Morgunblaðið - 30.06.1988, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 30. JÚNÍ 1988
Mótmælin í Búdapest:
Stj ómmálasamband Rúmeníu
og Ungverjalands í hættu?
Vín, Reuter.
MIKIL spenna ríkir í samskipt-
um Ungveija og Rumena eftir
að Nicolai Ceausescu, forseti
Rúmeníu, sagði að ekki væri
víst hvort formlegt samband
myndi í framtíðinni haldast
milli rikjanna tveggja. Rúmensk
stjóravöld fyrirskipuðu lokun
ræðismannsskrifstofu Ungverja
eftir að 50.000 Ungveijar í
Búdapest mótmæltu fyrirætlun-
um rúmenskra yfirvalda um að
jafna helming þorpa í landinu
viðjörðu.
Á mánudaggengu 50.000 Ung-
veijar fylktu liði að rúmenska
sendiráðinu í Búdapest til að mót-
mæla þeirri ákvörðun Ceausescus
að jafna 7.000 þorp við jörðu.
Telja Ungverjar sem búa í Rúm-
eníu að með þessu eigi að þurrka
út menningu ungverska minni-
hlutahópsins í Rúmeníu. Að áögn
ungverku fréttastofunnar MTI var
ætlunin að efna til mótmæla vegna
fyrirætlana rúmensku stjómarinn-
ar í Búkarest, höfuðborg Rúmeníu,
í gær.
Málgagn ungversku stjómar-
innar, Magyar Hirlap, sagði í gær
að vonir stæðu til að hægt væri
að koma í veg fyrir frekari
árekstra milli nágrannaþjóðanna.
Blaðið benti þó á að bilið milli
þeirra hefði breikkað mikið á und-
anfömum árum. Ungveijar hafi
lagt mikla áherslu á endurskoðun
og endurskipulagningu á meðan
Ceausescu forseti Rúmeníu hafi
verið einráður þar í landi í ára-
tugi. „Við verðum að vona að
Rúmenar muni einnig krefjast
frelsis, réttinda og aukins lýðræð-
is, eins og Ungveijar hafa gert,“
segir í Magyar Hirlap.
Rúmenar hafa í hótunum
Ceausescu sagði að mótmælin
í Búdapest lýstu aðeins þjóðemis-
rembingi, beindust gegn hags-
munum Rúmena og væm and-
sósíalísk, að sögn opinberu frétta-
stofunnar Agerpres. í ræðu sem
forsetinn flutti á fundi miðstjórnar
kommúnistaflokksins í gær sagði
hann að, „það væri spuming hvort
að rétt væri að hafa rúmenskt
sendiráð í Búdapest.“ Forsetinn
fyrirskipaði að ræðismannsskrif-
stofu Ungveija í Cluj í Transyl-
vaníu, þar sem 1,7 milljón Ung-
veija búa, skyldi lokað og starfs-
fólk hennar skyldi hafa sig á brott
innan tveggja sólarhringa.
ERLENT
Vestrænir sendimenn í Búkar-
est telja ólíklegt að forsetinn slíti
öll stjómmálatengsl við Ungveija-
land. „Undanfarið hefur þó gætt
tilhneiginga til óvæginna aðgerða
af hálfu ríkisstjórnarinnar,“ sagði
einn þeirra.
Á þriðjudag undirritaði Ronald
Reagan fyrirskipun þess efnis, að
viðskiptaleyfi til aðila sem hafa
skipt við Rúmeníu yrðu ekki end-
umýjuð. Var þetta gert eftir að
Ceausescu sagði að hann vildi
ekki að leyfin yrðu endurnýjuð
vegna þess að hann kærði sig
ekki um afskipti Bandaríkjamanna
af innanríkismálum.
Karoly Grosz, formaður ung-
verska kommúnistaflokksins,
hafði í hyggju að heimsækja Rúm-
eníu síðar á þessu ári, en nú er
óvíst hvort af heimsókn hans verð-
ur.
Heim af flakki
Reuter
Það urðu svo sannarlega fagnaðarfundir hjá þessum mexíkönsku
mæðginum á þriðjudag þegar þau hittust aftur eftir að stráksi hafði
verið týndur í heilt ár. Strákurinn, sem á heima í borginni Juarez við
landamæri Mexíkó og Bandaríkjanna, var á þessu tímabili orðinn ráð-
gáta bamaverndunarsamtaka beggja vegna landamæranna.
Leiðtogafundur EB:
„Tími átaka um fjárlög liðinn“
Brussel, frá Kristófer M. Kristinssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
FUNDI leiðtoga aðildarríkja Evrópubandalagsins lauk í Hannover á
þriðjudag. Helstu niðurstöður fundarins voru þær að allur undirbúning-
ur EB-markaðarins árið 1992 væri kominn svo langt á veg að ekki
yrði aftur snúið. Af fréttatilkynningum og ummælum leiðtoganna eft-
ir fundinn verður ekki betur séð en að öllum líki þetta vel.
Leiðtogamir lýstu ánægju sinni
með þann árangur sem náðst hefur
frá fundi þeirra í febrúar sl. Gert er
ráð fyrir því að fyrir lok þessa árs
verði framkvæmdastjómin búin að
leggja fyrir ráðherranefndimar
mestan hluta þeirra tillagna sem
varða undirbúning innri markaðar-
ins. Nú þegar hafa ráðherranefndm
afgreitt þriðjung þessara tillagna. Á
fundi leiðtoganna á Rhodos í desemb-
er verður lögð fram skýrsla um gang
undirbúningsins en fundurinn verður
helgaður umræðum um hann.
Leiðtogamir lögðu áherslu á mikil-
vægi ýmissa verkefna sem unnið er
að um þessar mundir innnan EB.
Þeir nefndu sérstaklega samræm-
ingu óbeinna skatta innan banda-
lagsins, sameiginlegan markað EB
um sjónvarpsefni og einn markað í
banka- og tryggingastarfsemi. Þá
minntu þeir á ákvarðanir sem væru
nýteknar eða í burðarliðnum s.s. um
fullt frelsi í flutningi á fjármagni,
sameiginlegan útboðsmarkað opin-
berra verkefna og frelsi í flutningum
bæði í lofti og landi. í umræðum
leiðtoganna um umhverfísmál og
mengun lögðu þeir áherslu á sam-
vinnu á alþjóðavettvangi og hvöttu
framkvæmastjómina til að leggja
fram tillögur sem tryggðu framlag
Evrópubandalagsins á því sviði.
Það efni sem helst var búist við
ágreiningi um var sameiginleg pen-
ingastjóm aðildarríkjanna og stofnun
seðlabanka fyrir bandalagið. Sam-
komulag varð um að skipa nefnd
undir forsæti Delors til að fara ofan
í saumana á þessu máli. Neftidin á
að skila áliti tímanlega næsta vor
þannig að íjármálaráðherrar banda-
iagsins geti rætt niðurstöður hennar
áður en þær verða lagðar fyrir leið-
togafund í Madrid í júní 1989.
Helmut Kohl, kanslari Vestur-
Þýskalands sem stjómaði leiðtoga-
fundinum að þessu sinni, sagði að
fundurinn hefði enn staðfest þann
ásetning að koma á evrópskri ein-
ingu. Tekið hefði verið á málum af
einurð og festu og ljóst væri að í
flestu efni hefði EB verið þokað fram
á'við.
Jacque Delors sagði við blaðamenn
að þessi leiðtogafundur hefði verið
með nýju sniði, á honum hafí verið
opnaðar margar dyr. Tími átaka um
fjárlög er liðinn, sagði Delors, á
síðustu sex mánuðum hafa verið
samþykktar fleiri tillögur innan EB
en samþykktar voru á árabilinu 1974
til 1984.
Klofningur í aðsigi inn-
an kaþólsku kirkjunnar
KAÞÓLSKA kirkjan horfist nú í augu við klofning, þann fyrsta
i rúmlega eina öld. Á þeim tima átti hann upptök sín í vinstra
arminum ef svo má segja, meðal frjálslyndra kaþólikka í Aust-
urríki, Þýskalandi og Sviss, en þeir vildu ekki sætta sig við þá
samþykkt Fyrra Vatikanþingsins árið 1870, að páfinn væri óskeik-
ull. Stofnuðu þeir sína eigin kirkju, Gömlu kaþólsku kirkjuna
eins og hún er kölluð, en henni tÚheyra nú aðeins um 200.000
manns í Evrópu og Bandaríkjunum. Hefur hún náið samband við
Ensku biskupakirkjuna.
Að þessu sinni kemur klofnr
ingshópurinn væntanlegi úr hægri
arminum. Er þar um að ræða
100-400.000 í 30 löndum, fylgis-
menn Marcels Lefebvres, fransks
erkibiskups á eftirlaunum og fyrr-
um yfirmanns trúboðsreglu innan
kirkjunnar. Telja þeir, að kirkjan
hafí villst af leið á Síðara Vatík-
ansþinginu á sjöunda áratugnum
með því að þynna út fyrri kenn-
ingar sínar og hætta að nota latín-
una við messugerð. Vilja þeir taka
aftur upp gamla siðu í þessum
efnum.
Hægristefna lefebvristanna ■
takmarkast ekki við trúna eina.
Lefebvre sjálfur var í vinfengi við
argentínsku herforingjanna þegar
þeir réðu ríkjum og hann hafði
velþóknun á Francostjóminni á
Spáni og stjóm Salazars í Portúg-
al. Sagði hann, að þessir menn
hefðu fært þjóðimar „aftur til trú-
arinnar". Flestir eru fylgismenn
Lefebvres í Frakklandi, Þýska-
landi og Sviss og í fyrstnefnda
landinu styðja þeir gjama Þjóð-
emisfylkingu Jean-Marie Le Pens.
Lög og regla og afdráttarlaus
andstaða við kommúnisma eru
burðarásamir í pólitískum skoð-
unum þeirra.
Kirkjan fórnarlamb
samsæris
Lefebvristum fínnst, að kirkjan
hafí orðið skuggalegu samsæri
að bráð og fallið í hendur marxist-
um, nýguðfræðingum og mótmæ-
lendum. Lefebvre er þeirrar skoð-
unar að Franska byltingin hafí
innleitt hryggilegan nútímahugs-
unarhátt og fijálslyndi í heiminum
og að Síðara Vatíkanþingið hafí
fyrir kirkjunnar hönd tekið við
boðskap Frönsku byltingarinnar
og um leið kommúnismans.
Lefebvristum þætti víst fátt
sviksamlegra við kaþólska trú en
heimsókn núverandi páfa, Jó-
hannesar Páls II., til Moskvu.
Þegar utanríkisráðherra Páfa-
garðs, Agostino Casaroli kardiná-
li, var viðstaddur hátíðahöld í til-
efni þúsund ára afmælis rétttrún-
aðarkirkjunnar fyrir skemmstu
hlýtur að hafa tekið Lefebvrista
sárt að sjá hann stinga saman
neflum við rússneska biskupa.
Eru þeir ekki leppar sömu stjóm-
ar og ofsótti kirkjuna í Úkraínu,
spyr Lefebvre. Eigi alls fyrir löngu
báðu kaþólikkar þess í lok hverrar
messu að Rússar sneru aftur til
kristni.
Andkommúnismi Lefebvres
helst í hendur við djúpa tor-
tryggni gagnvart samkyrkju-
stefnunni, þ.e.a.s. samstarfí ka-
þólsku kirkjunnar við aðra kristna
söfnuði. Hann heldur því fram að
kaþólska kirkjan hafí eftir Síðara
Vatíkanþingið látið af þeirri sann-
færinu að í gegnum hana lægi
eina leiðin til sáluhjálpar og að
hún væri eini réttmæti vegvísirinn
til opinberunar. Kirkjan gerði
þetta til að nálgast aðra kristna
söfnuði (sumir ræddu jafnvel
samruna), sem fram til þess höfðu
verið álitnir trúvillingar eins og
mótmælendur til dæmis. Það sem
er jafnvel enn verra er að páfí
skuli virðast reiðubúinn til sam-
ræðna við heiðingja. Það olli
Lefebvre hneykslan þegar páfi tók
þátt í bænagjörð fyrir friði ásamt
Marcels Lefebvres býður bann-
færing vegna þess að hann
hyggst vígja biskupa í óþökk
páfa.
fulltrúum annarra trúarbragða en
kristni í Assísí í október árið 1986.
Verður þrákelknin
hreyfingnnni að falli?
Framan af baráttu sinni naut
Lefebvre góðs af óánægju meðal
kaþólikka með niðurstöðu Síðara
Vatíkanþingsins. Einkum í Evr-
ópu og Norður-Ameríku hörmuðu
margir að hin fagra messa á latínu
skyldi víkja fyrir „markaðstorgs-
messu" á þjóðtungu. Mönnum
mislíkaði einnig að viðtekin
grundvallarlögmál kaþólskrar
trúar skyldu dregin í efa. En
Lefebvre komst lítt áfram innan
kirkjunnar. Páll páfí VI. svipti
hann hempunni árið 1976 fyrir
að hafna opinberlega kenningum
Síðara Vatíkanþingsins og fyrir
að vígja, eða segjast hafa vígt,
presta í prestaskóla sem hann
setti á stofn í Econe, nærri Genf
árið 1970. En hann hélt áfram
að vígja presta án leyfis páfa og
stofna prestaskóla í fjölmörgum
löndum. Nú hefur hann u.þ.b.
fímm þúsund trúarmiðstöðvar og
prestaskóla á sínum snærum.
En Páfagarður virti hann ekki
að vettugi því þar óttuðust menn
að gamli maðurinn myndi fyrr eða
síðar vígja biskup. Sökum þess
að til þess ama þarf þátttöku
páfa myndi biskupsvígsla þýða að
Lefebvre yrði sjálfkrafa bann-
færður. Viðleitni til að miðla mál-
um jókst eftir að Jóhannes Páll
II. var kjörinn páfi árið 1978 og
eftir að hann útnefndi Joseph
Ratzinger kardinála sem formann
Stjómardeildar trúarkenninga.
Síðastliðið sumar tók Ratzinger á
móti Lefebvre í RÓm. Hann kom
aftur í heimsókn þann 5. maí sl.
og þá var lagt fyrir hann sáttatil-
boð sem fól í sér að hann hlyti
viðurkenningu kirkjunnar ef hann
í staðinn lýsti formlega yfír holl-
ustu við Páfagarð og undirgefni
við kenningar hans.
En Lefebvre hélt fast við þá
kröfu sína að fá að vígja biskupa
án þátttöku Vatíkansins. í dag
hefur Lefebvre í hyggju að vígja
Ijóra af tvö hundruð prestum
sínum til biskups. Páfí sendi hon-
um viðvörun þann 16. þessa mán-
aðar og minnti hann á hveijar
afleiðingamar yrðu. Lefebvre
virðist ætla að láta viðvörunina
sem vind um eyru þjóta. Hann
segist óhlýðnast páfa til að hlýðn-
ast Guði. En þar með gæti hreyf-
ing hans orðið einangrun og
hriignun að bráð.
The Economist