn yrði nauðsyn-
legt að þar yrði hljómsveit til taks.
Eftir þóf og bréfaskriftir tók Jónas
Þorbergsson af skarið og flutti til-
lögu í útvarpsráði ásamt okkur
Páli Isólfssyni um fjárframlag til
hljómsveitar. Starfsemin, sem fór
þá af stað, þóttist takast svo vel,
að ekki kom annað til greina en
að halda áfram. Á þessu stigi var
hljómsveitin að hálfu skipuð áhuga-
mönnum og þeim missnjöllum.
Margir unnu fyrir sér með dans-
músík, sem samiýmist illa æðri
tónlist.
En eins og fleiri tímar hér, vom
þetta verðbólgutímar, styrkir
ákveðnir fyrirfram og vom svo
orðnir að engu, þegar átti að nota
þá. Það var því erfítt að láta enda
ná saman. Ég fór til Austurríkis
veturinn 1954—55 og þegar ég kom
heim, var hljómsveitin að lognast
út af, því útvarpið var að gefast
upp á rekstrinum. Það vill svo til,
að fyrsta tilraun til að koma saman
hljómsveit hér var fyrir konungs-
komu 1921 að Þórarinn Guðmunds-
son var fenginn til að hóa saman
sveit. Og nú kom danskur kóngur
enn óbeint til hjálpar. Friðrik 9. kom
hingað í heimsókn 1956. Hann var
einkar músíkalskur, hafði meðal
annars gripið í að stjóma dönsku
útvarpshljómsveitinni, svo það þótti
ekki hægt annað en að hafa hér
hljómsveit þegar hann kæmi. Ég
var þá kallaður til og gerður að
framkvæmdastjóra, með sjö manna
ráð yfír mér. Þama var ég í fimm
ár, ^fram til 1961.
Ég held að segja megi skmm-
laust að starfíð hafí verið blómlegt
á þessum tíma. Hljómsveitin kom
reglulega fram í Reykjavík og tón-
leikaflutningur í ópemm náði til
ijölda manna sem ekki sótti venju-
lega sinfóníutónleika. Það var mikið
starfað fyrir útvarpið og það var
tekið upp á því að fara í tónleika-
ferðir út um land. 1969 vomm við
nokkrir, sem beittum okkur fyrir
stofnun söngsveitarinnar Fflharm-
óníu. Þá var enginn kór starfandi
hér, sem hægt var að grípa til fyr-
ir flutning stærri verka. Nú em hér
margir ágætir kórar, en samstarfíð
hefur þó haldist."
En hvemig gekk að halda áfram
iðjunni frá Bandaríkjadvölinni,
sumsé tónsmíðunum?
„Ég hef nú aldrei litið á mig sem
neinn sérstakan stórkompónista,
hef aldrei skrifað neitt til að eiga
í skúffu. Hins vegar hefur komið
fyrir að ég hef verið beðinn um að
semja verk og þá gert það. Kannski
hefur eftirspumin verið of lítil. . .
Ég hef aldrei skrifað nótu, nema
ég viti hvar og hvenær hún yrði
spiluð.
Ég hefði svosem viljað hafa haft
fleiri tækifæri til tónsmíða, en ég
harma ekkert og sé ekki eftir neinu.
Ætli ég voni ekki, að það annað
sem ég hef gert, geri gagn.
Það hefur verið ánægjulegt að
fylgjast með viðgangi Tónlist'ar-
skólans. Ég var í honum 1937 og
þá var hann til húsa í Hljómskálan-
um, sem var og er eina húsið á
Islandi, sem er sérstaklega byggt
fyrir tónlist. Þá var ein stofa á
hvorri _hæð og það heyrðist vel á
milli. Ámi Kristjánsson kenndi á
píanó niðri og Páll tónfræði og
-sögu uppi. Aðalkennari minn þenn-
an vetur var annars dr. Franz Mixa,
sem var þá á síðasta vetri sínum
hér. Hann var aðalkennari heillar
kynslóðar íslenskra tónskálda og
ég var lang yngstur í hópnum.'
Þama voru menn eins og Karl O.
Runólfsson, Ámi Bjömsson, Helgi
Pálsson og Siguringi Hjörleifsson.
Ég hafði mikið gagn af vem minni
þama.
Dr. Mixa flutti út vorið 1938 og
þá kom dr. Urbancic á staðinn.
Kennsla þeirra fór fram í rauða
húsinu á homi Klapparstígs og
Hverfísgötu. Þeir bjuggu þar uppi
á lofti og kenndu í einni stofunni.
Þeir komu með austurríska hefð
með sér, færir menn, þó ólíkir væm.
Gróskan hér í tónlistarlífinu og
reyndar menningarlífinu yfírleitt er
nánast óskiljanleg. Við eigum
ábyggilega öll met, miðað við höfða-
tölu, bæði í tónsmíðaafköstum og
tónleikasókn. Það er slíkt sumar
núna, að á þeim vordögum, sem ég
lifði ungur, var varla hægt að gera
sér annað eins líf í hugarlund .. .
Texti: SIGRÚN DAVÍÐSDÓTTIR
LONDON
Líf og fjör
íLondon!
Eina helgi eða
í heila viku
Helgarverð frá kr.16.253,—
Vikuverð frá kr.24.848,-
Innifalið í verði: Flug, gisting og morgunverður.
Hótelmöguleikar: Y-HOTEL, BAILEYS, GRAFTON,
KENILWORTH, METROPOL, CLIFTON FORD,
GLOUCESTER.
Allar nánari upplýsingar færðu á söluskrifstofum
Flugleiða, hjá umboðsmönnum og ferðaskrifstofum
•Gildistími frá 1/11 '87 - 31/3 ’88
Verð miðast við einstakling í tveggja manna herbergi.
P.S. LONDON er allt sem þér dettur í hug!
FLUGLEIDIR
Söluskrifstofur Flugleiða: Lækjargötu 2,
Hótel Esju og í Kringlunni.
tikiiiiiUlí
\
AUK hf. 110.27/SlA