Morgunblaðið - 25.11.1987, Síða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. NÓVEMBER 1987
Htrgi Útgefandi nnftlftftffeí Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
R .stjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 55 kr. eintakið.
Bréf frá
borgarstjóra
Davíð Oddsson, borgar-
stjóri, hefur ritað þing-
mönnum Reykjavíkur bréf í
tilefni af umræðum á Alþingi
um lífríki Tjarnarinnar og smíði
ráðhúss fyrir höfuðborgina.
Vill borgarstjóri með bréfi sínu
vekja athygli þingmanna á því,
að inneign borgarsjóðs hjá
vegasjóði vegna framkvæmda
við þjóðvegi í Reykjavík muni
nema 500 milljónum króna um
næstu áramót og á árinu 1988
þurfí 222,7 milljónir króna til
nauðsynlegra vegafram-
kvæmda í Reykjavík. Auk þess
segir Davíð Oddsson, að
Reykjavík eigi 285 milljónir
króna inni hjá ríkinu.
Framtak borgarstjóra í því
skyni að minna þingmenn
Reykjavíkur á að gæta hags-
muna kjördæmis síns er í raun
sérstakt íhugunarefni. Hér er
um sjaldgæf bréfaskipti að
ræða, sem minna á, að á Al-
þingi er hagsmuna íbúa
Reykjavíkur ekki gætt, ef
þannig má orða það, með sama
hætti og annarra kjördæma.
Menn kjósa oft að líta fram hjá
þessari staðreynd í umræðum
um bil eða jafnvel hyldýpi milli
höfuðborgar og landsbyggðar.
í fjárveitinganefnd Alþingis
sitja fulltrúar kjósenda úr öllum
kjördæmum nema Reykjavík
og Reykjanesi, þar sem 61%
þjóðarinnar býr.
Valdaaðstaða einstakra kjör-
dæma við töku ákvarðana um
fjárveitingar á Alþingi er ekki
efni bréfs borgarstjóra, enda á
hún ekki að skipta máli, þegar
hlutlægt mat en ekki geðþótti
eða kjördæmapot ráða ferðinni.
Davíð Oddsson minnir þing-
menn Reykjavíkur á það í bréfí
sínu, að nauðsynlegt er að veija
miklum fjármunum til vega-
gerðar í Reykjavík. Allir, sem
erindi þurfa að reka í höfuð-
borginni, hvort sem þeir búa
þar eða ekki, vita hve brýnt er
að takast á við umferðarvand-
ann þar.
Bifreiðaumferð í Reykjavík
hefur aukist um 30% síðastliðin
4 ár. Bifreiðaeign í Reykjavík
nálgast nú það, sem spáð var
fyrir aðeins tveimur árum, að
yrði í lok aldarinnar, segir í
bréfí borgarstjóra. Með öðrum
orðum hafa borgaryfírvöld ekki
haft fímmtán ár til að búa sig
undir þennan fjölda bifreiða
eins og þau ætluðu fyrir aðeins
tveimur árum. Það ætti því
ekki að vera sérstakt undrunar-
efni, þótt oft sé erfitt að komast
leiðar sinnar akandi eða skilja
farkostinn við sig í borginni. Á
hinn bóginn er alls ekki unnt
að bera þröngina hér saman
við það, sem þeir kynnast oft,
er ferðast til erlendra borga —
en fyrr má nú rota en dauðrota.
Bréfí borgarstjóra til þing-
manna Reykjavíkur fylgir
annað, sem hann sendi fjárveit-
inganefnd. Þar er lýst fyrir-
huguðum verkefnum við
vegagerð í Reykjavík á næsta
ári, ef fjárveitingar fást. Sér-
staka athygli vekur sú áhersla,
sem lögð er á Bústaðaveginn,
Miklatorg og brú á Bústaðaveg
yfír Miklubraut/Hringbraut við
Miklatorg. Er ráðgert að veija
157 milljónum króna af 222,7
til vegaframkvæmda í
Reykjavík til þessara þriggja
verkefna. Þær umferðaræðar,
sem hér um ræðir, eru yfírfull-
ar núna. Um þær fer verulegur
hluti þeirra, sem koma til höf-
uðborgarinnar frá Kópavogi,
Garðabæ, Hafnarfirði og Suð-
umesjum, auk þess sem íbúar
Bústaðahverfís og Breiðholts
nota gjaman þessa leið inn í
miðborg Reykjavíkur. í stuttu
máli má segja, að það sé meira
en tímabært að ljúka þeim
framkvæmdum, sem þama em
boðaðar.
Guðmundur H. Garðarsson,
einn af þingmönnum Sjálfstæð-
isflokksins í Reykjavík, hefur
svarað bréfí Davíðs Oddssonar
hér í blaðinu. Telur hann það
réttmæta kröfu hjá borgar-
stjóra, að sérstök fjárveiting
komi til þjóðvega í þéttbýli í
Reykjavík á næsta ári, jafn-
framt því sem ráðstafanir verði
gerðar til að greiða inneignir
Reylgavíkur hjá vegasjóði
vegna framkvæmda fyrri ára.
Nú á eftir að koma í ljós, hvort
bréf borgarstjóra hlýtur jafn
góðar undirtektir hjá fleiri
þingmönnum.
Fjárveiting til endurbóta á
vegakerfi Reykjavíkur er fjár-
veiting til endurbóta á vegum,
sem þorri landsmanna notar.
Hún stuðlar ekki aðeins að
bættri þjónustu og auðveldar
atvinnustarfsemi heldur er
síðast en ekki síst nauðsynleg
til að auka örvggi og fækka
slysum.
Milli 200 og 300 félagar Hins ísl. bókmenntafélags sóttu kaffiboð félagsins á sunnudag- Frá þingi Málfræc
inn en þá var jafnframt haldinn aðalfundur þess. erlend áhrif og st
Vel sótt málþing og 1
í tilefni 200 ára afn
íslenska málfræðifélagið hélt
nýverið málþing í tilefni þess að
200 ár eru nú liðin frá fæðingu
Rasmusar Kristjáns Rasks, sem
vakti athygli íslendinga á því á 19.
öld að íslenskan gæti liðið undir lok
vegna danskra áhrifa ef ekkert yrði
gert henni til vemdar. Hið íslenska
bókmenntafélag minntist einnig
þessa afmælis Rasks með afmæli-
skaffi sem haldið var á Hótel Borg
í Reykjavík fyrir félagsmenn. Sóttu
það milli 200 og 300 manns og
kvaðst Sigurður Líndal forseti fé-
lagsins vera mjög ánægður með
hvernig tókst til. “Að halda við
íslenskunni og þjóðarinnar heiðri“
var yfírskrift málþings Málfræðifé-
lagsins en hún er tekin er úr bréfi
Rasks árið 1920 þar sem hann fjall-
aði um nauðsyn þess að eiga góðar
kennslubækur til þess ama. Tíu
sérfræðingar fluttu erindi á mál-
þinginu og svömðu fyrirspumum
fundarmanna. Málþingið var haldið
í Odda í Reykjavík og sátu það
kringum 60 manns.
Guðrún Kvaran, formaður ís-
lenska málfræðifélagsins, setti
þingið og flutti inngangsorð um
Rasmus Kristján Rask. Þá talaði
Magnús Fjalldal lektor um ensk
tökuorð að fomu og nýju. Benti
hann á að lengi hefði íslenskan tek-
ið upp orð úr öðmm málum og
jafnvel fyrir kristnitöku hefðu fjöl-
mörg orð komið inn í málið er
snertu kristni og kirkju. Síðar á
miðöldum bætast syo við orð sem
tengjast riddaramennsku ýmis kon-
ar. Nýjasti hugarheimurinn, þar
sem enskan miðlar íslensku em
tækni og vísindi. Þar bregður hins
vegar svo við, að við virðumst að-
eins hugsa um að íslenska vel það
mál sem birtist á prenti en orðfæri
ýmissa starfsstétta sem notuðu oft
erlend orð án þess að hafa aðhald
prentmálsins. Þar mætti nefna iðn-
aðarmenn, starfsfólk í flug- og
ferðaþjónustu, tæknimenn og
skemmtikrafta sem oft virtust hirða
síðar um að vanda mál sitt. Til
dæmis töluðu pipulagningamenn
um “fíttings", rafvirkjar um “dim-
mer“, bifvélavirkjar um “túrbó“ og
leikfimikennarar um “aerobic".
Sagðist Magnús vera þeirrar skoð-
unar að hér þyrfti að safna miklu
meiri upplýsingum en nú lægju fyr-
ir til að hægt væri að meta þessi
erlendu áhrif á íslenskuna.
Þá benti Magnús á aðra hlið
enskra áhrifa sem væru ekki eins
ljós og því e.t.v. varasamari. Þar
átti hann við tökuþýðingar eins og
“flugvélin kom á tíma,“ (on time)
“sterk mótmæli" (strong protest),
“umferðin er þung“ (heavy traffic)
og kveðjuna “bless, bless“, (bye,
bye) og taldi hann þarna alls staðar
gæta þýðingaráhrifa úr ensku þótt
ekki væri um tökuorð að ræða.
Magnús taldi að tökuorðin væru oft
dægurflugur sem liðu fljótlega und-
ir lok ef gott íslenskt orð yrði til.
Nefndi hann sem dæmi enska orðið
“hit“ (vinsælt dægurlag) en “smell-
ur“ hefur útrýmt því gjörsamlega.
Önnur orð festast t.d. “turbo“ eða
“fíttings" eins og áður er getið og
þau einkum notuð af einstökum
starfsstéttum.
Þá sagði Magnús það ljóst að
Bretland:
Oþekktur þorsksjúk-
dómur herjar í Norðursjó
St. Andrew. Frá Guðmundi Heiðari Frfmannssyni, fréttaritara Morgunbladsins.
VÍSINDAMENN standa ráðþrota
frammi fyrir dularfullum sjúk-
dómi, sem lagst hefur m.a. á
þorsk í Norðursjó. Umhverfis-
verndarmenn hafa brugðist hart
við og segja þetta til marks um
mengun Norðursjávar, og sæl-
kerar eru uggandi um sinn hag.
Norðursjór er eitt mengaðsta haf
í veröldinni. Á þorski, sem veiddur
hefur verið við árósa Thames, hafa
fundist sár á roði, og kunna visinda-
menn enga skýringu á þeim.
Yfírvöld hafa látið rannsaka þetta
fyrirbæri, en vilja ekki birta niður-
stöðurnar. Nýjustu kannanir sýna,
að sárin fínnast á um 11% fisks í
árósunum.
Grænfriðungar segja, að ástand-
ið sé miklu alvarlegra en yfírvöld
vilji vera láta. Þeir veiddu 3000
lúður við árósa Thames, og varð
þessa sjúkdóms vart í 34% þeirra.
Sérfræðingur Grænfriðunga sagði,
að fískurinn væri ekki óhæfur til
neyslu, en ástæða væri til að fara
varlega.
Ymsir matargerðarmenn hafa
miklar áhyggjur af því, hve físki
hefur hrakað. Þeir vilja, að gripið
verði til aðgerða til að hreinsa sjó-
inn við austurströnd Bretlands.
Breski fískiðnaðurinn, sem fram-
leiðir afurðir úr frystum físki, hefur
engar áhyggjur af þessu, því að
vinnslufyrirtækin kaupa allt sitt
hráefni erlendis frá.
í dag hefst í London ráðstefna,
þar sem fjallað verður um mengun
í Norðursjó, og standa að henni þær
þjóðir, sem eiga lönd að þessu haf-
svæði. Búist er við, að þar komi
fram tillaga um bann við losun úr-
gangs, og er jafnframt búist við,
að Bretar muni leggjast harðlega
gegn samþykkt hennar. Bretar eru
einir um að losa úrgang í Norðursjó-
inn — um 7,5 milljónir tonna árlega.
Þykir líklegt, að stefna bresku
stjómarinnar í þessu efni verði
gagnrýnd harðlega á ráðstefnunni.
Reuter
Meðlimir úr Greenpeace-samtökunum mótmæltu losun eiturefna í
Norðursjó í London í gær. Hlekkjaði fólkið sig við tunnur sem það
sagði geyma geislavirkan úrgang. Lögregla handtók fólkið og reynd-
ust tunnurnar ekki innihalda skaðleg efni.