Morgunblaðið - 25.11.1987, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. NÓVEMBER 1987
Onnur skáldsaga
Kristjáns Jó-
hanns Jónssonar
IÐUNN hefur gefið út nýja
skáldsögu eftir Kristján Jóhann
Jónsson. Nefnist hún Undir húfu
tollarans og er önnur skáldsaga
Kristjáns, Sú fyrsta, Húsið er
rautt, kom út árið 1981.
í kynningu útgefanda á bók-
inni segir:
„Undir húfu tollarans er
samtímasaga úr Reykjavík, fjöl-
skyldusaga, dæmisaga úr íslensku
þjóðfélagi. Segja má að hér eigi
ólíkar stéttir og samfélagshópar
sína fulltrúa. Aðalpersónur eru
bræður tveir, Karl kennari og Bjöm
iðnaðarmaður. Karl og fjölskylda
hans eru í forgrunni. Ymis skyld-
menni og vandamenn þeirra brseðra
koma hér við sögu og er óhætt að
segja að samskipti þessa fólks
gangi mjög á misvíxl. Þjóðfélagið
beinir fólki í ákveðna farvegi sem
örðugt er að rífa sig upp úr. Öllu
þessu margbreytilega mannlífl og
FASTEIGNA
HÖLLIN
MIÐBÆR-HÁALEiTlSBRAUT 58-60
SÍMAR: 35300 - 35522 - 35301
Austurströnd - 4ra herb.
Vorum að fá í sölu glæsilega ca 110 fm endaíb.
á 2. hæð við Austurströnd á Seltjnesi. Parket
á gólfum. Skápar í öllum herb. Flísal. bað-
herb. Óvenju vönduð eign. Bílskýli fylgir.
Ákv.bein sala.
Skúlagata - 2ja-4ra
Vorum að fá t sölu 2ja herb. og eir>-
staklib. á 1. hæð v. Skúlag. ib. eru 55
og 45 fm að stærð. Seljast saman eða 1
sitt hvoru lagi. Lausar strax. Skuldl. eignir.
Nýlendugata - 2ja + 3ja
Vorum aö fá í sölu heila húseign m.
tveimur íb. Grunnfl. ca 60 fm. Gœti
selst í einu eöa tvennu lagi. Ekkert
áhv. Eigninni fylgir ca 30 fm bakhús.
Hagst. verö.
Álftahólar - 3ja
Mjög rúmg. íb. á 3. hœö. Suöursv.
Gott útsýni. Sameign nýstands. Mjög
rúmg. bílsk. fylgir eigninni.
Birkimelur - 3ja
Mjög góð ib. á 3. hæð. Skiptist í tvær
stofur og gott svefnherb., aukaherb. i
risi og kj. Suðursv.
Garðabær - 3ja
Mikið endurn. og góð neðri hæð í tvlb.
við Goðatún. Eigninni fylgir rúmg. bilsk.
Sérinng. Utiö áhv.
Framnesvegur — 3ja
Til sölu góö íb. sem er hœö og kj. Samt.
um 85 fm. íb. er öll ný stands. m. park-
eti á gólfum. Tvœr saml. stofur.
Laugavegur - 3ja
Mjög góö íb. á hæö vel staösett viö
Laugaveg. Ekkert áhv.
Þangbakki - 3ja
Vorum aö fá í sölu mjög fallega ca 90
fm íb. á 8. hæö í lyftubl. Stórar suö-
ursv. Fallegt útsýni.
Dúfnahólar 4ra + bílsk.
Glæsil. íb. á 7. hæö. Skiptist í 3 góö
svefmherb., rúmg. stofu og hol. íb. er
öll mjög vönduö og vel meö farin. Bílsk.
fylgir. Fæst í skiptum fyrir góöa 3ja
herb. íb. helst meö bílsk.
Kleppsvegur - 4ra
Glæsil. íb. á 4. hæö. Skiptist I 3
svefnherb., fataherb., flísal. baö,
stofu m. suöursv. og nýtt eldh.
Lítiö áhv.
Ingólfsstræti - 4ra
Góö íb. sem er hæö og ris í tvíbhúsi.
Sérinng. Ekkert áhv. Laus strax.
Mávahlíð - sérhæð
Mjög góö ca 130 fm efri hæö sem skipt-
ist í 3 góö svefnherb. og stóra stofu.
Suöursv. Nýtt gler og eldhús. Góöur
bílsk. fylgir.
Norðurbær — Hafn.
Til sölu 2 mjög góöar 3ja herb. endaíb.
á 1. hæö og jaröh. viö Hjallabraut í
Hafnarf. íb. sem eru samt. ca 180 fm
seljast saman og henta mjög vel fyrir
tvær samhentar fjölsk. eöa eina stóra
fjölsk. Skuldlaus eign.
FASTEIGNA
HÖLLIN
MIÐBÆR - HAALEITISBRALÍT 58 - 60

35300-35522-35301
Parhús - Seljahverfi
Til sölu mjög fallegt parh. á tveimur
hæðum, samt. ca 126 fm. Skiptist m.a.
i 3 svefnherb., stóra stofu og fallegt
eldh. Húsið er mjög vandað, að mestu
fulifrág. Mögul. á skiptum fyrir 4ra herb.
íb. I hverfinu.
Seljahverfi - raðh.
Glæsil. ca 200 fm raöh. Skiptist í tvær
hæöir og kj. í húsinu eru m.a. 6 herb.,
mjög góö stofa, tvö baöherb. o.fl. Allar
innr. og frág. hússins hiö vandaöasta.
Fallegur suöurgaröur. Bílskýli.
Klapparberg - einb.
Glæsil. ca 120 fm nýtt timburhús á einni
hæö ásamt rúmg. bflsk. Skiptist m.a. í
3 svefnherb., rúmg. stofu og eldhús.
Blesugróf - einb.
Glæsil. nýtt einb. á tveimur hæöum,
samtals ca 300 fm. Tilb. til afh. í dag
u. tróv. Mögul. á tveimur íb.
Kríunes - einbýli
Glæsil. ca 340 fm einb. á tveimur hæö-
um á Arnarnesi. Innb. tvöf. bflsk.
Mögul. á séríb. á jaröhæð. Húsiö er aö
mestu fullfrág. Gott útsýni.
Álfhólfsvegur - einb.
Til sölu gamalt en vel með fariö ca 70
fm timburh. á stórri hornlóð. Byggrétt-
ur. Skuldlaust. Verð 3,0 millj.
Kársnesbraut - einbýli
Vorum að fá I sölu einbhús sem er hæð
og ris samt. um 140 fm auk 48 fm bílsk.
Skuldlaus eign.
í smíðum
Kópavogur - sérhæðir
Vorum að fá í sölu glæsil. 165 fm sórh.
í tvíbhúsum. Eignirnar skilast fullfrág.
utan ásamt bflsk., tilb. u. tróv. innan.
Garðabær - sérh.
Glæsil. 100 fm efri hæö ósamt bflsk.
viö Löngumýri. Til afh. strax fullfróg.
utan og fokh. aö innan meö miöstöö.
Ekkert áhv.
Þingás - raðhús
Glæsil. einnar hæðar ca 160 fm raöhús
m. innb. bílsk. Skilast fullfrág. utan með
gleri og útihuröum en fokh. aö innan.
Teikn. á skrifst.
Hesthamrar - einb.
Glæsil. 150 fm einb. með 30 fm bilsk.
á mjög góöum staö í Grafarv. Húsiö
skilast fullfrág. utan m. gleri, útihuröum
og bílskhurö. Fokh. innan eða lengra
komiö eftir samkomul.
Matsölustaður
Vorum aö fá ( sölu mjög góðan mat-
sölust. staðs. viö Laugaveginn í fullum
rekstri. Miklir tekjumögul. fyrir þá sem
vilja skapa sinn eigin atvrekstur.
Benedlkt Slgurbjömsaon,
lögg. fastelgnasall,
Agnar Agnaras. vfðskfr.,
Amar Siguröaaon,
Haraldur Amgrfmsson.
Kristján Jóhann Jónsson
samspili lýsir höfundur af kunnáttu
og alúð svo að lesandinn fylgist
með af lifandi áhuga frá upphafí
til loka...“
® 68-55-80
Austurberg - 4ra
Mjög vönduö íb. meö góöum bílsk.
Sameign nýstands.
Vesturbær - 2ja
Mjög góö íb. meö stórum suö-
ursv. og miklu útsýni á 5. hæö í
lyftuhúsi. Afh. tilb. u. tróv.
Hverfisgata - 3ja
3ja herb. 95 fm íb. í góöu steinhúsi viö
Hverfisgötu. Til afh. fljótl.
Álfheimar - 4ra
Endaíb. á 4. hæö m. góöu útsýni.
Kleppsholt - sérh.
Vel staös. sórh. í tvíbhúsi ósamt 27 fm
bílsk. Þó nokkuð endurn. eign. Bygg-
róttur fyrir ca 100 fm íb. ofan ó húsiö
fylgir meö öllum teikn.
Rauðalækur - sérh.
1. hæö meö rúmg. bílsk. Þó nokkuö
endurn.
í smfðum
Vesturbær
2ja, 3ja og 4ra herb.
glæsil. íb. tilb. u.
trév. Góð grkjör.
Raðhús
Stórgl. raöhús viö Jöklafold í Grafar-
vogi. íb. ca 142 fm. Bílsk. innb. ca 35
fm. Afh. fokheld eöa lengra komin.
Kársnesbraut - parh.
Glæsil., rúmg. og vel staösett parhús
á tveimur hæðum ca 178 fm og 33 fm
bflsk. Húsinu veröur skilaö fokh. aö inn-
an en frág. aö utan í feb./mars '88.
Vesturbær - 4ra
4ra herb. rúmg. endaíb. á efstu hæö í
lyftuh.
Nýi miðbærinn
Raðhús ca 170 (m tilb. u. trév. en
fuilfrág. eða utan.
Hveragerði - raðhús
Glæsll. raðhús á elnnl hæð m. Innb.
bilsk. Húsin verða afh. fullfrág. utan en
fokh. innan. V. 2470 þús. Sími I Hvera-
gerði 99-4621.
FASTEIGNASALAN
FJÁRFESTINGHF.
Ármúta 38 -108 Rvk. - & 6886L
Lögfr.: Pétur Pór Stguröe*. hdl.,
Jónlna Bjartmarz hdl.
Saga einokunar
Bókmenntlr
Erlendur Jónsson
Gísli Gunnarsson: UPP ER
BOÐIÐ ÍSALAND. 280 bls. Bóka-
útg. Örn og Örlygur hf. 1987.
Einokunarverslun og íslenskt
samfélag 1602-1787 stendur á tit-
ilsíðu þessarar bókar. Höfundur
upplýsir í formála að ritið sé þýðing
og endursögn á doktorsritgerð sinni
sem skrifuð var á ensku. Er þetta
annað meiri háttar ritið um sama
efni en hið fyrra var Einokunar-
verslun Dana á íslandi 1602-1787
eftir Jón J. Aðilssem út kom 1919.
Gísli Gunnarsson vann mikið að
riti sínu erlendis og ber það að sumu
leyti merki þess: hann skoðar efnið
í víðara samhengi og úr meiri fjar-
lægð en títt er; horfir til ríkjandi
ástands í Evrópu á umræddum öld-
um og leiðir rök að því að stjómun
mála hér hafi hverju sinni miðast
við strauma og stefnur erlendis.
Þegar leið á 18. öldina tóku að
mótast í Evrópu breyttar hugmynd-
ir um hagstjóm og viðskipti. Allt
stefndi það í frelsisátt. Ætla mætti
að íslendingar hefðu gripið þær á
lofti þar eð einokunin var lengi
búin að kreppa að þjóðinni og valda
miklum búsiíjum. Til vom líka þeir
sem kröfðust aukins verslunarfrels-
is. En íslendingar voru, þegar hér
var komið sögu, aðþrengd þjóð og
þjökuð og óttuðust fátt meira en
breytingar. »Áhættuhræðsla er al-
geng meðal allra þjóða, en þó
sérstaklega meðal fátækra þjóða,«
segir Gísli. Þetta átti svo sannar-
lega við um íslendinga á 18. öld.
Líkast til hefur margur fslendingur-
inn hugsað sem svo, ,og þá haft að
leiðarljósi bitra reynslu, að sérhver
breyting hlyti einungis að verða til
hins verra. Þessi þjóð gæti ekki
framar átt neitt gott í vændum.
Því væri skást að breyta ekki í
neinu.
Engum blöðum er um að fletta
að íslendingar stórtöpuðu á einok-
unarversluninni alla götu meðan
hún var við lýði. En hveijir græddu?
Vom kaupmennimir ekki svíðingar
af versta tagi? Satt var það, einok-
unin var engin góðgerðarstofnun.
Og kaupmennimir voru auðvitað
upp og ofan. Var það ekki af fúl-
mennsku einskærri, svo dæmi sé
tekið, að þeir fluttu inn tóbak og
brennivín eins og hver vildi hafa
en skömmtuðu úr hnefa nauðsynja-
vöra? Sá, er þetta ritar, gerði sér
það að minnsta kosti í hugarlund
þegar verið var að stauta sig fram
úr íslandssögu í bamaskóla og
hugsaði Dönum þegjandi þörfína.
En málin vom kannski ekki alveg
svona einfold. Gfsli bendir á að
kaupmenn hafí einfaldlega grætt
meira á tóbakinu og brennivíninu
en á annarri vöru og því hafí þeir
einatt freistast til að hafa nóg af
því á boðstólum, jafnvel þótt annað
skorti.
Og víst græddu kaupmenn, að
minnsta kosti þegar vel áraði. Mest-
ur var þó gróði konungs, eða með
öðrum orðum, danska ríkisins! Leig-
an fyrir verslunina var jafnan há.
Hana greiddu kaupmenn meðal
annars með íslensku dilkakjöti sem
síðan fór á borð sjóliða í orlogsflota
Gísli Gunnarsson
hans hátignar. En »meginaðdrátt-
arafl íslandsverslunarinnar fyrir
erlenda kaupmenn fólst í fískafurð-
um landsins,« segir Gísi. Gallinn var
á hinn bóginn sá að í þeirri atvinnu-
grein urðu sáralitlar eða engar
framfarir öldum saman. íslenskir
búhöldar kærðu sig ekki um að hér
risu þorp eða kaupstaðir sem
kepptu við þá um vinnuaflið (og sú
skoðun breyttist ekki þótt einokun
væri aflétt). Það sem við mundum
nú kalla lamandi stöðnun hefur fyr-
ir þeirra sjónum merkt sama sem
jafnvægi og stöðugleiki. í raun
breyttist hér svo fátt frá upphafí
til loka einokunar að furðu hlýtur
að gegna. Fólks^öldinn stóð sem
mest í stað, verðlag breyttist sama
og ekkert, atvinnu- og lifnaðar-
hættir héldust nánast óbreyttir.
En í Kaupmannahöfn risu vöru-
hús og hallir fyrir arðinn af íslands-
versluninni. Og sjóliðamir dönsku,
sem alltént urðu að vera við því
búnir að veija konungdæmið, nærð-
ust á fjallalambinu íslenska. ísland
var þrautkúguð nýlenda; ekki vegna
dreissugrar framkomu danskra
kaupmanna við alþýðu manna á
íslandi, þess háttar skipti ekki neinu
höfuðmáli, heldur sakir þeirrar
hrikalegu skattlagningar sem fólst
í einokuninni.
Ekki höfðu heldur vemleg áhrif
í dæminu þau undantekningartil-
felli sem fræðast má um í þessu
greinagóða riti Gísla Gunnarssonar
að sumir kaupmennimir voru jafn-
vel framfarasinnaðir fyrir sinn tíma;
og allt að því velviljaðir íslendingum
— svo útrúlegt sem það nú kann
að láta í eyrum! Einstaklingurinn
mátti sín lítils andspænis þvílíku
kerfi sem fólst í einveldinu. Og
enginn má við margnum.
Ekki var heldur hægt að reikna
það einokuninni til stórtekna að
kaupmönnum var stranglega fyrir-
skipað að virða íslensk lög! »Þessi
ákvæði voru endurtekin margsinnis
í einkaleyfísskrám á einokunartím-
anum, enda héldu kaupmenn
íslensk lög og íslenskar venjur mjög
í heiðri,« segir Gísli.
Fagna ber að þetta rit skuli nú
komið út á íslensku. Þama er ekki
aðeins varpað ljósi á einokunina
sem slíka. Því hún hafði áhrif á
gervallt þjóðlífíð. Og reynslan af
henni máðist ekki úr vitund þjóðar-
innar á þeim degi sem henni var
aflétt. Við lestur þessarar bókar
má gera sér í hugarlund hvað það
var að vera íslendingur á 17. og
18. öld.
SSETTASEM TREYSTERÁ
OTDK
ÖRBYLGJUOFNAR