Morgunblaðið - 23.03.1988, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 23. MARZ 1988
*
Utflutningur á laxaseiðum til Noregs;
Herða þarf eftir-
lit og forvarnir
- segir Paul Midtlyng hjá norska landbúnaðarráðuneytinu
3Ki**$i Útgefandi tnflilfifrife Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aðstoðarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, BjörnJóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 700 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 60 kr. ^intakið.
Mikið fylgi
Kvennaiistans
Fylgi sveiflast mjög milli
flokka samkvæmt skoðana-
könnunum. Nú hefur það gerst
í fyrsta sinn í sögunni, að Sjálf-
staeðisflokkurinn er ekki í fyrsta
sæti sem stærsti flokkur lands-
ins. Kemur þetta fram í niður-
stöðum skoðanakönnunar, sem
birtust í Dagblaðinu/Vísi (DV)
á mánudag. Samkvæmt könn-
uninni hefur Kvennalistinn tekið
forystuna og nýtur mestra vin-
sælda stjómmálaflokkanna.
Álíka mikil sveifla upp á við
hjá flokki sem að jafnaði nýtur
fylgis á bilinu 10 til 20% hefur
áður orðið í skoðanakönnunum,
þótt ekki hafí áður gerst að
Sjálfstæðisflokkurinn hafnaði í
öðru sæti. Þessi nýja staða hlýt-
ur að vera sjálfstæðismÖnnum
mikið umhugsunarefni og raun-
ar þjóðinni allri, því að hvað sem
öðru líður hefur Sjálfstæðis-
flokkurinn verið kjölfesta í
stjómmálalífínu. Hefðir hans,
saga og stefna hafa höfðað til
fjölmennasta hóps kjósenda.
Kvennalistinn er allt annars
konar samtök og í raun ekki
flokkur, þar er skipulag ekki
með þeim hætti að auðvelt sé
að átta sig á hvemig ákvarðan-
ir em teknar, enginn formaður
er lgörinn hjá Kvennalistanum
og karlmenn hafa ekki verið
valdir til framboðs á vegum
hans.
Þegar DV leitaði álits Ólafs
G. Einarssonar, formanns þing-
flokks sjálfstæðismanna, á nið-
urstöðum skoðanakönnunarinn-
ar sagði hann: „Ég get ekki
annað sagt en að mér þykir það
með ólíkindum hvað Kvennalist-
inn rýkur upp. Ég hef svo sem
mínar skoðanir á ástæðunni fyr-
ir því. Þær hafa það fram yfír
aðra flokka að þær sýna sam-
stöðu í málum, tjá sig ekki um
efnisatriði í málum í þinginu
fyrr en þær hafa komið sér sam-
an um sameiginlega afstöðu og
ég efast ekkert um að kjósendur
vilja að flokkar sýni slíka sam-
stöðu. Auk þess tala þær eink-
um um mjúku málin og slíkt
fellur vel í kjósendur. Ég er
mjög óánægður með útkomu
Sjálfstæðisflokksins, afar ósátt-
ur.“ Er unnt að skilja þessi orð
formanns þingflokks sjálfstæð-
ismanna á annan veg en áminn-
ingu til hans manna og ann-
arra, að þeir þurfí að haga
málflutningi sínum á annan veg
á Alþingi? Standa þannig að
málatilbúnaði, að alþjóð sann-
færist um samhug og einarða
afstöðu samstarfsmanna svo að
ekki sé talað um flokksbræður?
í framhaldi af þessum réttmætu
ummælum formanns þingflokks
sjálfstæðismanna má rifja upp,
að forvígismenn Kvennalistans
hafa látið orð falla á þann veg,
að þær leitist ávallt við að svara
og skýra mál sitt, ef þær telja
á sig hallað.
Samkvæmt könnun DV nýtur
Kvennalistinn stuðnings 29,7%
þeirra sem afstöðu tóku og
Sjálfstæðisflokkurinn 28,4%. Af
þingflokkunum er fylgi Borg-
araflokksins minnst, aðeins
4,7%, og Alþýðubandalagið er
næst minnst með 7,8%, þá er
Alþýðuflokkurinn með 9,3% og
Framsóknarflokkurinn með
17,6%. Ef þessar tölur eru lagð-
ar saman má til dæmis komast
að þeirri niðurstöðu, að Kvenna-
listi, Framsóknarflokkur og Al-
þýðubandalag njóti samtals
stuðnings 55,1% kjósenda. Á
að líta á þetta sem ósk um
vinstri stjórn?
Áður en þeirri spumingu er
svarað, þurfa fyrst að liggja
fyrir óyggjandi svör um það,
að Kvennalistinn sé vinstra
megin við miðju í stjómmálun-
um. Það er eitt af einkennum
þesSara vinsælu samtaka að
erfítt er að fá skýr svör við
spumingum sem þessum. Þegar
á átti að herða í stjómarmynd-
unarviðræðum á síðasta ári
gættu kvennalistakonur þess
einnig að sýna aldrei öll spilin,
sem þær höfðu á hendi. Yfír
samtökum þeirra hvílir ákveðin
dulúð. í Þjóðviljanum í gær em
menn þó ekki í vafa um að
markmið Kvennalistans séu
vinstrisinnum að skapi; í for-
ystugrein viðrar blaðið sig upp
við Kvennalistann meðal annars
með þessum orðum: „Við þær
aðstæður sem DV-könnunin
sýnir hlýtur það að verða hlut-
verk vinstrimanna að vinna með
þessari hreyfíngu sem nú heimt-
ar öðmvísi vinnubrögð og betra
samfélag." Iiklega til að draga
athyglina frá þeirri staðreynd,
að Þjóðviljinn er málgagn flokks
með 7,8% fylgi, segir blaðið í
lok forystugreinarinnar um
mikfð fylgi Kvennalistans:
„Þegar skyggnst er undir yfír-
borðið leynast flokknum [Al-
þýðubandalaginu] hér óvæntir
möguleikar, öflugri hljóm-
gmnnur, nýir liðsmenn á leið
til nýrrar framtíðar." Af þessu
tilefni er ástæða til að spyija:
Em talsmenn Kvennalista sam-
mála því að fylgi samtakanna
sé stuðningur við sjónarmið
Þjóðviljans og Alþýðubanda-
lagsins?
TÖLUVERT hefur verið rætt
undanfarið um útflutning laxa-
seiða til Noregs. Þar er um mikil-
vægt mál að ræða fyrir íslenskar
fiskeldisstöðvar, nefndar hafa
verið tölur á borð við 4-5 milljón-
ir seiða og að söluverðmæti
þeirra gæti orðið um 300 mil(jón-
ir króna. Norðmenn hafa veitt
sérstaka undanþágu fyrir inn-
flutningi .seiðanna, en annars er
bannað að flytja lifandi fisk til
Noregs vegna sjúkdómahættu.
Hvort af innflutningnum verður,
veltur þess vegna á því að ekki
verði vart sjúkdóma í íslensku
seiðunum. Um síðustu helgi var
haldin í Reykjavík ráðstefna um
fisksjúkdóma á Norðurlöndum
og hana sat maður að nafni Paul
Midtlyng, sem hefur mikið að
segja um innflutning fiskseiða til
Noregs. Morgunblaðið hafði tal
af Midtlyng og spurði hann stutt-
lega um ýmis atriði þessa máls.
Midtlyng er yfírdýralæknir við
físksjúkdómadeild norska land-
búnaðarráðuneytisins og hefur á
hendi yfírstjóm eftirlits með heil-
brigði eldisfískstofna. Hann er einn-
ig verkefnisstjóri í norrænu heil-
brigðisátaki í fískeldi, sem styrkt
er af norrænu ráðherranefndinni.
Ráðstefnan, sem fulltrúar frá dýra-
læknadeildum norrænu landbúnað-
arráðuneytanna og fisksjúkdóma-
rannsóknastofum í öllum löndunum
sóttu, er hluti af þessu átaki.
„Þetta heilbrigðisátak hefur ekki
einungis mikla þýðingu fyrir við-
skipti með eldisfisk milli Norður-
landanna, heldur einnig fyrir físk-
eldið í hveiju landi fyrir sig,“ sagði
Midtlyng. „Fisksjúkdómar hafa
valdið fískeldi á Norðurlöndum
miklum erfíðleikum. Ein niðurstað-
an af ráðstefnu okkar hér er sú,
að menn eru mjög tortryggnir á að
flytja lifandi fisk og hrogn milli
landa. Við sérfræðingar gerum okk-
í vísindaritinu Nature birtist
þann 10. mars síðastliðinn grein
sem ber heitið „A method for
prediction of volcanic eruptions"
- Aðferð til að segja fyrir um
eldgos. Þar setur jarðfræðingur-
inn Barry Voight fram nýjar til-
lögur um hvemig spá megi eld-
gosum og notar hann til þess
formúlu úr aflfræði bergs og
jarðvegs, sem á við um þegar
berg eða jarðvegur brestur.
„Þetta er tilraun tíl að gera þess-
ar spáaðferðir stærðfræðilegar
en á ekki við hér,“ sagði Páll
Einarsson jarðeðlisfræðingur er
Morgunblaðið innti hann álits á
greininni.
„Þessi aðferð kemur ekki til með
að breyta neinu hér,“ sagði Páll og
í sama streng tóku Axel Bjömsson
jarðeðlisfræðingur og Ágúst Guð-
mundsson, jarðfræðingur við Norr-
ænu eldfjallastöðina. „Formúlan
gerir lítið annað en að lýsa því sem
reyndur eldfíallasérfræðingur sér í
ur vel ljósa hættuna, sem slíkum
flutningum er samfara, og ég veit
að þið Islendingar þekkið vel hætt-
una af físk- og dýrasjúkdómum,
sem borist gætu til landsins. Þess
vegna er mjög líklegt að yfírvöld í
öllum löndunum athugi gaumgæfí-
lega, hvort leyfa eigi slíkan inn-
flutning eður ei. Að minnsta kosti
verður að herða allar reglur og eftir-
lit þar að lútandi til þess að draga
út áhættunni."
Midtlyng sagði að á ráðstefnunni
hefðu komið fram greinileg merki
þess, að öll löndin hygðust grípa
til hertra ráðstafana til þess að
hindra smit. „Þess vegna reynum
við nú að ná samkomulagi á vísinda-
legum grunni um aukið og árang-
ursríkara eftirlit með fískeldisstöðv-
um, en áður hefur verið, og þess
vegna var þessi ráðstefna haldin
hér,“ sagði Midtlyng og bætti við
að hún væri sú stærsta sem haldin
hefði verið um þessi efni á Norður-
löndunum.
Midtlyng sagði að undanfarið
hefðu Norðmenn unnið að því að
koma á virkri yfírstjóm á þessu
sviði og hefðu í því skyni hrundið
af stað svokallaðri „Fiskheilbrigð-
isáætlun", sem líffræðingar, dýra-
læknar og fískeldismenn ynnu að
saman, og Svíar hefðu svipaða
áætlun á pijónunum. Öll löndin
hefðu tekið undir hugmyndir þess-
ar. „Við stefnum að því að herða
eftirlit og forvamir til þess að koma
í veg fyrir að sjúkdómsfaraldur
skjóti óvænt upp kollinum," sagði
Midtlyng. „Við höfum velt því fyrir
okkur, hvort betra sé að vitja
fískeldisstöðvanna oft til rannsókna
eða gera mikinn fjölda prófana á
rannsóknarstofum," sagði Midt-
lyng. „Við þurfum líka að meta,
hvort betra sé að gera prófanir á
vetri eða sumri, hvenær sé líklegast
að sjúkdómseinkenni komi fram hjá
fiskinum, hversu marga físka við
hendi sér. Hún er ekki viðbót við
þær upplýsingar sem fyrir eru hér
og á ekki við um neinar íslenskar
eldstöðvar, nema hugsanlega Snæ-
fellsjökul og Öræfajökul," sagði
Páll.
„Voight notar gögn frá eldgosinu
í St. Helens 1982 og í því tilfelli á
aðferðin ágætlega við. Aðferðin
hefur ekki verið notuð við eldgosa-
spár hingað til en ég tel hana vel
þess virði að setjast niður og prófa,"
sagði Axel.
„Það er alltaf verið að reyna að
sjá eldgos fyrir og almennt er viður-
kennt að það er ekki hægt nema
með mælingum. Voight vantar þau
gögn sem þyrfti, aðferðin er of
einhlít. En hún er alls ekki alvond,
fremur heiðarleg tilraun. Það sem
Voight tekur ekki með í reikninginn
er að þótt kvikuhólf bresti og kvik-
an myndi gang þá nær sá gangur
ekki nema stundum til yfírborðs
þannig að í mörgum tilfellum verð-
ur ekki eldgos heldur myndast ein-
ungis innskot. Það er enginn vafí
þurfum að prófa til þess að forðast
tölfræðilegar skekkjur og svo fram-
vegis. Auk þess að velta fyrir okkur
þessum skipulagsatriðum, höfum
við gert mikið af tilraunum á rann-
sóknastofum, en við þurfum sér-
staklega á því að halda að þróa
gerlarannsóknir okkar frekar. Við
erum betur staddir hvað varðar
veiru- og sýklarannsóknir."
Tíðara eftirlit
Yfírdýralæknirinn sagði að nið-
urstaðan af umræðum um yfírstjórn
eftirlitsins væri brýn nauðsyn á að
oft væri fylgst með fískeldisstöðv-
um, jafnvel á þriggja vikna fresti,
og að eftirlitsmenn gætu valið úr
þá físka, sem þeim þættu athyglis-
verðastir til rannsókna, allt upp í
500-1000 físka á ári frá hverri stöð.
Einnig væri nauðsynlegt að fylgjast
vel með til dæmis dánartíðni físka
til þess að gera sér betur ljóst, hven-i
ær um sjúkdóma geti verið að ræða.
„Þetta leggur auðvitað einnig
aukna ábyrgð á herðar fískirækt-
endum, sem verða að fylgjast vel
með fiskstofnum sínum," sagði
Midtlyng.
Áhyggjiir íslendinga
— Nú þegar Norðmenn eru að
grípa til herts eftirlits, hvernig tel-
urðu íslensku fiskeldisstöðvamar í
stakk búnar til að mæta kröfum
ykkar?
„Frá og með 1. maí næstkom-
andi verður bannað í Noregi að
flytja lifandi físk milli sýslna án
heilbrigðisvottorðs, þannig að það
er kannski von að íslendingar hafi
áhyggjur af sínum innflutningi,"
sagði Midtlyng. „Við setjum þau
skilyrði að fiskiræktendur, sem vilja
flytja inn seiði til Noregs sýni mikla
varkámi í kaupum á hrognum, og
kaupi helst engan lifandi físk að.
Þeir verða einnig að gangast undir
Aðferðir Voights eru ekki taldar i
á að í framtíðinni munu eldgosa-
spár að verulegu leyti byggjast á
líkanreikningum, en þeir byggjast
á eðlisfræðijöfnum. En hvort aðferð
Grein í Nature um eldgosaspár:
Heiðarleg tilraun
en á ekki við hér
- segja íslenskir sérfræðingar