Morgunblaðið - 21.06.1988, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. JÚNÍ 1988
45
I ÞINGHLÉI
STEFÁN FRIÐBJARNARSON
íslenzkt sjónvarp —
innlend dagskrárgerð
Er móðurmálið
hornreka í sjón-
varpinu?
Hlutfall erlends efnis í
Ríkissjónvarpinu hefur verið
um 60-65%. Trúlega er það
töluvert hærra á Stöð 2.
Meirihluti sjónvarpsefnis,
sem Ríkissjónvarp og Stöð 2
senda inn á heimili fólks alla
daga ársins, er með erlendu
tali. Sama máli gegnir um
myndbönd á hérlendum mark-
aði. Erlent sjónvarpsefni um
fjarskiptahnetti fer og vax-
andi. Ljóst er að íslenzk tunga
á undir högg að sækja, ef þjóð-
in heldur ekki vöku sinni.
Mikilvægt er að mæta þess-
um nýju aðstæðum á réttan
hátt. Nauðsynlegt er að stór-
auka innlenda dagskrárgerð
sjónvarpsstöðva - sem og
íslenzka kvikmyndagerð.
Setja verður islenzkt tal á allt
barnaefni. Og færa sig upp á
skaftið með íslenzkt tal í ann-
að erlent efni eftir því sem
fjárráð frekast leyfa.
I
Ný útvarpslög tóku gildi 1.
janúar 1986. Einkaleyfí RÚV til
reksturs hljóðvarps og sjónvarps
var afnumið. RÚV heldur að vísu
almennri, lögtryggðri áskrift en
verður að starfa á samkeppnis-
markaði um hlustun og áhorf.
Einnig um auglýsingar, sem vóru
langleiðina í helft tekna þess
árið 1985. Eftir meir en hálfrar
aldar einokun sætir RÚV aðhaldi
samanburðar. Það er vel.
Þegar nýju útvarpslögin vóru
sett var jafnframt ákveðið að
endurskoða þau innan þriggja
ára. Endurskoðunamefnd situr
að störfum. Líkur standa því til
þess að Alþingi fjalli um frum-
varp að endurskoðaðri löggöf um
þetta efni áður en langir tímar
líða. Þá kemur væntanlega sitt
hvað til athugunar.
í því efni er vert að minna á
mikilvægi innlendrar dagskrár-
og kvikmyndagerðar, sem hér
verður lítillega um Qallað.
II *
Ríkissjónvarpið hafði marg-
þætt forskot þá samkeppnin
hófst. Lögtryggða áskrift, dreifí-
kerfí um land allt, sterk ítök
meðal notenda, aðstöðu til dag-
skrárgerðar, gróin viðskiptasam-
bönd á auglýsingamarkaði og
síðast en ekki sízt sérþjálfað
starfslið.
Gamalgrónir starfsmenn hafa
hinsvegar týnt tölunni hjá RÚV
eftir að samkeppnin hófst. Að
sögn útvarpsstjóra RÚV í erindi
hjá Stjórnunarfélagi íslands
síðastliðið vor létu 15 fréttamenn
(44%) og 20 tæknimenn (22%)
af störfum hjá stofnuninni 1986
og 1987.
Tveir af fjölhæfari starfs-
mönnum Ríkissjónvarpsins,
Ingvi Hrafn Jónsson og Ómar
Ragnarsson, hafa og nýverið
kvatt kóng og prest. Maður kem-
ur að vísu í manns stað. En það
er mikil eftirsjá í samansafnaðri
þekkingu og starfsreynslu §öl-
hæfra einstaklinga. Samkeppni
íjölmiðla er ekki sízt samkeppni
um hæfasta starfsfólkið.
Ríkisútvarpið. axlar og ýmsar
kvaðir í þágu þjóðarinnar allrar
sem ekki er ástæða til að gera
lítið úr. Það var og neglt niður
í gamalgróið rekstrarform.
Stjómkerfí þess, eins og annarra
ríkisstofnana, er svifaseint.
Áskriftargjöld þess og launa-
stefna háð vissri forsjá ofan að,
sem á stundum er ekki framsýn.
Þá hefur samkeppnin knúið
fram 50% lengingu dagskrár
RÚV frá 1985, sem að sjálfsögðu
eykur á kostnað. Hjá Sjónvarp-
inu munar mestu um fimmtu-
dagsopnunina. Á sama tíma hef-
ur samkeppnin um auglýsinga-
markaðinn harðnað. „Kökunni“
skipt milli fleiri aðila.
III
Útvarpsstjóri RÚV vék í er-
indu sínu að lengingu útsending-
artíma, fimmtudagsopnuninni.
Hann sagði m.a.:
„Að öllu óbreyttu hefðu for-
ráðamenn RÚV og almenningur
í landinu vafalítið talið verðugra
að vanda betur til dagskrárgerð-
ar, auka við innlent efni og svo
framvegis. Efast ég heldur ekki
um að félagsmálaforkólfar um
land allt hefðu mjög varað við
þeim skelfilegu áhrifum á mann-
leg samskipti, félagslíf og menn-
ingarstarfsemi, sem fimmtu-
ef Stöð 2 hefði ekki riðið á vað-
ið. I einni svipan varð það brýnt
hagsmunamál fólks í dreifbýli
og þéttbýli um land allt að menn
sætu við sama sjónvarpsborð og
íbúar höfuðborgarsvæðisins“.
Hér erum við komin að vissum
kjarna máls. Stóraukið framboð
sjónvarpsefnis hefur ekki bætt
miklu við gæðin - á heildina lit-
ið. Framboðið mætir að vísu bet-
ur eftirspurn á ýmsum áhuga-
sviðum, sem takmarkað var sinnt
áður. Það er vel. Hluti viðbótar-
innar er hinsvegar einhvers kon-
ar botnfall, sem betra er að vera
án en öðlast. Og það sem verst
er: erlent tal, einkum enskt,
skyggir í enn ríkara mæli á
móðurmálið. Hlut þess verður
að rétta við - og það af reisn.
IV
Ekkert er eðlilegra en að sjón-
varpsstöðvar kappkosti að mæta
almenningsóskum um dagskrár-
efni. Sjónvarpsstöðvar eru fyrir-
tæki sem selja þjónustu. Þær
verða því að hafa á boðstólum
það dagskrárefni „sem selst“.
Innlent efni höfðar misvel til
almennings. En sama máli gegn-
ir um það erlenda. Skoðanakann-
anir benda ótvírætt til þess að
innlent dagskrárefni njóti al-
mennra vinsælda umfram erlent,
svari vel almennri eftirspurn.
Sem dæmi um vinsælt innlent
sjónvarpsefni má nefna Stiklur
Omars Ragnarssonar, spum-
ingaþætti („Hvað heldur þú“?),
„Landið þitt, ísland", Nærmynd
og Leiðara á Stöð 2, - að
ógleymdu innlendu leiklistar- og
menningarefni.
Dagana 21.-23. maí 1988
kann aði Skáís sjónvarpsáhorf á
vegum RÚV. Að kvöldi hvíta-
sunnudags (kl. 20,30-22) vóru
tveir íslenzkir dagskrárþættir.
íslenzkt þjóðlíf í þúsund ár (svip-
myndir úr safni Daníels Bruuns)
og sjónvarpsmynd Kristínar Jó-
hannesdóttur, Glerbrot (byggð á
leikriti Matthíasar Johannessen,
Fjaðrafoki). 59,9% til 63,3% að-
spurða á þessum tíma horfðu á
hið innlenda efni, en 23,2% til
25,5% á erlent efni á Stöð 2
(Lagakróka og Beggja skauta
byr, kvikmynd um ævi og ástir
konu í tízkuiðnaðinum). A svip-
uðum tíma kvöldið áður (laugar-
dag) hafði Landið þitt ísland
(RUV) í umsjá Sigrúnar Stefáns-
dóttur 60% áhorf á móti 30%
áhorfi Hooperman (Stöð 2).
Efalaust er hægt að tína til
hliðstæð dæmi þegar Stöð 2 hef-
ur vinninginn, enda hefur hún
sitt hvað vel gert í innlendri dag-
skrárgerð þótt erlenda efnið sé
yfírgnæfandi enn sem komið er.
Mergurinn málsins með þessum
samanburði er sá einn, að varpa
ljósi á þá staðreynd, að íslenzkt
efni svarar betur áhorfsþörf
fólks en margur hyggur.
Það þjónar því ekki málvemd-
arsjónarmiðum einum saman að
stórauka innlenda dagskrárgerð,
þó að þau séu nægjanleg réttlæt-
ing slíks átaks. Það eru einfald-
lega rétt viðbrögð til að mæta
mælanlegri eftirspum. Sjá með-
fylgjandi skýringarmynd um
áhorf á sjónvarp að kvöldi síðast
liðins Hvítasunnudags.
Samhliða því að leggja aukna
áherzlu á innlenda dagskrár-
framleiðslu sjónvarps er eðlilegt
að fá fram raunhæfan samburð
á kostnaði framleiðslunnar með
útboði verkefna. Hér eru nokkur
fyrirtæki á þessum starfsvett-
vangi. Útboðin ýta undir grósku
í kvikmyndagerð. Og tryggja
betri nýtingu fjármuna. Ríkis-
sjónvarpið hefur upp á síðkastið
hafíð útboð af þessu tagi sem
er þakkarvert.
V
Móðurmálið er homsteinn
þjóðemisvitundar okkar og full-
veldis. Umhverfis það stóðu og
standa sterkir varnarmúrar: bók-
menntir, málhefð, skólar og
heimili. Virðing og væntum-
þykja.
En sitt hvað hefur breytzt.
Sterkur fjölmiðill, sjónvarp, nær
til flestra aldurshópa þjóðarinnar
og flestra heimila landsins; nær
til hvers íslendings dag hvem
svo að segja frá vöggu til grafar.
í þessum sterka fjölmiðli yfír-
gnæfír erlent tal það íslenzka.
Enn sem komið er. Og áhrifín
síast inn í fólk. Dropinn holar
steininn, ef hann er látinn af-
skiptalaus.
Þessi sterki fjölmiðill getur
hinsvegar orðið nýr varnarvegg-
ur móðurmálsins. Hann lætur að
stjóm. Innlendar sjónvarpsstöðv-
ar að innlendri stjórn. En það
þarf að stjórna.
Þessvegna er áherzla þessa
pistils lögð á innlenda dagskrár-
gerð, íslenzkt tal, fagran, kór-
réttan framburð.
Það er leiðinlegt að þurfa að
tala um peninga í þessu sam-
bandi. Þeir eru hinsvegar verk-
færi sem vinna þarf með. RÚV
og Stöð 2 þurfa að hafa þessi
verkfæri í höndum til að sinna
innlendri dagskrárgerð.
Það verða þeir að muna sem
setja ieikreglurnar í samfélag-
inu. Ella gleyma þeir þegnskyldu
sinni. Við höfum ekki efni á
gáleysi þegar fjöregg okkar sem
þjóðar á í hlut.
SUNNUDAGUR 22. MAÍ w 1
SJONVARP / KVOLD
59,9%
63,6%
Þau^sem horfðu
á RÚV-sjónvarp
19.00 ► Fffl- 20.00 Þ- Fréttir
djarflr faógar. og vaAur.
19.60 ^ Dag-
akrérkynnlng.
55,1%

Morgunblaðið/ Gól
20.36 ^ IslMiskt
þjóAJff í þúsund ár. Svip-
myndir úr safm Oaniels
Bruuns
21.20 ^ Glsrbrot. Nysjón
varpsmynd etlir Knstinu Jó-
hannesdottur sem byggir á
leikritmu Fjaórafoki eftir
Matthias Jonannessen
22.10 ^ Buddonbrook-aattin. N
ur framhaldsmyndallokkur i ellefu |
eftir skáldsogu Thomasar Mann
23.10 þ Shoila Bonnok. Erlend £
islensk og erlend log
23.36 þ Otvarpafréttir í dagskn
19:30
20:00
20:30 21:00 21:30 22:
____25|5<fo__ 93 90L 25,1%
00
22:30
... eða á Stöð-2
' STOÐ 2
Heimild: SKÁÍS, 25.05.88, '
MÆLING á sjónvarpsáhorfi.
21.-23. mai 1988 (fyrir RÚV).

Eftirspum stendur til innlendrar dagskrárgerðar
Eins og sjá má á meðfylgjandi skýringarmynd, sem byggð er á mælingu Skáís á sjónvarpsáhorfí að
kvöldi hvítasunnudags, var áhorf á innlent dagskrárefni 55-64%, á sama tíma er áhorf á erlent efrii
23-25,5%.
dagsopnun Sjónvarpsins hefði,