Morgunblaðið - 13.09.1987, Blaðsíða 58

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. SEPTEMBER 1987
Markmið og leiðir
í öryggismálum
Hugleiðingar vegna skrifa Steingríms J. Sigfússonar
alþingismanns
eftír dr. Hannes
Jónsson
^ Morgunblaðið birti 1. þ.m. grein
eftir Steingrím J. Sigfússon, al-
þingismann, sem á að vera svar við
greinum um öryggismál, sem þrír
sendiherrar, Benedikt Gröndal og
undirritaður birtu í Morgunblaðinu,
en Einar Benediktsson í Tímanum.
Við lestur greinarinnar er ekki laust
við, að manni finnist hún ekki
standa undir nafni. „Sendiherrum
svrað" heitir hún. Að lestri loknum
verður.ekki betur séð en að greinin
hreki ekkert með gildum rökum af
því, sem haldið var fram í greinun-
um þremur.
Steingrímur birtir í grein sinni
. hálfan dálk uppprentaðan úr grein
„ rninni og staðhæfir svo, að það sé
' „þvættingur“. Nefnir síðan fjögur
atriði, sem eiga að rökstyðja þennan
sleggjudóm. Sanna þau þó fremur
en afsanna réttmæti skoðana minna
á stefnu Alþýðubandalagsins í ör-
yggismálum.
Allir kunnugir þjóðmálaumræð-
unni síðustu 35 ár eða svo vita, að
hin óraunhæfa og öfgakennda
stefna Alþbl. í öryggismálum hefur
ekki örfað faglega alvöruumræðu
um málið heldur þras á svörtum
.. nótum og hvítum. Þannig hefur hún
-íitt meginþátt í að skapa áhuga- og
afskiptaleysi almennings. Megin-
þorri Islendinga telur stefnuna
ómarktæka. Þess vegna hafa menn
ekki fundið hjá sér brýna þörf að
leita nýrra leiða í öryggis- og varn-
armálum. Stefna aðalgagnrýnanda
ríkjandi stefnu hefur því í reynd
verkað öfugt við tilgang sinn og
skaðað mest markmiðið um að
draga úr áhrifum útlendinga við
hervamir á íslandi.
Það segir svo sína sögu um veik-
leikann í málflutningi Steingríms,
að annar rökliður hans til sönnunar
því að mat mitt á stefnu Aiþbl. í
öryggismálum sé „þvættingur"
sannar einmitt hið gagnstæða. Út
úr orðum alþingismannsins má lesa,
að um 80% þjóðarinnar sé fylgjandi
NATO-aðild og 64% með veru varn-
arliðsins í landinu að óbreyttu
ástandi alþjóðamála. Hvemig ber
þá að skilgreina stefnuna „úr NATO
— herinn burt“? Verður hún með
réttu kölluð annað en aulastefna?
Þótt Steingrímur reyndi að flækja
málið með því að blanda stefnu ríkis-
stjómar Olafs Jóhannessonar inn í
umræðuna og setji eins konar jöfnur
á milli stefnu hennar og Alþbl. þá
er það fölsun. Engin ríkisstjóm hef-
ur haft stefnu Alþbl. „úr NATO —
herinn burt“ á stefnuskrá sinni.
Aðeins síðari þáttur þessarar stefnu
var á stefnuskrá ríkisstjóma Her-
manns Jónassonar 1956 og Ólafs
Jóhannessonar 1971. Báðar ríkis-
stjómimar gáfust upp á að fram-
kvæma þessa stefnu m.a. vegna
skorts á þingfylgi vegna sérstakra
aðstæðna.
Tvö sjálfstæð mál
Stefna Alþýðubandalagsins í ör-
yggismálum „Úr NATO — herinn
burt“ slengir saman tveimur sjálf-
stæðum málum, annars vegar
aðildinni að Atlantshafsbandalag-
inu, hins vegar veru bandaríska
vamarliðsins á Islandi. Fylgi við
annað málið kallar hins vegar alls
ekki nauðsynlega á fylgi við hitt.
Málin em sjálfstæð og aðskilin.
Um aðildina að NATO gildir
langtímasamningur, sem var óupp-
segjanlegur fyrstu 20 árin, en
vamarsamningurinn frá 1951 er
skammtímasamningur uppsegjan-
legur með 12 mánaða fyrirvara að
undangenginni 6 mánaða endur-
Meti þeir sjálf stæði,
fullveldi og öryggi
íslenska ríkisins meira
en kreddurnar væri
rökrétt fyrir þá að
fylgja fordæmi Togl-
iatti og Berlinguer,
varpa frá sér aulastefn-
unni í öryggismálum og
taka upp nýja stefnu,
jákvæða gagnvart að-
ildinni að NATO. Hvort
nýir forystumenn Al-
þýðubandalagsins hafa
hugrekki og glögg-
skyggni til þess að beita
sér fjtrir slíkri stefnu-
breytingu í öryggismál-
um kemur væntanlega
í ljós á landsfundi
þeirra, sem nú er í und-
irbúningi.
skoðun í samráði við Atlantshafs-
bandalagið. Ljóst dæmi um
eðlismun þessara tveggja mála er
aðild Islands að bandalaginu á ámn-
um 1949—1951. Þá var enginn
varnarsamningur í gildi og ekkert
vamarlið í landinu. Oraunhæf öfga-
afstaða Alþýðubandalagsins í
málinu hefur hins vegar leitt til fá-
lætis almennings um umíjöllun um
ýmsa þætti þess. Þess vegna hefur
hún ekki örvað faglega umræðu um
nýjar leiðir í vamarmálum og breytt
og betra vamarsamstarf, sem fyrir
löngu er orðið tímabær.
iillnaBL HáSKIkABÍQ
EimWtte SIMI 2 21 40
Supermaneraft-
urkominnáloft.
Flýgurumalltá
stóra tjaldinu í
Háskólabíó.
Nútilaðbjarga
heiminum.
Superman aldrei
betriennú.
MYND FYRIR ÞIG
Dr. Hannes Jónsson
Skoðana- og tjáninga-
frelsi opinberra
starfsmanna
þetta bendi ég honum á að lesa
bókina „Lýðræðisleg félagsstörf",
bls. 11—24. Þar er félagsfræðileg
grein gerð fyrir einkennum innhópa
og úthópa og félagslegri verkan
þeirra.
En eins og sendiherrar túlka sem
embættismenn stefnu ríkisstjóma á
hveijum tíma þannig túlkar líka
blaðafulltrúi ríkisstjómarinnar
hennar viðhorf í sínu embætti. Það
bindur ekki hendur þessara embætt-
ismanna til persónulegrar tjáningar
á innlendum vettvangi um eitt og
annað, þ.á m. um alþjóðamál, sbr.
reglubundin skrif núverandi blaða-
fulltrúa ríkisstjómarinnar í Helgar-
póstinn. Á hliðstæðan hátt er ofur
eðlilegt að íslenskir sendiherrar taki
þátt í innlendri umræðu um ut-
anríkis- og öryggismál, þar sem
áratuga reynsla þeirra og þekking-
aröflun hefur gefið þeim nokkuð
fram að fæ'ra á þessu sviði.
En grein alþingismannsins gefur
einnig tilefni til að skoða ákveðin
gmndvallaratriði, sem hafa áhrif á
markmið og leiðir í öryggismálum.
Alþingismaðurinn varpar fram
þeirri spumingu, hvort ég sé sendi-
herra og opinber embættismaður
allrar þjóðarinnar „eða blaðafulltrúi
ameríska hersins, Varðbergs eða
Sjálfstæðisflokksins, nema allra
væri í senn?“
Ég þakka Steingrími það mikla
álit, sem hann virðist hafa á starfs-
hæfni minni að gera því skóna, að
ég gæti gegnt öllum þessum störf-
um í senn.
En þetta er auðvitað oflof og á
kannski að vera hótfyndni, sem ekki
á við í alvöruumræðu um öryggis-
mál.
Hitt á Steingrímur svo að vita,
þótt grein hans gefi hið gagnstæða
til kynna, að íslenskir embættis-
menn svifta sig engum mannréttind-
um stjórnarskrárinnar með því að
taka við embætti í utanríkisþjón-
ustunni eða á öðrum sviðum stjórn-
sýslunnar. Þeir hafa bæði skoðana-
og tjáningafrelsi í ræðu og riti, kosn-
ingarétt og kjörgengi, eins og hver
annar borgari, réttindi, sem þeir
eiga við sjálfa sig eina hvernig þeir
nýta.
Augljóslega gegna embættis-
menn ríkisins, og þar með sendiherr-
ar, hlutverkum sínum fyrír íslenska
ríkið og þar með alla þjóðina. Sendi-
herrar túlka t.d. sjónarmið og stefnu
ríkisstjóma gagnvart erlendum aðil-
um og stjómvöldum, sama hvort
þeir em stefnunni sammála eða
ekki. Eftir sem áður geta þeir haft
sína eigin persónulegu skoðun. Er-
lendis vinna þeir að íslenskri
hagsmunagæslu fyrir ríkið, íslensk
félög, firmu og íslenska borgara án
tillits til þess hverjir þeir eru, hvar
í flokk eða félög þeir hafa skipað
sér. Þessir aðilar mynda allir einn
innhóp í augum embættismanna
utanríkisþjónustunnar. Þeir eru allir
Islendingar og í þágu þeirra og
hagsmuna þeirra er unnið. Ef^
Steingrímur á erfítt með að skilja
Hlutverk ríkisins
í öryggismálum
Enda þótt áhangendur mismun-
andi stjómmálaskoðana greini á um
hvaða hlutverki ríkið eigi að gegna
og hversu mikil eða lítil afskipti
þess af borgurunum og atvinnu-
rekstri eigi að vera em formælendur
stjómmálaskoðana í öllu litrófi
þeirra sammála um, að á meðal
óumflýjanlegra hlutverka ríkisins,
þ.e. verkefna, sem það kemst ekki
hjá að gegna, sé að tryggja öryggi
ríkisins inn á við og út á við.
í fyrra tilfellinu er markmiðið að
tryggja öryggi borgaranna, reglu
og almennt velsæmi, fyrirbyggja
gripdeildir og uppreisnir með því
að sjá um, að yfirleitt sé farið að
lögum.
Leiðir að þessu marki er fræðsla
um lög og reglur og að sjá um að
framfylgja þeim með lögreglu- og
dómsvaldi. Rekstur lögreglu og
dómstóla í þágu reglu og almenns
velsæmis, öryggis borgaranna og
ríkisins eru því óumflýjanleg verk-
efni ríkisins.
En í síðara tilfellinu, að tryggja
öryggi ríkisins út á við, er markmið-
ið að treysta sjálfstæði og fullveldi
ríkisins með því að efna til og við-
halda vinsamlegum samskiptum við
önnur ríki og tryggja því varnir
gegn hvers konar erlendri ögrun eða
árás, ef með þarf. Þarna er því að-
eins um tvær leiðir að ræða. Hin
fyrri er sú, að tryggja öryggi ríkis-
ins með hæfilega öflugum hervörn-
um, sú síðari með vinsamlegum
samskiptum og samvinnu við önnur
ríki eftir leiðum diplómatísins.
Hemaður og diplómatí eru þó í
eðli sínu andstæður og því hefur
með réttu verið haldið fram, að
diplómatíið endi þar sem stríð hefj-
ist og öfugt að stríði Ijúki, þegar
diplómatíið hefjist. Reyndin er þó
sú í dag, að hjá flestum ríkjum bygg-
Veitingahús —
brauöbúðir
svuntur í mörgum litum

ÍSLENZKUR HEIMILISIÐNAÐUR,
sími 11785.