Morgunblaðið - 17.01.1988, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. JANÚAR 1988
Pinter er
hollur skóli
-segir Hjalti Rögnvaldsson, leikari, sem
kom heim frá Danmörku, til að leika Lenna
í Heimkomunni hjá Pé- leikhúsinu
Hjalti Rögnvaldsson, leikari
É-LEIKHÚ-
SIÐ sýnir um
þessar
mundir
„Heimkom-
una,“ eftir
Harold Pinter
f Gamla biói.
Sýningar á þessu vinsæla verki
eru aðeins áætlaðar út
janúarmánuð, eðaalls um 12
sýningar. Þar kemur til að
íslenska óperan þarf á húsnæði
sínu að halda. Heimkoman hefur
hlotið mikið lof hjá
gagnrýnendum og þá ekki bara
verkið sjálft, heldur hefur vinna
leikara, leikstjóra og annars
fagfólks verið rómuð. Það kemur
kannski ekki á óvart þegar á það
er litið að tveir af okkar bestu
leikurum, Róbert Arnfinnsson og
Rúrik Haraldsson, fara með
veigamikil hlutverk í sýningunni.
En fögnuðurinn virðist ekki vera
minni yfir Hjalta Rögnvaldssyni,
sem um árabil var einhver
vinsælasti ung-leikarinn á
fjölunum hér á landi, en hvarf
svo skyndilega af sjónarsviðinu.
Hvers vegna? Hvert? Og hvað
hefur maðurínn veríð að gera?
„Ég fór út á þjóðhátíðardegi
Bandaríkjanna, 4. júlí, 1985,“ segir
Hjalti. „Flutti til Svíþjóðar. Þar
beið ég í kerfinu í tæpt ár eftir að
komast f sænskunámskeið, þar til
nokkrum vikúm áður en ég fór
þaðan með fjölskyldu mína. Ég bjó
í Malmö og fékk enga vinnu, en
ég lærði sænskuna og ég verð að
segja að hún er gullfallegt
tungumál. Ég fór í
sænskunámskeiðið síðasta
mánuðinn sem ég bjó í Malmö.
Þetta var viku námskeið, átta tímar
á dag. Þessi bið var alveg
andstyggileg. Það getur verið ágætt
að hvíla sig og hafa lítið að gera,
stundum. En þegar maður veit ekki
hvenær biðin tekur enda, verður
maður óljós mynd af manni. En
þetta var mér líka holt. Maður
þurfti nú hvíld eftir baráttuna hér
á okureyjúnni. Ég var eiginlega
orðinn heilsulaus ræfíll hér. Síðasta
árið mitt hér heima lék ég eitt
. hlutverk í Þjóðleikhúsinu og hefði
alls ekki getað leikið meira. Þegar
maður er ekki víkingur í sér, en
Morgunblaðið/BAR
býr innan um eintóma víkinga, þá...
finnur maður vanmátt sinn.
Það sem mér finnst svo
andstyggilegt við þessa okurstefnu
er ekki okrið sjálft, heldur
auðsveipni og þögn
fómarlambanna. Hér segir enginn
neitt. Veistu, að þegar eitthvað
bjátar á hjá Ðönum fá þeir sér bjór.
En það þykir nú bara ljótt hér og
þegar eitthvað bjátar á hjá
Islendingum, fá þeir sér yfírvinnu.
Ég get ekki leikið undir svona álagi
og hugsunarhætti - svo ég fór.
Eftir dvölina í Svíþjóð flutti ég
til Árósa í Danmörku og hef búið
þar síðan. Þar hef ég aðallega unnið
við garðyrkjustörf hjá borginni, frá
því snemma á vorin, fram á haust
og svo hef ég passað bömin mín
þijú, sem em fimm ára, þriggja og
hálfs og eins og hálfs árs. Fljótlega
eftir að við komum til Árósa var
konan mín kölluð út sem
íhlaupamanneskja í _
SinfóníuhljómsveitÁrósa. Það
útkall varða ansi langt - entist allan
veturinn.
Við vinnum aldrei bæði í einu.
Við fómm burt.til að athuga hvort
ekki væri hægt að lifa svona
eðlilegu lífi og það reyndist rétt hjá
okkur. Það hefiir tekist. Núna er
konan mín heimavinnandi, en ég
er að byija að æfa hjá leikhúsi sem
heitir „Svalegangen." Stefán
Baldursson dvelur hjá þeim um
þessar mundir við leikstjóm. Hans
sýning verður fmmsýnd í lok
janúar, en ég er í næsta stykki á
eftir og við hefjum æfingar um
miðjan febrúar. Þetta er leikhús
sem sækist ekki bara eftir lífi og
fjöri. Það sýnir bara þijú leikrit á
ári, sem em valin í samráði við
leikarana, sem aftur á að vera
trygging fyrir því að þeir sinni þessu
með hausinn ofan á hálsinum.
Leikritið sem ég er í heitir
„Sarkofag" og mun þýða
Steinkista. Það er eftir
austantjaldsmann sem heitir
Vladimir Gubarev. Hann hefur verið
ritstjóri vísindadeildar Prövdu og
honum varð það á að taka eitthvað
nærri sér þetta eiturslys í
Chemobylstöðinni. Hann skrifaði
verkið á mjög stuttum tíma og
persónumar em starfsmenn
stöðvarinnar sem skiptast á að
kasta af sér ábyrgðinni og varpa
henni yfir á aðra. Ég vona að þetta
verk verði til þess að fleiri fari að
finna til ábyrgðar. Og ég vona að
það rifjist upp fyrir þessum
áhyggjulausu Dönum, sem sjá
sýninguna, að eiturský frá
Chemobyl var á leið til Danmerkur
þegar vindátt breyttist skyndilega,
svo þeir sluppu í það skiptið.
Þetta leikrit verður sett upp í
samvinnu við annað atvinnuleikhús,
semer í klukkustundar lestarferð
frá Árósum. Sarkofag verður
afmælissýning þessara leikhúsa og
verður sýnt um alla Danmörku,.
þannig að þetta er heils árs vinna.
Ég hef heyrt að þetta verk sé nú
sýnt í London við miklar vinsældir.
Ég sel það ekki dýrar en ég keypti
það, því ég hef engan tíma haft til
að fylgjast með leikhúsum í London.
Ég hef aðallega verið að læra
Norðurlandamálin og kynnast
norrænni menningu."
En afhverju komstu heim til
að leika í Heimkomunni?
„Þetta var bara freistandi tilboð,
með þeim tímámörkum að ég get
verið kominn út 15. febrúar. En
fyrst og fremst var það hlutverkið.
Það er min skoðun að Lenni í
Heimkomunni sé þannig hlutverk
að það sé eitthvað að þeim leikara
sem ekki langar að kljást við það.
Maðurinn er ekkert alltof mikið
góðmenni og illmenni eru alltaf
áhugaverðari en góðmenni. Þetta
er ekki bara skoðun leikarans. Þú
sérð að það eru ekki mjög mörg
góðmenni sem hafa komist í
Söguna, miðað við illmennin.
Lenni er slunginn alþýðumaður
á villigötum. Svo er þessi stíll
höfundar - að gefa ekki allt upp.
Þessi elskulegi Pinter gerir þá
kröfu, þegar maður hefur svona
stuttan æfingatíma, að maður
setjist niður og læri hlutverkið eins
og páfagaukur, því maður skilur
ekki mikið í því, lengi vel.
Orðaskipti manna eru þannig að
maður getur ekki leyft sér að hugsa
alltaf rökrétt. En hann er hollur
skóli."
En er Pinter ekki að skrifa
um dálítið sérkennilegar
aðstæður i Heimkomunni?
„Jú, jú, það má kannski segja
það. Égþekki fólk hér sem segist
aldrei ætla að sjá þennan helvítis
Pinter - hann hafi svo viðbjóðslegan
húmor. Ég get alveg tekið undir
þá skoðun að maðurinn sé
hálf-ógeðslegur í hugsunarhætti,
en hann er ekkert verri en þeir sem
maður mætir úti á götu í Reykjavík.
Hann skrifar þessar hugsanir bara
niður. Mér finnst nú grimmdin hér
í íslensku samfélagi vera þvílík, að
ekki einu sinni Pinter gæti skrifað
um hana.
Auðvitað eru alltaf til höfundar
sem höggva. Ef fólki finnst Pinter
fara illa með persónur sínar, þá er
tími til kominn að fólk hætti að sjá
Dario Fo, sem lýsir óhugnaðinum
úr hinu pólitíska lífi í verkum sínum.
Grimmd í ieikverki hittir
Morgunblaðið/Sverrir
Úr sýningu Pé-Ieikhússins á Heimkomunni. Hjalti Rögnvaldsson í
hlutverki Lenna og Ragnheiður Elva Arnardóttir sen: mágkonan
Ruth
áhorfandann eftir því hvemig hann ■
er sjálfur. Maður veltir því stundum
fyrir sér hvort maður geti hugsað
sér að leika tiltekið hlutverk vegna
þess að það er svo mikil grimmd í
því. Svo fer maður að skoða hvort
leikverkið sjálft er gott og ef svo
er, skiptir það mestu máli. En ég
vona að fólk sé ekkert að lesa í
Biblíunni áður en það kemur að sjá
Heimkomuna.
Það er nú líka einu sinni svo, að
rétt eins og til eru vondir höfundar
og vondir Ieikarar og svo framvegis,
þá eru líka til vondir áhorfendur.
Ég þekki stóran hóp fólks sem
langar í sjálfu sér að sjá þessa
sýningu, en innrætingin hér er svo
sterk og fólk er uppfullt af
innantómu rusli sem það hefur verið
matað á eftir það §ölmiðlafyllerí
sem hefur gripið um sig, að það
kemur ekki. Það veit sem er að það
er enginn stuðtónn í þessu. Veistu
það, að ég held að ef ekki fari að
koma að fjölmiðlatimburmönnum
hér, verði útkoman
ijöldaframleiðsla á bjánum. Á öllum
kaffíhúsum, í verslunum,
leigubílum; alls staðar glymja allar
þessar útvarpsstöðvar í eyrunum á
manni og þær eru allar eins og
enginn er að hlusta.
Ogþessi yfírgengilegi stuðtónn
er farinn að vera áberandi á Stöð
2, til dæmis í 19.19. Ég var að
horfa á það um daginn og það var
verið að ræða við leikstjóra og
tónlistarhöfund „Síldarinnar." Það
var svo hræðilegt að horfa upp á
þetta, því Helgi Péturs sat þama
og sagði fátt, en þessi kvenmaður
sem var að spyija þama var í svo
miklu stuði, án þess að hafa
hugmynd um hvað hún var að tala.
Mér er spum, er þetta afleiðing af
því að yfirmaður stöðvarinnar er
sonur einhvers mesta
menningarvinar semþjóðin hefur
átt? Lærði þessi maður ekkert í
föðurhúsum? Svei mér þá, við
getum ekki einu sinni treyst því
lengur að góður og traustur
bakgrunnur skili sér.“
En svona að lokum Hjalti, þá
lékstu hér hjá svokölluðum
„stofnanaleikhúsum“ áður en þú
fóst út, en ert núna að leika með
sjálfstæðum „atvinnuleikhóp."
Er einhver munur á því?
„Munurinn er kannski helst sá,
að leiðindi; kjaftagangur og
rógburður, sem koma upp í
stofnunum, verða ekki til í svona
hóp sem kemur saman til að vinna
í stuttan tíma. Annars er saman
hvort um er að ræða stofnun eða
sjálfstæðan hóp, útkoman er alltaf
eins góð eða vond og fólkið sem
vinnurþar... En égvil bara hafa
nóg af leikhúsi og allavega leikhús.
Ég vil að þetta þrífist allt hlið við
hlið. Og það er alveg sama í hvemig
leikhúsi maður leikur hlutverk eins
og Lenna; maður er ekki búinn að
vinna, frá fyrsta æfingadegi, fyrr
en eftir síðasta framkall á síðustu
sýingunni. Og sjálfstæðir
atvinnuleikhópar eru nauðsynlegir
og óhjákvæmilegir vegna þess að
ef leikari eða leikstjóri þarf að eyða
hálfri ævinni í að komast inn um
þröskuldinn á atvinnuleikhúsi,
verður hann bara að fara og setja
upp úti í bæ á meðan."
Súsanna Svavarsdóttir