Morgunblaðið - 13.09.1987, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. SEPTEMBER 1987
Minning:
Páll Hafstað fv.
skrifstofustjóri
Fæddur 8. desember 1917
Dáinn 5. september 1987
Páll Hafstað fæddist í Vík í
Skagafírði 8. desember 1917. For-
eldrar hans voru Ami Hafstað,
bóndi þar, og kona hans, Ingibjörg
Sigurðardóttir Hafstað. Hann lauk
stúdentsprófí í Noregi 1940 og
kandídatsprófi í búnaðarfræðumfrá
Landbúnaðarháskólanum að Ási,
Noregi, 1943. Hann kom heim 1945
og lagði stund á ýmis störf uns
hann gerðist jarðræktarráðunautur
hjá Búnaðarfélagi íslands 1947. Því
starfi gegndi hann til 1949. I þessu
siarfí ferðaðist hann mikið um
sveitir landsins. Á þeim ferðum mun
hann hafa lagt grunninn að þeirri
miklu og ítarlegu þekkingu á að-
stæðum í sveitum um allt land sem
hann bjó yfír æ síðan og vikið er
að hlr á eftir.
Vid Páll Hafstað vorum sam-
starfsmenn hjá raforkumálastjóra
og síðar Orkustofnun um meira en
þriggja áratuga skeið. Vil ég því
fara nokkrum orðum um störf hans
að íslenskum orkumálum.
Páll réðst sem fulltrúi til raforku-
málastjóra árið 1949, og hafði
þegar unnið þar um fímm ára skeið
þegar ég kom til starfa hjá því
embætti árið 1954. Hann var því
þegar hinn starfsreyndi maður er
fundum okkar bar fyrst saman.
Meðal minna fyrstu verkefna hjá
raforkumálastjóra var að gera und-
ir stjóm Páls áætlanir um dreifíveit-
ur fyrir rafmagn í sveitum
víðsvegar um land. Mér er enn
minnisstætt hversu vel Páll þekkti
til í sveitum um land allt. Hann
vissi upp á hár hvort jörð var raun-
verulega í ábúð eða ekki. Á þeim
árum var mikil ásókn í það í sveitum
að fá rafmagn, eins og nærri má
geta. Þá var það skilyrði fyrir að
fá rafmagn að jörð væri setin allt
árið en ekki notuð sem sumarbú-
staður í fáeinar vikur að sumrinu.
Fyrir kom að laxveiðimenn og
hrossabændur í Reykjavík, sem
keypt höfðu eyðijarðir, reyndu að
fara í kringum þessi ákvæði. En
þar var Páli að mæta, og riðu fæst-
ir sem þetta reyndu feitum hesti
frá skiptum við hann.
Raforkuráð, sem stofnsett var
með Raforkulögum frá 1946, var
af Alþingi falið það hlutverk, meðal
annars, að gera tillögur til raforku-
ráðherra um ráðstöfun þess íjár
sem Alþingi veitti ár hvert gegnum
Raforkusjóð til rafvæðingar í sveit-
um landsins. Ráðið var stjóm
Raforkusjóðs, og vann því í nánu
samstarfi við raforkumálastjóra,
sem var lögum samkvæmt fram-
kvæmdastjóri Raforkusjóðs, og hélt
jafnan fundi sína á skrifstofu hans.
Lagði hann og ráðinu til ritara.
Vegna starfa sinna að rafvæðingu
sveitanna kom það eðlilega í hlut
Páls að gegna ritarastarfínu. Tók
liann við því árið 1954.
Með Orkulögum frá 1967 tók
Orkuráð við hlutverki Raforkuráðs
og orkumálastjóri við hlutverki raf-
orkumálastjóra. Jafnframt var
starfssvið ráðsins víkkað þannig að
það tók einnig til jarðhita, auk raf-
orku.
Orkuráð gerði einnig tillögur til
ráðherra um lánveitingar úr Orku-
sjóði til bænda og annara sem reisa
vildu einkarafstöðvar þar sem ekki
var von á rafmagni frá samveitu í
bráð, svo og til leitar að jarðhita
með borunum. Fjölgaði umsóknum
um slík lán mjög í kjölfar olíuverðs-
hækkananna 1973—74. Einkaraf-
stöðvalánin voru jafnan bundin því
skilyrði að áætlanir um þessar
stöðvar væru reistar á raunhæfum
forsendum, t.d. að nægjanlegt vatn
væri á öllum tímum árs í á þeirri
eða læk er virkja skyldi. Það kom
jafnan í hlut Páls að ganga úr
skugga um þetta. Hann aflaði nauð-
synlegra upplýsinga milli funda
Orkuráðs og lagði þær fyrir ráðs-
menn. Naut hann oft í þeim efnum
hjálpar starfsfélaga síns hjá Orku-
stoftiun, Siguijóns Rists, vatna-
mælingamanns. Jarðhitaleitarlánin
kröfðust líka margvíslegra upplýs-
inga sem kom í hlut Páls að afla.
Aldrei brást að hann legði nauðsyn-
legar upplýsingar fyrir fundi ráðs-
ins til að það gæti tekið sínar
ákvarðanir.
Það var orkumálastjóra og Orku-
ráðsmönnum ómetanlegur styrkur
í störfum þeirra að hafa mann eins
og Pál í ritarastarfínu. Þeir fundu
fljótt að upplýsingum hans mátti
treysta.
Auk þeirra starfa sem þegar
hafa verið nefnd fyrir Orkuráð og
að rafvæðingu sveitanna gegndi
Páll Hafstað ýmsum öðrum störfum
fyrir raforkumálastjóra og síðar
Orkustofnun. Meðal annars annað-
ist hann um margra ára skeið
starfsmannamál stofnunarinnar.
Síðustu ijögur ár sín í starfí hjá
Orkustofnun var Páll skrifstofu-
stjóri hennar. Þá hafði hún vaxið
svo mjög að sérstakur starfsmanna-
stjóri hafði létt af honum starfs-
mannaumsýsluninni.
Páll lét af störfum að eigin ósk
síðla árs 1985. Að beiðni m:nni, og
eftir eindregnum óskum Orkuráðs-
manna, gegndi hann þó áfram
störfum sem ritari Orkuráðs allt þar
til á þessu sumri að hann varð að
hætta vegna veikinda. Gegndi hann
þannig ritarastarfinu á íjórða tug
ára.
Samviskusemi og fáguð snyrti-
mennska auðkenndu öll störf Páls
Hafstað. Hjá honum var ávallt allt
í röð og reglu og hver hlutur á sínum
stað. Hann var þess vegna alltaf
fljótur að fínna gögn sem hann leit-
aði að hveiju sinni. Kom það sér
oft vel á fundum Orkuráðs.
Páll átti því láni að fagna að
starfsvettvangur hans var óaðskilj-
anlegur hluti af einu mesta fram-
faramáli þessarar aldar á íslandi:
Rafvæðingu landsins, einkum hinna
dreifðu byggða þess. Tilkoma raf-
magnsins hefur valdið byltingu í
lífskjörum og lífsháttum íslendinga,
svo róttækri og altækri byltingu að
ungt fólk í dag á í hinum mestu
erfíðleikum með að gera sér í hug-
arlund hvemig lífíð var hér á landi
fyrir þá byltingu. Breytingamar eru
líkastar stórkostlegu ævintýri.
Páll Hafstað kvæntist eftirlifandi
konu sinni, Ragnheiði Baldursdótt-
ur, kennara, 26. okt. 1946. Eignuð-
ust þau þijú mannvænleg böm,
Steinunni, Baldur og Valgerði Ingi-
björgu.
Páll andaðist hinn 5. september
síðastliðinn.
Nú að leiðarlokum er mér þakk-
læti í hug fyrir langt og ánægjulegt
samstarf við Pál Hafstað, sem aldr-
ei bar skugga á. Við starfsfólk
Orkustofnunar og núverandi og
fyrrverandi Orkuráðsmenn, vottum
eiginkonu hans, bömum þeirra,
bamabömum og fjölskyldu allri
dýpstu samúð okkar.
Blessuð sé minning Páls Hafstað.
Jakob Björnsson
Páll var kvikur á fæti, grannur
og bar sig vel. Hárið liðað og grán-
aði snemma, þykkar brúnir og næm
augu. Fallegar hendur.
Páll var gleðimaður, gaf augna-
blikinu líf og mótaði veruleikann í
sögur. Þegar sólin skein gekk hann
í garðinn og hélt veislu með þó
ekki væri nema einum gesti. Þegar
dimmdi um vetur færðist hann í
ljóðaham og fór þá með verk skálda
sem ortu um ástir og tilfínningar,
einsemd og sársauka.
Það var alltaf gaman að, hitta
Pál. Í fjölmenni gat hann sungið,
einn eða með öðrum, í smærri hóp
sagði hann frá, kannski frá ein-
kennilegum mönnum úr Skagafirði
eða frá konunni sem hélt hún væri
nútímaleg og vildi banna honum
að fá sér í pípu. Hann lýsti ferðum
sínum þannig að þær festust manni
skýrar í minni en eigin minningar.
Hvort esm það var á sólbakaðri
stétt á Ítalíu að lepja camparisoda,
á rölti um rúsir Pompej eða sigl-
andi eftir Rauðánni í Manitoba, allt
varð ævintýri í frásögninni. Eins
var um löngu liðna atburði sem
Pál} sagði þó ekki oft frá.
Á stríðsárunum var Páll við nám
í Noregi og starfaði þá með and-
spymuhreyfíngunni. Þar hjálpaði
hann m.a. fólki að flýja yfir til
Svíþjóðar, fór með því gangandi á
skíðum þangað til skipt var um leið-
sögn á ónefndum bóndabæ í skjóli
nætur án þess að segja orð til að
allir vissu sem allra minnst. Þangað
til einn daginn að Páll svaf yfír sig
og kom of seint í skólann. Það varð
honum til happs því að fyrr um
morguninn höfðu Þjóðveijar látið
til skarar skríða og handtekið þá
sem tengdust andspymuhreyfing-
unni í skólanum. Páll frétti þetta
hjá samstúdentum sínum sem hann
mætti á leiðinni, fór strax í felur
og flúði skömmu síðar til Svíþjóðar.
Eftir stríð kom hann heim og
tengdist þá nokkuð vaxtarbroddi
íslenskra bókmennta, varð vinur
Steins Steinarr og bauð honum með
sér í mælingaleiðangur um Vest-
fírði. Sú ferð varð uppistaða í
sagnábálki eina jólanótt. Eg sat
eftir þegar aðrir fóru úr jólaboði
sem þau Páll og Ragnheiður héldu
árlega fyrir ættingja og vini með
söng, dansi og hljóðfæraslætti. I
stað þess að fara heim og fletta
jólabókunum naut ég frásagnar-
gáfu Páls fram eftir nóttu eða
þangað til frú Ragnheiður kom inn
og bauð manni sínum upp í dans.
Ég dáist að þeim samhljómi sem
þau hjón náðu alla tíð.
Ragnheiður, föðursystir mín, og
Páll bjuggu í næstu götu, „úti í
húsi“, sem kallað var, með þremur
börnum sínum, Steinunni, Baldri
og Völu. Það var því ævinlega mik-
ill samgangur á milli heimilanna.
Einn laugardagsmorgun kemur
Páll og stingur brosandi upp á því
að ég komi með sér að þvo bílinn.
Ég játa því og við vinnum verkið
sem er í sjálfu sér fáfengileg at-
höfn. En þegar við ökum burt af
þvottaplaninu stoppar Páll og send-
ir mig aftur fyrir bílinn að gæta
að því hvort eitthvað sé laust því
að sér hafí heyrst vera komið auka-
hljóð sem ekki ætti að vera. Ég
geri þetta og fínn ékkert athuga-
vert en þegar ég kem aftur er hann
búinn að opna hanskahólfíð og stilla
þar upp tveimur glösum með ís-
köldu hvítvíni sem hann býður mér
að dreypa á. Þannig varð augna-
blikið eilíft.
Þegar leið að páskum kom Páll
ævinlega með afskomar tijágreinar
úr garði sínum og færði okkur til
að setja í vasa. Þetta var fyrsti
vorboðinn og lýsti hugulsemi sem
fáum er gefín. Síðast í vetur snar-
aði hann sér inn á gólf til mín með
greinaknippi að láta laufgast í stof-
unni. Páll ræktaði garðinn sinn og
notaði hann til að gleðja sig og aðra.
Páll las mikið, sögur og ljóð, og
var smekkmaður á bókmenntir.
Hann hreifst af fegurð, rómantík
og einlægni en leiddist tilgerð og
hroðvirkni sem honum fannst oft
njóta óverðskuldaðrar virðingar. í
afstöðu hans kóm fram heilsteypt
lífssýn mannvinar sem leitar fram
á við en veit þó að hver stund er
dýrmæt og má ekki fara í súginn
og verða ljótleikanum að bráð.
Með Páli er genginn góður dreng-
ur og óvenju minnisstæður öllum
sem þekktu hann. Það er mikil
gæfa að hafa átt hann að vini.
Gisli Sigurðsson
Páll Hafstað fyrrum skrifstofu-
stjóri við Orkustofnun er nú allur,
tæplega sjötugur. Hann var einn
þeirra mörgu Víkursystkina úr
Skagafirði, hóf þar ungur nám að
Hólum í Hjaltadal og lauk síðar
langskólanámi úti í Noregi.
Foreldrar Páls, Ingibjörg Sigurð-
ardóttir og Ámi Hafstað, reistu sér
menningarsetur í Vík og stjómaði
Ámi þar skóla um nokkurt skeið.
Frá þessum bæ barst ljúfur andblær
mennta víða um hémð, og fullvíst
að böm þeirra Áma og Ingibjargar
ræktu sinn arf af kostgæfni. Víkur-
systkinunum var snemma við
bmgðið fyrir góðar gáfur og menn-
ingarleg viðhorf. Þetta fólk var
ávallt veitandi í víðtækasta skilningi
þess orðs. Man ég glöggt hversu
gaman var að hitta það á manna-
mótum norður í Skagafírði, taka
það tali um líf og list líðandi stund-
ar og fylgjast með því út yfir mörk
hversdagsleikans.
Við andát Páls Hafstað er þess
fyrst að minnast hversu trúr hann
var alla ævi uppeldi sínu og upp-
rana, enda og óvenjulega vel gerður
maður og höfðingi á alla lund.
Hann var bókmenntamaður, víðles-
inn og hafði yndi af fögmm hlutum.
Best undi hann sér á heimili sínu
hér í Reykjavík, norður í Skagafírði
eða hvar annars staðar sem virða
mátti fyrir sér gróður jarðar og
gróður andans.
Páll var hefðarmaður í allri fram-
göngu, snyrtimenni svo af bar, og
breytti þar aldrei háttum sínum.
Hann var ljúfur og kurteis en þó
skapmikill. Um hann lék birta, þótt
ský kæmu nær jörðu. Góð þótti
mér návist hans.
Frá heimili þeirra Páls Hafstað
og konu hans, frú Ragnheiðar Bald-
ursdóttur, í Snekkjuvogi 3 hér í
Reykjavík á ég góðar minningar
enda hjónin samvalin, heimilið ein-
stakt. Gaman var þá að hlýða á ljóð
og jafnvel taka lagið, ef svo bar
undir. Sérstaklega minnumst við
hjónin þó góðra stunda með þeim
Páli og Ragnheiði vestur í Ameríku
fyrir nokkmm ámm. Þá tókst okk-
ur að tengja hljómlistina öðmm
listum og láta til okkar taka á góð-
an og eftirminnilegan hátt.
Brottför Páls úr heimi hér veldur
miklum söknuði. Þó er ekki ráð að
dveljast um of á því sviði, heldur
minnast samfylgdar hans og örlæt-
is og þá þess einnig að nú skilur
hann eftir fjölskyldu sinni, frændliði
öllu og stómm vinahópi minningar
úr góðu efni og traustu.
Eg votta fjölskyldu Páls Hafstað
dýpstu samúð.
Haraldur Bessason
Þá er Páll Hafstað látinn eftir
erfíða sjúkdómsbaráttu síðustu
misserin.
Við Páll áttum áratuga samstarf
að baki enda þótt við störfuðum
hjá nokkuð aðskildum deildum inn-
an stofnunar raforkumálastjóra og
síðar hver hjá sinni stofnuninni,
hann hjá Orkustofnun og ég hjá
Rafmagnsveitum ríkisins. Það var
mikið afrek sem unnið var á tæpum
þremur áratugum að rafvæða meg-
inhlutann af dreifbýli — sveitum
landsins. Þar gætti verka Páls í
ríkum mæli. Okkar aðalsamskipti í
hinu daglega amstri snertu raf-
væðingu sveitanna. Orkuráð fjallaði
um framkvæmdaþættina á þessu
sviði, en þar annaðist Páll ritara-
starf í áratugi. Rafmagnsveitumar
sáu hinsvegar um framkvæmda-
hliðina eftir að iðnaðarráðuneytið
hafði endanlega úrskurðað hvaða
verk skyldu unnin á hveijum tíma.
Þótt Páll væri „aðeins“ ritari Orku-
ráðs hafði hann æði oft áhrif á
ýmsa þá þætti í sveitarafvæðing-
unni sem íjallað var um og þá
ávallt út frá hagkvæmnis- og rétt-
lætissjónarmiði og leitaði þá gjam-
an álits okkar Rafmagnsveitu-
manna í því efni.
Einn var sá þáttur í sveitaraf-
væðingunni sem á stundum reynd-
ist allerfíður úrlausnar, en það var
ákvörðun um heimtaugargjöld.
Þegar um vafaatriði var að ræða í
þessu efni höfðum við starfsmenn
Rafmagnsveitnanna ávallt samráð
við Pál um lausn málsins og þar
t
Innilegar þakkir færi ég ættingjum, vinum og vandamönnum fyrir
hlýhug og samúft vift fráfall og jarðarför eiginkonu minnar og
móftur okkar,
GUÐRÍÐAR SIGJÓNSDÓTTUR,
Hrafnhólum 6.
Jón Karlsson,
Kolbrún, Hrafnhildurog Edda Kristín.
t
Þökkum innilega auðsýnda samúft og vinarhug vift andlát og útför
ELÍNAR JÖRGENSEN,
Bogahlíð 18, Reykjavík.
Guftmundur Bergþórsson,
Halldór Guðmundsson, Stefón Guðmundsson,
Kristinn Kristinsson, Sigríður Kristinsdóttir,
Bergþór Guðmundsson, Ólafur Guðmundsson,
Steingrfmur Guðmundsson
og barnabörn.
t
Hjartans þakkir færum við öllum þeim sem sýndu okkur samúð
og vinarhug við andlát og útför sonar okkar og bróður,
INGÓLFS ÓMARS ÞORSTEINSSONAR,
Móabarði 2b,
Hafnarfirði.
Þorsteinn Sigurðsson, íris Kristjánsdóttir,
Jenný Þorsteinsdóttir, Dagbjört Lína Þorsteinsdóttir,
Vera Lind Þorsteinsdóttir, Ægir Þorsteinsson,
Andri Þorsteinsson.
t
Þökkum innilega auftsýnda samúð og vináttu vift andlát og útför
móður okkar, tengdamóftur, ömmu og langömmu,
INGILEIFAR MALMBERG,
Smyrlahrauni 56,
Hafnarfirði.
Sigríður O. Malmberg,
Ásta Antonsdóttir,
Halldór E. Malmberg,
OttoJ. Malmberg,
Svend-Aage Malmberg,
Gunnar S. Malmberg, Helga Ragnarsdóttir,
Inga Dagný Maimberg, Halldór Ólafsson,
barnabörn og barnabarnabörn.