Morgunblaðið - 01.09.1988, Page 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. SEPTEMBER 1988

■.. ■ ■ ■ ■■'■■'

Leitaði tilstrandar tilað bera
Reuter
Starfsmenn náttúrvemdarstofnunarinnar í Sydney í Ástralíu
fylgjast með sléttbakskú sem leitaði að ströndum borgarinnar.
Kýrin er komin að burði og reynt verður að loka af svæði við
ströndina meðan hún er að bera.
Fj örutíu borgir sagð-
ar á valdi almennings
Stjórnin hyggst grípa til aðgerða gegn mótmælendum
Rangoon. Reuter.
LEIÐTOGAR stúdenta hvöttu til
allsheijarverkfalls og frekari
mótmæla í Búrma í gær. U Nu,
Þj óðaratkvæðagreiðsla um
framtíð Nvju-Kaledóníu
Pnría Rputor
París. Reuter.
ÞRIGGJA daga heimsókn Michels Rocards, forsætisráðherra Frakk-
lands, til Nýju-Kaledóníu lauk á sunnudag en í síðustu viku náðu
hvítir íbúar eyjanna, sem hlynntir em áframhaldandi yfirráðum
Frakka og innfæddir af ættbálki Kanaka samkomulagi um frið og
takmarkaða sjálfstjórn eyjanna. Rocard hyggst leggja friðarsam-
komulagið, sem í raun er áætlun til tíu ára, fyrir frönsku þjóðina og
er ráðgert að þjóðaratkvæðagreiðsla um hana fari fram í Frakkl-
andi þann 6. nóvember næstkomandi.
Samkvæmt ákvæðum friðaráætl- afkomendur franskra landnema.
unarinnar verða Kanökum, sem eru
43 prósent eyjaskeggja, tryggð
aukin áhrif í málefnum eyja-
skeggja. Þeir telja sig ofríki beitta
af hvítum íbúum eyjanna, sem eru
Áætlunin er til tíu ára og er gert
ráð fyrir beinni stjóm Frakka fyrsta
árið en takmarkaðri sjálfstjóm eyja-
skeggja næstu níu árin. Árið 1998
munu íbúamir síðan greiða atkvæði
um myndun sjálfstæðs ríkis.
Rocard telur nauðsynlegt að
áætlunin verði lögfest og hyggst
hann í þessu skyni efna til þjóðarat-
kvæðagreiðslu um hana í Frakk-
landi. Stefnt er að því að hún fari
fram 6. nóvember næstkomandi og
verður þetta fyrsta þjóðaratkvæða-
greiðslan þar í landi í 16 ár. Flest
bendir til þess að áætlunin verði
samþykkt. í skoðanakönnun sem
birt var á dögunum, kváðust 52
prósent aðspurðra vera hlynnt
henni.
síðasti forsætisráðherra landsins
áður en Ne Win, fyrrum þjóðar-
leiðtogi, komst til valda, sagði í
samtali við fréttaritara Reuters
að mótmælendur hefði nú tvo
þriðju hluta landsins á sínu valdi.
Stjórnin lýsti yfir að gripið yrði
til aðgerða gegn mótmælendum
nema þeir yfirgæfu opinberar
skrifstofur, sem þeir hafa tekið
á sitt vald.
Vestrænir stjómarerindrekar í
Búrma sögðu að sósíalistaflokkur
landsins hefði misst tökin á 40 borg-
um og búddamunkar, stúdentar og
aðrir Búrmamenn hefðu sett á fót
nefndir til að annast málefni borg-
anna.
í útvarpi stjómarinnar í Rang-
oon, sem er eini íjölmiðill landsins
sem stjómvöld ráða enn yfir, var
lesin tilkjmning þar sem sagði að
gripið yrði til aðgerða gegn mót-
mælendum yfirgæfu þeir ekki skrif-
stofur hins opinbera.
Búrmískir heimildarmenn segja
að farið sé að bera á ótta um að
herinn grípi til aðgerða gegn verk-
fallsmönnum, en hermenn skutu
fjölda mótmælenda til bana dagana
8. til 12. ágúst. U Nu sagði að
herinn væri ekki mótfallinn kröfum
almennings en hann varaði við því
að hermenn gætu enn skotið á
mótmælendur fengju þeir skipanir
um það.
Leiðtogar háskólanema sögðu að
verkföll myndu lama allt atvinnulíf
í dag, fimmtudag, og næstu daga
yrði vinna lögð niður í ýmsum at-
vinnugreinum til að sýna stjóminni
fram á að hún hefði enga stjóm á
landsmönnum. Fjöldagöngur em
ennfremur fyrirhugaðar í dag.
Efnahagur landsins, sem ekki var
góður fyrir, hefur versnað mikið
síðan mótmæli og verkföll hófust
fyrir þremur vikum. Litlar matar-
og bensínbirgðir em í landinu og
samgöngur hafa að miklu leyti leg-
ið niðri vegna verkfalla og eldsneyt-
isskorts.
Sovéska sendiráðið á Islandi:
Sendiherrar taldir með-
al leymþjónustumanna
- samkvæmt nýrri sænskri bók um umsvif og undirróð-
ur Sovétmanna á Norðurlöndum
í BÓKINNI Krig i fredstid, Stríð
á friðartímum, sem kom út í
Sviþjóð 17. ágúst sl. er að finna
skrá yfir þá Sovétmenn, sem
starfað hafa á Norðuriöndum frá
1965, og staðfest hefur verið að
séu leyniþjónustumenn, á vegum
sovésku leyniþjónustunar, KGB,
leyniþjónustu hersins, GRU, eða
alþjóðadeildar miðstjórnar
Kommúnistaflokksins, IA. Tutt-
ugu þeirra Sovétmanna sem er
að finna i skránni hafa verið eða
eru starfsmenn sovéska sendi-
ráðsins i Reykjavík. Meðal ann-
ars kemur fram að núverandi
sendiherra Sovétríkjanna á ís-
landi, ígor N. Krasavín, er út-
sendari IA og Georgy Farafonov,
sem var sendiherra 1975-79, var
á vegum KGB en hann var einn-
ig talinn starfa á vegiun IA. Þá
kemur fram að Míkhail N.
Streltsov, sem var sendiherra
1979-84 starfar fyrir GRU, leyni-
þjónustu sovéska hersins.
Bókin Stríð á friðartímum hefur
vakið töluverða athygli og umtal á
Norðurlöndum, sérstaklega í
Svíþjóð en einnig í Danmörku og
Noregi. Höfundur bókarinnar er
blaðamaðurinn Charlie Nordblom
en hann ritaði árið 1984 bók um
iðnnjósnir Sovétmanna í Svíþjóð þar
sem bent var á 34 sovéska sendi-
ráðsmenn sem stunduðu njósna-
starfsemi. Fimm þeirra tóku morg-
unvélina til Moskvu daginn eftir að
bókin var gefin út og hálfu ári síðar
höfðu alls átján sendiráðsmannanna
verið kallaðir heim.
í bókinni Stríð á friðartímum lýs-
ir Nordblom m.a. þeirri stefnu sem
Sovétríkin reka gagnvart Norður-
löndunum, markmiðum og fram-
kvæmd á njósnum í Svíþjóð, Finn-
landi, Danmörku og Noregi og hin-
um sögulega og pólitíska grunni á
bak við stefnu Mikhaíls Gor-
batsjovs.
Stríðsrekstur á
friðartímum
Höfundur segir í inngangsorðum
bókarinnar, að með þessu nafni
hafi hann viljað lýsa ljósaskiptunum
á milli friðar og stríðs. Síðar hafi
hann komist að því að franski hers-
höfðinginn André Beuffre hafi not-
að sama hugtak, la paix-guerre, í
grein um hemaðarlist Hitlers sem
birtist tveimur mánuðum áður en
síðari heimsstyrjöldin hófst.
Stríðsreksturinn á friðartímum
er í búðum sovéska hersins kallaður
aktívníje meropríjatfja — virkar
aðgerðir. Nordblom segir að þessum
aðgerðum megi skipta upp í fjóra
flokka:
í fyrsta lagi sé það hlutverk
þeirra að takmarka kjamorku-
vopnafjölda andstæðingsins og
koma f veg fyrir að hann komi sér
upp ákveðnum vopnategundum.
Koma á ójafnvægi milli vopnakerfa,
stuðla að afvopnun í hefðbundnu
vopnabúri andstæðingsins og beij-
ast gegn nýjum háþróuðum vopnum
sem og leyniþjónustu andstæðings-
ins og stuðla að því að lama andsov-
éska starfsemi á hans vegum.
í öðru lagi gengur stríðsrekstur-
inn út á að bijóta niður vamar-
bandalög lýðræðisríkjanna. Reynt
er að mynda sprungur í samskiptum
Bandaríkjanna við bandamenn sfna
í Evrópu og Asíu. Koma á nánum
og „vinsamlegum" samskiptum við
þau ríki sem ekki eiga aðild að
bandalögum og stuðla að því að
landamæraríkin taki „hlutlausa"
afstöðu.
í þriéja lagi felst stríðsreksturinn
í því að beíjast gegn vopnafram-
leiðslu í ríkjum utan valdasvæðis
Sovétríkjanna og hægja á því að
þau noti nýja hátækni í þágu vopna-
framleiðslu. Koma í veg fyrir að
óvinurinn ráði einn yfir þróaðri
tækniþekkingu. Reyna að gera
menn háða sovéskum hráeftium og
koma í veg fyrir að þeir hafi að-
gang að hemaðarlega mikilvægum
hráefnum.
í fjórða lagi að bijóta niður hina
pólitísku samstöðu lýðræðisríkj-
anna. Stuðla að uppljóstmnum um
og ásökunum gegn fjandsamlegum
ríkisstjómum, stjómmálaleiðtog-
um, vamarliði og vopnaiðnaði.
Vekja upp grunsemdir um getu og
áreiðanleika vamarliðsins. Stuðla
að átökum milli mismunandi pólití-
skra hópa, þjóðemisbrota, stétta og
trúarhópa. Stuðla að hræðslu, upp-
gjafaranda og hlutleysi.
Sem dæmi um virkar aðgerðir
Kápa bókarinnar Stríð á frið-
artímum
nefnir Nordblom meðal annars þær
sögusagnir sem Sovétmenn komu á
kreik um að alnæmisveiran hefði
verið fundin upp f rannsóknarstof-
um bandaríska hersins um miðjan
síðasta áratug og sloppið þaðan út
fyrir mistök. KGB heftir einnig nýtt
sér hræðsluna við alnæmisveiruna
á annan hátt, m.a. með því að koma
af stað orðrómi um það á Filipseyj-
um, íslandi, japönsku eyjunum,
Grikklandi, Vestur-Þýskalandi,
Tyrklandi, Portúgal, Suður-Kóreu,
Pakistan og Hondúras, að banda-
rískir hermenn séu sérlegir smit-
berar alnæmis, segir í bókinni.
KGB á Norðurlöndum
Starfsemi Sovétmanna á Norður-
löndum eru nú mikið til umræðu í
Svíþjóð. 3. ágúst birti Svenska
Dagbladet, eins og greint hefur
verið frá í Morgunblaðinu, frétt um
að sænska utanríkisráðuneytið
hefði samþykkt nýjan sovéskan
sendiráðunaut þótt sænska leyni-
lögreglan hefði lagst gegn því og
talið hann vera hinn nýja stöðvar-
stjóra KGB f Svíþjóð. Sendiráðu-
nautur þessi, ígor Leonídovitsj Níki-
forov var sovéskur stjómarerind-
reki í Reykjavík á árunum 1979-84.
Valentín Vasiljevitsj Lómakin,
sem í bókinni segir að hafi tekið
við stöðu stöðvarstjóra KGB í Osló,
eftir að gamla stöðvarstjóranum
ásamt fjórum öðrum sendiráð-
starfsmönnum hafði verið vísað úr
landi í kjölfar Treholts-málsins, var
í þijú ár starfsmaður við sovéska
sendiráðið í Reykjavík í byijun sjö-
unda áratugarins. Telur bókar-
höfundur að Lómakin hafi verið
ákaflega laginn við að fá menn til
liðs við Sovétríkin á þessum árum.
Fleiri menn sem nefndir eru í
bókinni hafa komið við sögu á ís-
landi. KGB-maðurinn Evgeníj
Ivanóvitsj Gergel, sem sagður er
hafa vakað yfir fæðingu sænsku
Víetnam-hreyfingarinnar og náð
þar á sitt band ýmsum ungum
stjómmálamönnum og blaðamönn-
um, vann við sendiráðið í Reykjavík
1973-79.
Þá vekur það einnig athygli að
Viktor Khoríkov, sem nú starfar
sem fyrsti sendiráðsritari við sov-
éska sendiráðið í Reykjavík, er á
listanum yfir útsendara KGB.
Khoríkov komst í fréttir á íslandi
í september á síðasta ári eftir að
hafa gengið á milli manna í síðdeg-
isboði á vegum sendiráðsins og lát-
ið þau boð berast að Sovétmenn
hefðu áhuga á að annar leiðtoga-
fundur þeirra Reagans og Gor-
batsjovs yrði haldinn á íslandi og
varð þingflokkur Borgaraflokksins
til þess að senda ríkisstjóminni
ályktun til stuðnings því sjónarmiði.
Nöfn sovéskra leyniþjónustumanna á íslandi
í lok bókarinnar Stríð á frið-
artímum er birtur listi yfir þá
Sovétmenn sem starfað hafa á
vegum sovéskra sendiráða á
Norðurlöndunum og staðfest
hefur verið að séu sovéskir
leyniþjónustumenn. Hér fara á
eftir nöfn þeirra leyniþjónustu-
manna sem getið er á þessum
lista og sagðir eru hafa starfað
við sovéska sendiráðið í
Reykjavík á vegum KGB sov-
ésku leyniþjónustunnar, GRU
leyniþjónustu sovéska hersins,
og IA eða IIA alþjóðadeildar
miðstjómar sovéska kommún-
istaflokksins.
Andrej Míkhaflovitsj Aleksand-
rov-Agentov, KGB, Svíþjóð
1940-47, ísland 1986, Svíþjóð
1986.
Sergej Anistratov, KGB, ísland
1981-83.
Vladímír Andrejevitsj Bubnov,
GRU, ísland 1968-72.
Viktor Borisovitsj Khoríkov,
KGB, ísland 1987-.
Boris Fedorovitsj Khijatkov,
KGB, Danmörk 1953-60, ísland
1969.
Georgíj Nikolajevitsj Fara-
fonov, KGB, Svíþjóð 1949-52,
Svíþjóð 1958-63, Finnland
1966-72, sendiherra á íslandi
1975-79.
Evgeníj Ivanovitsj Gergel,
KGB, Svíþjóð 1964-70, ísland
1973-79.
Igor Nikolajevitsj Krasavin, IA,
Finnland 1954-58, 1965-71,
1975-80, sendiherra á íslandi frá
1986.
Alexander Filipovitsj Krasilov,
KGB, ísland 1964-67.
Jurij Aleksandrovitsj Kuz-
netsov, GRU, ísland 1970-74.
Valdímír Nikolajevitsj Lagunin,
GRU, ísland 1966-69.
Valentín Vasiljevitsj Lomakin,
KGB, ísland, Danmörk 1968-76,
Noregur 1983-87.
Viktor I. Matvejev, KGB, ísland
1971-75.
Vladimir Iljitsj Prosvirnin,
KGB, ísland 1981-87,
Nikolaj Arsenijevitsj Sjtjeklin,
KGB, Danmörk 1953-57,
1960-64, Noregur 1968-69, Dan-
mörk 1970-73, ísland 1980-82.
Anatolij Arkadevitsj Sorokin,
KGB, ísland 1978-79, Danmörk
1984-86.
Míkhaíl Nikolajevitsj Streltsov,
GRU, Finnland 1952-56, Svíþjóð
1962-67, 1970-72, sendiherra á
íslandi 1979-84.
Viktor Valentinovitsj Trofimov,
KGB, ísland 1981-85.
Albert Ívanovítsj Vlasov, IIA,
Svíþjóð 1976-80, ísland -86,
Svíþjóð -86.
Evgeníj R. Voronin, KGB, ís-
land 1973-77, Danmörk 1982-87.