Morgunblaðið - 30.06.1988, Síða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 30. JÚNÍ 1988
Frá norrænu bamavemdarþingi í Reykjavík:
Barnaverndun hlýtur að mið-
ast við aðstæður í hverju landi
Sagft frá fyrirlestrum sem voru á dagskráþingsins í gær og rætt við Gerd Hagen frá Noregi
Það var fjölmenni í Háskólabíói
í gærmorgun þegar professor Tore
Jacob Hegland flutti þar fyrirlestur
sem hann nefndi Úrræði hins opin-
bera og félagasamtaka fyrir böm
og ungmenni. Helga Hannesdóttir
læknir bauð hina fjölmörgu sam-
komugesti velkomna og Hegland
steig í stólinn. Hann mælti fyrst á
íslensku og lýsti yfir ánægju sinni
að koma hingað til þessa „stórfeng-
lega“ lands, eins og hann orðaði
það, og hóf síðan fyrirlestur sinn
sem hann fluttiá„skandinavisku“
eins og hann kallaði það. í fyrir-
lestrinum kom Hegland inn á ýmis
samfélagsleg atriði sem eru mikil-
væg fyrir böm og fjölskyldur þeirra.
Að hans sögn er daglegt líf bama
æ meira brotið upp jafnhliða því
sem þýðing þeirra í fjölskyldunni
verður á ýmsan hátt veigaminni.
Sagði hann að á stundum virtust
böm helst hafa því hlutverki að
gegna að vera sá aðili sem foreldr-
amir fá útrás á fyrir þá löngun sína
að sýna einhveijum ást og um-
hyggju. Þetta gerist á sama tíma
og samfélagið og alls kyns stofnan-
ir þess taka á sínar herðar æ meira
af ábyrðinni á bömunum. Jafnframt
þessu vill brenna við að reynsla
kynslóðana eigi sífellt ógreiðari
aðgang að þeim sem eru í mótun.
Að sögn Heglands hafalLítil sam-
félög að undanfömu sýnt æ meiri
tilhneigingar til að „brotna saman"
á sama tíma og fjölmiðlamir gegna
æ stærra hlutverki í lífi fólks. Til
að bregðast við öllu þessu þarf að
sögn Heglands að koma til end-
umýjun á úrræðum hins opinbera,
stuðningur við böm og fjölskyldur
eftir leiðum sem liggja í gegnum
heimaslóðir , vinnustaði og skóla,
jafnhliða því sem haldið verður
áfram að byggja upp stofnanir og
önnur samfélagsleg úrræði sem
notuð em til koma bömum og ijöl-
skyldum til aðstoðar.
Eftir hádegi vom haldnir fjórir
fyrirlestrar. Einn þeirra §allaði um
leitarstarf og áhættuhópa. Það var
prófessor Kauko Kouvalainen sem
ræddi þar m.a. hvemig sálrænn
skaði á ungum bömum getur lýst
sér. T.d. sem erfiðleikar við að kom-
ast í náið samband víð fólk, böm
em illa talandi og eiga í vandræðum
með sjálf sig að ýmsan hátt. Þetta
getur orsakast af margvíslegum
kringumstæðum og getur leitt til
þess að bömin eigi í miklum erfíð-
leikum síðar á æfínni. Síðan var
fjallað um hvort hugsanlega mætti
fínna einkenni um slíkan skaða það
snemma hjá bömum að hægt væri
að bregðast við og afstýra yfírvof-
andi háska. Sagt var frá norskri
rannsókn þessu að lútandi. Á þess-
um fyrirlestri og þeim sem hér verð-
ur greint frá á eftir vom svokallað-
ir andmælendur. Hlutverk þeirra
Frá fyrirlestri Heglands í Háskólabfói
mun vera að varpa fram athuga-
semdum sem eiga að víkka það
sjónarhom sem viðkomandi mál er
skoðað frá. Andmælandi á þessum
fyrirlestri var Karen Hassel frá
Noregi.
Fjölskyldan og fyrirbyggjandi
úrræði nefndi Anders Ljmge Mad-
sen sinn fyrirlestur. Þar var m.a.
íjallað um þá miklu umræðu sem
nú á sér stað í dönsku samfélagi
um það þegar Qarlægja þarf böm
af heimilum vegna mikilla vand-
ræða heima fyrir. Rætt var um
hvaða ráð væru líkleg til hjálpar
fjölskyldum sem eiga í miklum erf-
iðleikum með að leysa sín mál, og
gengið út frá því að aðstoðinni verði
þannig háttað það hún megi gagn-
ast baminu sem best. Andmælandi
var Gunvor Anderson frá Dan-
mörku.
í fjórða fyrirlestrinum sem hald-
inn var í gær fjallaði Carl Göran
Svedin frá Svíþjóð um aðstöðu
bama í deilum um forsjá og um-
gengni. Þar kom fram að unnið
hefur verið þar að rannsóknum á
hvort og hvemig böm bíða tjón á
andlegri heilsu við skilnað foreldra.
Reynst hefur erfitt að hans sögn
að koma því á hreint hvort skaði
sem bam verður fyrir verði vegna
skilnaðarins sjálfs eða vegna deilna
um forsjá og umgengni sem oft
fylgja í kjölfar skilnaða. Andmæl-
andi var Aðalsteinn Sigfússon sál-
fræðingu.
Síðasta fyrirlésturinn hélt Jane
Rowe og fjallaði hann um hvemig
tryggja megi stöðugleika í bama-
vemd. Ræddi Rowe um þá áherslu
sem nú er lögð á að böm njóti var-
anlegs stöðugleika i sínu umhverfí.
Áhugi á þessu spratt upp að marki
fyrir nær tuttugu árum og var
þama gerð grein fyrir meginorsök-
um hans. í fyrsta lagi sprettur þessi
áhugi uppúr óánægju manna með
ýmislegt í bamavemdarþjónustu
svo og vilja þeirra til að gera þessa
þjónustu sem besta. í öðra lagi
sprettur hann af trú manna á mikil-
vægi þess fyrir geðheilsu bama að
þau búi við stöðugleika og öiyggi
og geti verið sem lengst og mest
samfellt í því umhverfí sem álitið
er heppilegt fyrir þau. í þriðja lagi
er það trú manna að fjölskyldan sé
besti kosturinn sem völ sé á til þess
að ná fram varanleika í samskiptum
og þeirri nauðsynlegu tilfínningu
að finna sig tilheyra einhveijum. í
fjórða lagi vöknuðu menn til meiri
skilnings á þeim mismuni sem er á
bemsku og fullorðinsáram og í
fímmta lagi spratt upp áhugi vegna
góðrar reynslu á ættleiðingu eldri
bama.
Rætt við Gerd Hagen um
barnaverndarmál í Noregi
Gerd Hagen er þekkt kona í
Noregi fyrir afskipti sín af bama-
vemdarmálum. í samtali við blaða-
mann Morgunblaðsins sagði Gerd
Hagen að síðustu þijú til fjögur ár
hefði ríkt mikill áhugi á bama-
vemdarmálum í Noregi. Veitt hefði
verið töluvert miklum peningum til
þessa málaflokks og hefði það ekki
síst verið gert til þess að reyna að
vinna fyrirbyggjandi starf. Norð-
menn hafa að hennar sögn átt í
umtalsverðum erfíðleikum með
nokkum hóp ungmenna sinna. Ber
þar hæst vandræði vegna vímuefna-
neyslu og misnotkunar á áfengi.
Einnig er þó nokkur hópur unglinga
í Noregi sem á ekki fast athvarf
og getur ekki sinnt vinnu og reika
þeir unglingar því um heimilislausir
og atvinnulausir. Einnig sagði Hag-
en að það ylli margháttuðum erfíð-
leikum þegar vímuefnasjúklingar
yrðu foreldrar, því oftar en ekki
gætu þeir ekki valdið þeirri ábyrgð
sem þannig legðist á þá. Á síðari
áram hefur mikið verið reynt til að
aðstoða Ijölskyldur til þess að leysa
úr erfíðum málum og hefur stund-
Professor Jacob Hegland
um talsvert áunnist. Enn er því þó
þannig varið að félagasráðgjafar
hafa yfírleitt of margar fjölskyldur
til að sinna um.
Samkvæmt norskum lögum er í
upphafí mikið reynt til þess að for-
eldrar geti alið upp böm sín en
reynist þeir algerlega óhæfír til
þess þrátt fyrir aðstoð þá er bamið
tekið frá foreldranum og fengið
fósturforeldram til uppeldis. Þetta
hefur löngum haft þann ókost að
ekki hefur verið hægt að tryggja
til fullnustu að bamið getið dvalið
hjá fósturforeldram sínum til full-
orðinsára þar sem að í norskum
lögum segir að breytist kringum-
stæðum foreldra þannig að þeir
verið hæfari til að sinna uppeldinu
þá geti þeir krafíst þess að fá böm
sín aftur til sín. Þetta hefur stund-
um komið fyrir og oftar en ekki
hafa bömin þurft að fara frá fóstur-
foreldram sínum sem þeir hafa þá
kannski bundist nánum bömum og
orðið að aðlaga sig nýjum kringum-
Gerd Hagen
stæðum hjá foreldram eða foreldri
sínu. Þetta hefur oft valdið miklum
særindum. En nýlega gekk dómur
í norskum hæstarétti sem boðar ef
til vill nýja tíma í þessum efnum.
Níu ára gamall drengur hafði með
samþykki móður sinnar verið komið
í fóstur. Eftir mörg ár vildu fóstur-
foreldramir ættleiða drenginn og
gera hann að erfíngja sínum. Móðir-
in neitaði og málið fór fyrir hæsta-
rétt. Dómurinn hljóðaði uppá að það
væri baminu fyrir bestu að hann
væri ættleiddur af fósturforeldran-
um og gekk það eftir. Þetta kann
að varða miklu fyrir rétt fósturfor-
eldra í Noregi. Að sögn Gerd Hagen
er nú verið að vinna að undirbún-
ingi fyrir nýja lagasetningu í mál-
efnum bama í Noregi þar sem kjör
bama og réttur þeirra verður tekinn
til endurskoðunar.
Gerd Hagen sagði að lokum að
það væri mjög mikilvægt fyrir menn
sem vinna að baranvemdarmálum
að gera sér ljósa grein fyrir því að
ekki sé vegur að taka niðurstöður
rannsóknar í einu landi og ætla að
láta þær gilda óbreyttar fyrir annað
land. Hún lagði áherslu á að nauð-
synlegt væri fyrir hvert og eitt land
að vinna að lausn sinna bamavemd-
armála út frá þeim kringumstæðum
sem ríktu í því landi. Hins vegar
gætu menn vissulega margt lært
af grönnum sínum og því væri ráð-
stefna á borð við norræna bama-
vemdarþingið á marga grein mjög
gagnleg fyrir það fólk sem sinnir
bamavemdarmálum í þessum lönd-
um í dag.
Texti: Guðrún Guðlaugsdóttir
Ljósmynd: Bjarni Eiríksson
Grænland:
Fundur Vestnorræna
þingmannaráðsins
ÁRLEGUR fundur Vestnorr-
æna þingmannráðsins verður í
Jakobshavn á Grænlandi dagana
17. og 18. júlí næst komandi.
Á fundinum verður ij'allað um
sameiginleg hagsmunamál íslands,
Færeyja og Grænlands, meðal ann-
ars á sviði menningar-, samgöngu-
og umhverfísmála. Af hálfu Al-
þingis sitja fundinn þingmennimir
Friðjón Þórðarson, sem er formaður
íslandsdeildar ráðsins, Alexander
Stefánsson, Óli Þ. Guðbjartsson,
Ámi Gunnarsson, Danfríður Skarp-
héðinsdóttir og Steingrímur J. Sig-
fússon.
Ráðinu er ætlað að annast sam-
starf Alþingis, Lögþings Færeyinga
og Landsþings Grænlendinga. Það
hefur tillögurétt gagnvart þjóð-
þingum og stjómum landanna.
(Úr fréttatilkynningv.)
Herrafatnaður frá
Rýmingarsala
Tískuverslunin
Laugavrgi 1 (8
105 Reykjavík
simi 28980