Morgunblaðið - 25.11.1987, Síða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. NÓVEMBER 1987
Helgi Hálfdanarson:
TJARNHÝSH) FAGRA
Hvenær hefði því verið spáð,
að svo þröngt yrði um mannfólkið
á íslandi, að höfuðstaðarbúar
gætu hvergi fundið stað undir
ráðhús á þurru iandi? En margt
gerist með ólíkindum; og fyrir
ráðamönnum Reykjavíkur átti það
að liggja að lenda í þeirri klípu.
En að reisa svo aðsópsmikið
mannvirki I homi Tjamarinnar
var hugmynd sem hlaut að valda
miklum ágreiningi. Annars vegar
eru þeir, sem líta á Tjömina og
umhverfi hennar sem kæran
heimareit allra Reykvíkinga og
eins konar tryggðaband milli kyn-
slóðanna, sem varðveita skuli með
alúð og nærgætni, og hins vegar
þeir, sem telja nauðsyn fyrir ráð-
hús á þessum stað svo brýna, að
slík tilfinninga-viðhorf verði að
þoka, enda sé hið væntanlega hús
hin fegursta smíð, sem verða
muni svæðinu öllu og einkum
Tjöminni sjálfri fremur til prýði
en vandræða.
Þegar menn fóm almennt að
gera sér ljóst, að ráðamönnum
væri full alvara með þessa til-
högun, hófst nokkur umræða um
málið, og hefur andstaða færzt í
aukana því meir sem valdið hefur
virzt forhertara. Fjölmennur úti-
fundur var haldinn til mótmæla;
og litlu síðar sýndi skoðanakönn-
un, að dijúgur meiri hluti bæj-
arbúa (um 60%) og raunar meiri
hluti landsmanna allra er því
andvígur, að hús þetta verði reist
þar sem nú er ráðgert. Loks fór
fi-am í sjónvarpi viðræða við borg-
arstjóra um málið og síðan langt
samtal í Morgunblaðinu.
Að sjálfsögðu hafa komið fram
athyglisverðar röksemdir með og
móti. Reynt hefur verið að láta
það skipta sem mestu máli, að
þama eigi að koma fallegt ráð-
hús. Hér er hins vegar ekki um
það að ræða, hvort Reykvíkingar
eigi að koma sér upp fallegu ráð-
húsi eða ljótu. Auðvitað á það að
vera fallegt, hvar sem það skal
rísa. Það sem skiptir máli er
'Ijömin og hvað henni kemur vel
eða illa. Það væri út af fyrir sig
skiljanlegt, að borgarstjóranum
þætti notaleg tilhugsun að fá
skrifstofu með útsýni suður yfir
Tjöm. Og víst er svo að sjá, að
fremur eigi 'Ijömin að verða húsi
þessu eins konar gluggasælgæti
en að hún sjálf njóti góðs af.
En er húsið fallegt? Ætli það
sé nú ekki rétt svo sem á er litið.
Ég leyfí mér að halda því fram,
að það fari eftir stað og um-
hverfi, hversu fagurt það geti
talizt. Ég get vel hugsað mér
ýmsa staði, þar sem hús þetta
yrði fallegt. Én í Ijamarhominu
er það í mínum augum harla ófag-
urt. Sjálf Notre Dame yrði ljót á
Fjalakattarlóðinni, jafnvel þótt
stærðarhlutföll hennar skryppu til
samræmis við Morgunblaðshúsið.
Þau hús yrðu bæði ljót, ef þau
stæðu hlið við hlið, þó hvort um
sig sómdi sér vel í réttu umhverfi.
Einhvem tíma í þessari um-
ræðu benti borgarstjórinn á það,
að deilt hafi verið um stað undir
Þjóðleikhúsið á sínum tíma; en
þegar húsið var komið upp þama
við Hverfisgötuna, hafi allir verið
ánægðir. Þetta var því miður eitt-
hvert alversta dæmið, sem
borgarstjórinn gat valið, og furðu-
legt að honum skyldi koma það
til hugar. Kannski má tómlæti
bæjarbúa um þá staðreynd, sem
þar blasir við, kallast dæmi um
hæfileika manneskjunnar til að-
lögunar að ókjömm. Þó hallast
ég frekar að hinu, að öllum sé
ljóst, að ekki tjóar að sakast um
orðinn hlut. Sú ráðstöfun að setja
Þjóðleikhúsið niður við hliðina á
Landsbókasafni var eitt af meiri
háttar menningarslysum aldar-
innar. Safnahúsið f sinni klám
stíltegund var á sínum tíma sér-
stök bæjarprýði, svo jafiivel var
mynd af því valin á frímerki sem
flytja skyldi hróður þess út um
allar jarðir. Þjóðleikhúsið hefði á
vel völdum stað orðið eitthvert
hið fegursta af húsum Guðjóns
Samúelssonar. En harkalegri and-
stæða við stfl Safnahússins er
vandfundin. Og með því að hnoð-
ast hvort utan í öðm fara þessi
tvö hús langt með að eyðileggja
hvort annað, æpandi hatursrómi
hvort að öðm.
En borgarstjórinn nefiidi tvö
dæmi máli sínu til stuðnings. Hitt
dæmið var Hallgrímskirkja, sem
hann kvað góðu heilli hafa risið
á Skólavörðuhæð öllum til yndis-
auka. Mig furðar að það skuli
dyljast borgarstjóranum, hve
margir þeirra, sem vildu sjá hóf-
lega sniðna og umfram allt snotra
og virðulega kirkju rísa á þessum
stað, bera nú harm sinn í hljóði
eftir annað stórslysið frá. Og
hvemig getur hann hrósað happi
yfir því, að þessi blessuð vansmíð
skuli setja svip sinn á bæinn, og
óskað þess að hún verði tákn
Reykjavíkur? En um það mál mun
bezt að hafa sem fæst orð, úr því
sem komið er, enda er þar um
að ræða ólán af öðm tagi en tjam-
hýsið.
Það er eins og ekki eigi af þess-
um vesalings gamla miðbæ að
ganga. Maður er alltaf á nálum,
að þegar minnst vari sé sprottið
upp eitthvert óhræsis banka-
diymbi í Ijamargötunni eða
margföld hraðbraut sé farin að
böðlast fram þar sem sízt skyldi.
Er það virkilega svona torskilið á
hærri stöðum, að þessi bæjarhluti
er umfram allt gamalt sögufrægt
smáhverfi, og einmitt þess vegna
einstaklega notaleg menningar-
vin, sem alls ekki þolir frekari
átroðning en orðið er. Eins og
margur hefur bent á, hlyti Ijam-
hýsið að kalla á stóraukna umferð
og áður langt liði aukið húsnæði,
sem hvergi yrði komið fyrir ann-
ars staðar en f Ijöminni. Alþingis-
húsið var á sínum tíma gert vel
við vöxt, svo að auk þingsins
sjálfs gat það einnig hýst Háskóla
Islands. Síðan svo var, er ekki lið-
inn langur tími. En nú kemst
þingið ekki af nema fá til viðbótar
nýtt stórhýsi, sem nauðsynlegt
þykir að sé allt að því áfast við
Alþingishúsið sjálft. Hvað halda
menn að langt verði í það, að
ráðhúsið góða þurfi aukið hús-
rými, þó kannski sé ekki tjaldað
til einnar nætur í upphafi? Og
hvar á það slot að rísa? Árið 1964
samþykkti borgarstjóm og bygg-
ingamefnd að smíða ráðhús við
norðurenda Tjamarinnar, og átti
sá kastali að vera sjö hæðir.
Skyldi þörf borgaryfirvalda fyrir
húsnæði hafa minnkað stómm
síðan 1964? Hveijum dylst, að nú
væri stigið stórt skref út í algerar
ógöngur? Og gatnaklastrið, sem
af hraklegri nauðsyn er ráðgert í
næstu grennd við tjamhýsið, er
augljós sjálfsblekking þeirra sem
að því standa. Þama er bókstaf-
lega ekkert rými til neins.
Borgarstjórinn gerir sem mest
úr því, að ráðhús þetta þurfi fyrir
hvem mun að rísa í „hjarta borg-
arinnar", enda séu næg fordæmi
fyrir því erlendis. En ráðhús hafa
ekki ævinlega verið reist í „hjarta
borgar". Hins vegar hefur hjarta
borgar einatt orðið þar sem risið
var ráðhús. Gamli miðbærinn í
Reykjavík er fyrir löngu orðinn
alltof þröngur til að vera það
„hjarta borgarinnar", sem hann
hefur rejmt að vera til þessa, hvað
þá til frambúðar ef þar skal í
þokkabót belgja sig aðal-stjóm-
sýslumiðstöð Reykjavfkur með
öllu sínu hafurtaski.
Þráhyggja borgarstjórans um
þetta ráðhús er því miður orðin
að slíkum rembihnút, að hann
lætur það skipta máli í ofurkappi
sínu, hvar Ingólfur heitinn Amar-
son kann hugsanlega að hafa
kropið undir þak á sinni tíð. í við-
talinu við Morgunblaðið lætur
hann svo heita, að mikil þátttaka
arkitekta í samkeþpni um ráð-
hústeikningu sýni, að fagmenn
telji staðinn vel valinn. Þetta sýn-
ist mér vera hæpinn málflutning-
ur, því ég man ekki betur en
keppendum væri fyrir sett að
teikna hús, sem standa skyldi við
Ijömina.
Ekki þykir mér síður undarleg
sú kenning borgarstjórans, að
skoðanakönnun, sem sýnir and-
stöðu sextíu bæjarbúa ajf hveijum
hundrað, sýni í raun meirihluta-
fylgi þeirra, vegna þess að rekinn
hafí verið öflugur einhliða áróður
gegn tjamhýsinu. Sá áróður hefur
að vísu hvorki verið öflugur né
einhliða; en látum gott heita að
svo hafi verið. Ættum við þá e.t.v.
að efast um réttmæti þess, að
Davíð Oddsson er hafður fyrir
borgarstjóra, vegna þess að meiri-
hluti borgarstjómar, sem kaus
hann til starfsins, styðjist við
langtum voldugri áróðurs-vél en
nokkur önnur samtök? Víst mætti
halda því fram, að dæmið sýni
nokkra veilu í lýðræðislegum
stjómarháttum. En þetta em eigi
að síður þeir stjómarhættir, sem
við teljum þá skástu sem völ er
á, þegar alls er gaett; við unum
því, að sannfæring okkar sé borin
ofurliði, þegar leikreglum lýðræð-
is er fylgt, enda emm við, hvert
og eitt, þrátt fyrir gott sjálfs-
traust, ekki handviss um að ganga
með allan sannleik á bak við eyr-
að.
Út yfir tekur þó að vilja vísa á
bug meirihluta-mótmælum bæj-
arbúa vegna þess, að þau hafi
látið á sér standa áður en staður
hússins var ráðinn í nefndum, en
þá hafi öll gögn, sem máli skipta,
þegar legið frammi. Enda þótt
óbeit bæjarbúa á þessu ráðhúsi
hafi ekki náð að renna saman í
einn farveg fyrir þann tima, er
engin ástæða til að efast um, að
sú andúð hafi jafnan verið í sam-
ræmi við þá skoðanakönnun, sem
nú hefur farið fram. Og jafnvel
þótt svo hafi ekki verið, ætti
mönnum að leyfast að skoða hug
sinn betur í tæka tíð. Áætlanir
um ráðhús við Ijömina hafa fyrr
komið upp og verið samþykktar
í nefndum; en sem betur fer hefur
þær dagað uppi. Eðlilegt var að
vænta þess, að skynsamleg gát
og tillitssemi yrði enn sem fyrr
ráðandi áður lyki. Það er ekki
annað en hlálegur formhengils-
háttur að láta slík aukaatriði
skipta máli áður en borgarstjór-
inn fer í bússumar til að taka
fyrstu skóflustunguna. Öðm máli
gegndi, ef enginn hreyfði and-
mælum fyrr en tjamhýsið væri
fokhelt.
Eitt af því sem margur hefur
áhyggjur af, er lífríki Ijamarinn-
ar og örlög þess. Ekki veit ég
hvort sá ótti er á rökum reistur,
en það þarf að rannsaka eftir
föngum, og gegnir furðu, að ekki
þótti skylt að láta svo sjálfsagðar
rannsóknir fara fram áður en
þetta rask var ákveðið. Það er
engu líkara en óráðlegt hafi þótt
að hleypa í málið einhveijum nátt-
úmvemdarlýð, sem væri vís til
að tefja það með illum Iátum,
þegar hvað mest riði á að hespa
framkvæmdir af í snatri.
Ekki er laust við að reynt hafi
verið að blanda fiokkapólitik í
þetta ráðhúsmál. Það er þó mjög
illa til fundið, því margir af flokks-
mönnum borgarstjórans hafa
ráðið frá því, að hér sé að verki
flanað, og lýst sig andvíga þessu
tiltæki. Eins er það misskilningur,
að Ijömin geti orðið „vatn á
myllu kommúnista".
Það er einlæg von okkar Reyk-
víkinga, að þeir sem hér ráða
ferðinni, bijóti odd af oflæti sínu
nú, þegar vilji bæjarbúa virðist
ljós, og endurskoði ákvörðun sína
í svo viðkvæmu og afdrifaríku
máli. Annað væri ósæmileg vald-
frekja, sem ekki er ætlandi
sönnum lýðræðissinnum.
Nýr veitingastaður
opnaður í Eyjum
V estmannaeyj um.
NÝR veitingastaður, Muninn, var
opnaður fyrír stuttu i Eyjum.
Hinn nýi veitingastaður er til
húsa á neðstu hæð Hótels Þórs-
hamars og tekur rúmlega eitt
hundrað manns i sæti. Með til-
komu Munans hafa Vestmanney-
ingar nú úr þremun veitingastöð-
um að velja.
Veitingastaðurinn er staðsettur í
hjarta bæjarins, á neðstu hæð nýs
hótels, Þórshamars. Eldri menn
muna aðra starfsemi í þessum sal,
því að fyrr á árum var í mörg ár
rekið bíó á sama stað. Innrétting-
amar eru hannaðar af eigendum. í
salnum er „koníaksstofa", búin
mjúkum Ieðurstólum og hom er
fyrir bömin, þar sem þau geta
„kubbað“ eftir matinn meðan for-
eldramir taka því rólega. Málverk
eftir Hreggvið Hermannsson og
Sigurpál ísijörð prýða veggi Mun-
ans.
Ingi Bjöm Erlendsson, einn af
Séð yfir hluta veitingaaalar Munans. Morgunbiaaia/sigurgeir Jönaaaon
Eigendur Mnnans á opnunardeginum, talið frá vinstri: Hólmfríður
Sigurpálsdóttir, Ingi Brynjar Erlingsson, Sigurrós Sigurhansdóttir
og Guðmundur Gunnar Erlingsson.
eigendum staðarins, sagði í spjalli
að þeir hefðu undanfarin tvö ár
verið með veitingastaðinn Skútann
á leigu. Þeim hefði boðist pláss fyr-
ir veitingastað á hótelinu og
útkoman væri Muninn.
Ingi sagði að reynt yrði að brydda
upp á ýmsum nýjungum í vetur.
Nú væru í gangi sérstök hádegistil-
boð, boðið væri upp á sérstaka
baraamatseðla og á sunnudögum
væri kaffíhlaðborð. Staðurinn verð-
ur einnig leigður út fyrir veislur og
fundi. Yfírkokkur á hinum nýja stað
er Guðmundur Sigurhansson, en
hann hefur þjónað í Kvosinni og á
óðinsvéum í höfuðborginni.
— Bjarni
V estmannaeyjar: