Morgunblaðið - 25.11.1987, Side 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. NÓVEMBER 1987
Ráðhús á réttum stað
eftirdr. Gunnlaug
Þórðarson
Þá hefur verið ákveðið að höfuð-
borgin reisi sér skrifstofu- og
fundarhaldahús eða m.ö.o. ráðhús
við ’ljömina. Auðvitað hlaut að
koma að því að slík ákvörðun yrði
tekin. Það er í sjálfu sér vel að
þetta skuli hafa dregist til þessa,
því nú er staðið að málinu að vel
yfírveguðu ráði og án þess ofur-
kapps er fylgdi því fyrir nærri
ársflórðungi, er reisa skyldi 7 hæða
stórbyggingu þar.
Nú skal byggt hentugt og hóflegt
hús aðeins um 4.000 m2, sem fellur
vel í umhverfí sitt og lokar tjamar-
hringnum meistaralega þar sem
þess var sérstök þörf. En einmitt
það að ráðhúsið er á þessum stað
hefur sniðið því stakk við hæfí.
Hætt er við að það yrði að þarf-
lausu miklu stærra á öðram stað.
tilgangi hefur verið komið fyrir á
bakka hennar við Tjamargötu.
Vanhug'suð mótmæli
Svona einföld lausn á jafn vand-
meðfömu máli, hlýtur óhjákvæmi-
lega að vekja einhverja til þess að
mótmæla í skammsýni sinni og til-
fínningasemi.— Við slíku var alltaf
að búast, en í þessu máli hafa
mótmælin verið byggð á haldlaus-
um rökum og ímynduðum háska
fyrir „lífríki Tjamarinnar", sem er
í engri hættu af þeim framkvæmd-
um sem taka til 1% af allri Tjöm-
inni. Slíkar era framfarir í
byggingarmálum. Raddir hafa
heyrst um að Reykvíkingar greiði
atkvæði um hvort borgin skuli reisa
sér mannsæmandi og stílhreina
starfsaðstðu með ráðhúsi. Slíkt er
nánast út í bláinn því um þetta
hefur verið gerð samþykkt og það
í tvígang. Atkvæðagreiðsla um
staðarval er óframkvæmanleg —
ins Grandar, þ.e. nýbyggingu við
Brávallagötu, af því að byggingin
drægi úr því að sólar nyti um pró-
sentubrot eða byrgði útsýni.
Rúmlega 300 manns stóðu að þess-
ari aðför og tafði það bygginguna
í 4 ár. — Svona fólk skilur ekki að
það býr í borg. Aðrar byggingar
hafa verið stórskemmdar vegna
svipaðra aðgerða.
Atakanlegt er dæmið um „Höfða-
bakkabrúna", sem olli miklum
mótmælum á sínum tíma og tilraun
var gerð til þess að stöðva undir
því yfírskini að Elliðaárdalurinn
yrði skemmdur með þeirri fram-
kvæmd. Reyndin varð allt önnur
og það era aðeins blindir sérvitring-
ar, sem ekki viðurkenna nauðsyn
brúarinnar og að hún er rétt sett í
landslaginu.
Mér er minnisstætt, að þegar til
stóð að opna Laugardalslaugina og
loka gömlu sundlaugunum, þá vora
margir gömlu fastagestirnir með
þá hugmynd að varðveita bæri
nútímalegan hátt, svo að engir al-
vitrir sérvitringar gátu hafíð nöldur
sitt. Og gömlu fastagestimir sáust
brátt á sundi í lauginni með sigur-
bros á vör.
Marklausar
undirskriftir
í sambandi við undirskriftasafn-
anir þá hefur undirritaður áður látið
í ljós hve lítið er mark á þeim tak-
andi og hve slíkar safnanir era oft
misnotaðar máli til framdráttar, þar
sem þeir sem minna mega sín era
beint eða óbeint þvingaðir til að
skrifa undir eitthvað, sem þeir hafa
jafnvel enga skoðun á eða treystast
ekki til að neita þeim, sem biður.
Mér hefur alltaf ftmdist skjal, sem
fleiri en fímm skrifa undir nánast
vera ábyrgðarlaust og gæti nefnt
mörg dæmi þess í starfí mínu hér
áður fyiT í orðunefnd, Bamavemd-
arráði íslands o.fl., að menn sem
jafnvel hafa skrifað undir við
fímmta mann, hafí afturkallað und-
irskrift sfna, því þeir vildu ekki
móðga neinn þann, sem hlut átti
að máli eða að neita augliti til aug-
litis að styðja einhverja beiðni.
í>á ’iafa komið x’ram hugmyndir
um að leitað verði álits almennings
með hjálp stofnana háskólans um
hvort leisa skuli ráðhúsið. í þessu
tnáli er !ítil von um hlutlæga niður-
stöðu, því nú þegar hefur skapast
múgsefjun í sambandi við þetta
mál, sem mestmegnis hefur mótast
af pólitískri óvild í garð Davíðs
Oddssonar borgarstjóra.
Arkitektar hafa lagt
blessun sína yfir
staðarvalið
í þessu sambandi er og á það
bendandi, að einmitt þeir, sem best
ættu að hafa vit á þessum málum
hafa með þátttöku sinni í sam-
keppni um ráðhúsbygginguna á
sinn hátt lagt blessun sína yfír stað-
arvalið, en það era rúmir sjö tugir
íslenskra arkitekta, um tveir tugir
erlendra starfsbræðra þeirra og
aðrir tveir tugir fagmanna á þessu
sviði, landslagsarkitekta, tækni-
teiknara og byggingarfræðinga.
Enda hefur undirritaður ekki séð
þess vott að neinn arkitekt hafí
andmælt staðsetningu ráðhússins.
Ráðhúsinu hefur verið fundið til
foráttu að með því muni umferð
aukast um þetta svæði, en lítil
ástæða er til þess að óttast það og
auk þess fást þama undir húsinu
bílstöður fyrir 300 bfla. Sumum
hefur blöskrað sú hugmynd að
Bókmenntaritgerðir
Sverris Kristjánssonar
MÁL OG menning hefur gefið
út fjórða bindi Ritsafns Sverris
Kristjánssonar.
í fréttatilkynningu útgefanda
segir m.a.: „Þetta er lokabindi rit-
safnisins og hefur það að geyma
ritgerðir um bókmenntir. Þótt
Sverrir sé e.t.v. kunnastur fyrir
skrif sín um sagnfræði ritaði hann
þó margt um bókmenntaleg efni,
bæði ritdóma í dagblöð og tímarit
og ítarlegar greinar um skáld og
rithöfunda. Hér er að fínna yfír-
gripsmiklar greinar um Heinrich
Heine, Fást eftir Goethe, Georg
Brandes og Maxím Gorkí og ekki
síður forvitnileg skrif um íslenskar
nútímabókmenntir sem era afar
lýsandi fyrir menningarlíf á samtíð
höfundarins. Hann fjallar hér m.a.
um Halldór Laxness, Þórberg Þórð-
arson, Kristmann Guðmundsson,
Thor Vilhjálmsson og Ástu Sigurð-
ardóttur."
Bókin er 288 bls., prentuð f Stein-
holti hf.
Sjálfsögð staðsetning
Húsið verður reist eins nærri
þejm stað, þar sem Ingólfur Amar-
son reisti bæ sinn fyrir rúmum
1100 áram eða innan 100 metra
radíus, sem ætla má að bær Ingólfs
hafí staðið og það er hin eina rétta
viðmiðun í þessu máli. Á sama hátt
var jafn sjálfsagt að reyna að tengja
bygginguna við Tjömina sjálfa, ef
þess væri nokkur kostur, án þess
að skerða hana að neinu ráði. Höf-
undum verðlaunatillögunnar, þeim
Margréti Harðardóttur og Steve
Christer, hefur tekist að leysa þenn-
an vanda á snilldarlegan hátt, eins
og allir, sem skoða uppdrætti og
líkan geta gert sér grein fyrir. Þá
er það ekki síður snjöll hugmynd
að tengja Iðnósvæðið með göngu-
brú yfír á ráðhúslóðina og í beinu
framhaldi af því með göngugötu í
gegnum sjálft ráðhúsið út í 'Ijamar-
götu.
í takt við tímann
í þessu sambandi er rétt að vekja
athygli á því hve þessir tveir arki-
tektar era í takt við tfmann í
arkitektúr, því það er áberandi hve
erlendir arkitektar nota vatn og
ekki síður streymandi vatn í bygg-
ingum eða við þær til þess að gefa
jæim aukið yndi og tengsl við nátt-
úrana.
Undirritaður hefur séð mörg
dæmi bessa í nýbyggingum víðs
vegar um heim og era einna minnis-
íitæðastar slíkar byggingar í
höfuðborg Brazilfu, Tokyo, Kuala
Lumpur, Seoul og víðar. Það hefðu
verið alvarleg mistök hjá arkitekt
að reyna ekki að nýta lítillega
Ijömina og tjamarvatnið á ’istræn-
an hátt, en það ’hefur arkitektunum
tveimur tekist og gefur sú lausn
hinu fyrirhugaða ráðhúsi aukið yndi
og sómir sér vel við þessa yfirlætis-
lausu byggingu.
Með tilkomu ráðhússins mun
Tjöminni verða sýndur meiri sómi
en áður og þá fyrst verður hún
„perla Reykjavíkur“. Það dylst eng-
um að lagfæra þurfti tjamarbakk-
ana, t.d. fjarlægja þann gróður og
gijót, sem í góðum en vanhugsuðum
Líkan af væntanlegri ráðhúsbyggingu við 'I^ömina.
um þessi mál eiga arkitektar fyrst
og fremst að flalla, líkt og iögfræð-
ingar um dómstörf.
Mótmælin hafa að langmestu
leyti mótast af sama kotungshætt-
inum og svo oft stingur upp kollin-
um meðal almennings, begar gert
skal sérstakt átak. Má f því sam-
bandi minna á að margar helstu
byggingaframkvæmdir f seinni tíð
hafa sætt mótmælum einhverra
sérvitringa eða smásála, sem íelja
að fyrst skuli gera þetta eða hitt.
Hefði slík skammsýni eða íhalds-
semi fengið að ráða, þá hefði verið
lítið að gert í byggingarmálum okk-
ar. Þess má minnast að á sfnum
tíma komu fram raddir um að ekki
mætti reisa Bændahöllina, af því
að hún bæri svo illa við Háskólann.
í önnur skipti hafa borgararnir
reynt að stöðva byggingar t.d.
stækkun Elli- og hjúkranarheimilis-
gömlu iaugarnar handa fullorðna
fólkinu og sögðust jafnvel aldrei
mundu stfga :"æti sfnum inn í nýju
’augina. Raddir vora uppi á milli
þeirra að hefja undirskriftasöfnun
og sumir þeirra tóku sig til og fóra
á fund borgarstjóra f þessu skyni,
en fengu iaufar undirtektir þar.
Þá var borgarverkfræðingur Gústaf
E. Pálsson einhver iangbesti emb-
ættismaður sem luorgin hefur haft
fyrr og sfðar. Honum barst til eyma
þetta nöldur. Hann tók sem betur
fer til sinna ráða.
Nóttina áður en Laugardalslaug-
in skyldi opnuð og þeim gömlu
lokað, stefndi hann jarðýtum að
gömlu laugunum og lét keyra ofan
í þær uppfyllingarefni alla nóttina,
og um morguninn sáust engin
verksummerki eftir gömlu laugam-
ar. Þetta var snilldarbragð og
vandamálið leyst á farsælan og
Dr. Gunnlaugur Þórðarson
„Mótmælin hafa að
langmestu leyti mótast
af sama kotungshættin-
um og svo oft stingur
upp kollinum meðal al-
mennings, þegar gert
skal sérstakt átak. Má
í því sambandi minna á
að margar helstu bygg-
ingaframkvæmdir í
seinni tíð hafa sætt
mótmælum einhverra
sérvitringa eða smá-
sála, sem telja að fyrst
skuli gera þetta eða
hitt.“
grafa niður þijár hæðir og halda
að það sé bæði rokdýrt og illfram-
kvæmanlegt. Hollendingar era
snillingar f slíkum framkvæmdum
og ætti okkur ekki að verða nein
skotaskuld úr þeim og er þetta ólíkt
einfaldara en að þurfa að sprengja
fyrir kjallara hússins, en þama
munu vera um 20 metrar niður á
fast.
Það er einkennandi fyrir andstöð-
una við ráðhúsbygginguna :ið það
era fyrst og fremst konur, sem
hafa lagst gegn byggingunni. Skki
er vitað að nein þeirra hafí iður
iátið arkitektúr til sín taka. Hins
vegar era rúmir tveir (ug kvenna,
sem tekið hafa þátt í namkeppn-
inni, þar af víu arkitektar.
Það að undirritaður leyfír sér nð
láta þetta mál til sín taka, er fyrir
áratuga áhuga minn sem leikmanns
á arkitektúr, sem m.a. hefur : engið
útrás f flutningi útvarpserindis um
efnið. Svo er hitt að undanfama
áratugi hafa birst eftir mig greinar
í blöðum, þar sem gagnrýnt hefur
verið sitthvað í byggingarmálum
borgarinnar t.d. heilsuvemdarstöð-
in, borgarsjúkrahúsið o.fl. — Skrif
þessi ollu miklu Qaðrafoki á sínum
tíma og ritdeilum, þar sem ekki
tókst að hrekja neitt af því, sem
gagnrýnt var. Án þess að vilja mikl-
ast af þessu, þá er mér til efs að
neinn einstaklingur hafí látið bygg-
ingarmál höfuðborgarinnar meira
til sín taka í fjölmiðlum.
Það er spá mín að þegar þetta
hús hefur verið byggt muni það
verða unaðsblettur æskunnar í höf-
uðborginni, þar sem böm gefa
öndum brauðmola af göngubrúnni
og fullorðið fólk nýtur sólar í suð-
rænni sumarblíðu. Þá mun mönnum
skiljast hvflíkir skammsýnis þursar
það vora, sem vildu hafa ráðhúsið
annars staðar.
Höfundur er hæstaréttarlögmað-
ur.