Morgunblaðið - 09.10.1988, Blaðsíða 26

RÆTT VIÐASLAUGUFRIÐRIKSDOTTURFYRRUMSKOLASTJORA
ÖLD USELSSKÓLA ÍREYKJA VÍK
í ár urðu sem kunnugt er
skólastjóraskipti við
Ölduselsskóla í Reykjavík.
Þá lét af störfum Áslaug
Friðriksdóttir sem verið
hafði þar skólastjóri í
sextán ár. Áslaug féllst á
að eiga samtal við
blaðamann Morgunblaðsins
ítilefniafþessum
tímamótum. Áslaugog
eiginmaður hennar, Sophus
A. Guðmundsson, eiga
heima við Brúnaland í
Reylgavík og þangað lagði
ég leið mína einn
rigningarsaman
haustmorgun. Ekki tókst
betur til en svo að ég
ruglaðist á húsnúmerum og
þurfti að leita töluvert þar
til ég fann rétta húsið. Ég
tók það til bragðs að hringja
á dyrabjöllur til þess að
freista þess að fá lánaða
símaskrá. Égþurfti að
hringja á fimmtán bjöllur
þar til ég fann einhvem
heima og fékk lánaða
símaskrá. Þegar ég sagði
Áslaugu þessar hrakfarir
mínar þá brosti hún og
sagði að þetta sýndi vel
hversu margar konur ynnu
utan heimilis.
TEXTI: GUÐRÚN
GUÐLAUGSDÓTOR
ér var boðið
til stofu en
húsmóðirin
fór fram í
eldhús til
þess að
sækja mér
heitan sopa
til að hlýja mér eftir volkið. Við
komum okkur svo vel fyrir í þægi-
legum bólstruðum stólum og As-
laug hóf frásögn sína.
„Ég er fædd á heimili foreldra
mínna við Bergstaðastræti í
Reykjavík þann 13. júlí 1921. For-
eldrar mínir voru María Jónsdóttir
og Friðrik Klemensson, þau voru
bæði kennarar. Móðurbróðir minn,
Hallgrímur Jónsson, var einnig
kennari og lengi skólastjóri við Mið-
bæjarskólann í Reykjavík og fleiri
ættmenni mín hafa lagt fyrir sig
kennslu, svo ég á ekki langt að
sækja áhuga minn á því að kenna.
Kennsla var erfíð áður fyrr, sér-
staklega farkennsla eins og foreldr-
ar mínir stunduðu fyrstu árin. Þau
áttu þó góðar minningar frá þeim
árum og ég man að fólk sem heim-
sótti okkur minntist stundum t.d. á
peysuföt sem mamma hafði saumað
á húsfreyjuna meðan á dvöl hennar
stóð eða þá dúka eða eitthvað siíkt.
í gamla daga var stundum sagt að
hvaða aumingi sem væri gæti orðið
kennari og víst var það svo að oft
voru menn við kennslu sem höfðu
litla líkamlega burði. En líklega
hafa þeir menn stundum lesið meira
ert almennt gerðist svo þetta hefur
oftar en ekki verið mjög eðlileg nið-
urstaða. Kennaralaun voru Iíka lé-
leg á þessum tímum.
Þegar ég var tveggja ára fékk
faðir minn heilablóðfall. Þá var
yngri bóðir minn rétt ófæddur.
Pabbi lá lengi og var svo máttlaus
öðni megin eftir það. Hann varð
48 ára, lifði til ársins 1932, en þá
fékk hann heilablóðfall í þriðja sinn
sem dró hann til dauða. Þegar hann
veiktist var hann hættur að kenna
og vann í pósthúsinu. Þar var mik-
ið að gera og hann lagði á sig mikl-
ar vökur. Mamma var líka hætt að
kenna þá því hún var þá ófrísk ejns
og fyrr sagði. Þau voru f byggingar-
hugleiðingum um þær mundir en
úr þeim ráðagerðum varð vitaskuld
ekkert. Það sem bjargaði okkur var
að foreldrar mfnir höfðu gifst seint
og þau áttu peninga og húsnæðið
sem við bjuggum í. Þau átti fyrir
húsinu sem til stóð að byggja og á
þeim peningum lifðum við að mestu
þar til pabbi féll frá. Þá fékk
mamma eftirlaun eftir hann sam-
kvæmt lögum sem þá voru nýlega
gengin í gildi. Þetta bjargaði því
að heimili okkar splundraðist ekki.
í dag byrjar fólk að byggja þó það
eigi ekki neitt til en slíkt þekktist
ekki í þeirri veröld sem ég ólst upp
í. Hugsunarhátturinn er gjörbreytt-
ur, nú er ekki hugað sem skyldi
að endalokunum, hvemig á að fara
að því að borga en ég er alin upp
við það að fá aldrei neitt lánað.
Þess vegna hef ég alltaf viljað eiga
fyrir, hlutum sem ég kaupi. Ég hef
ekki getað horfíð frá mínu uppeldi
og ég er þakklát fyrir það uppeldi
sem ég fékk.
Eftir að pabbi dó missti mamma
heilsuna. Það var eins og einhverjir
strengir hefðu brostið þegar hann
dó. Hún hafði unnið mjög mikið til
margra ára og verið undir miklu
álagi og það hefur vafalaust orðið
til þess að hún fékk mikla liðagigt..
En hún gaf sig aldrei, hún var mjög
dugleg þrátt fyrir sitt heilsuleysi.
Hún lifði þar til hún var 75 ára.
En hún var oft mjög þjáð og
langtímum saman gat hún ekki einu
sinni greitt sér, náði ekki að koma
höndunum svo hátt upp. Samt hélt
hún heimili lengi vel en kom til
okkar árið 1947 og bjó með okkur
það sem hún átti óiifað. Ég held
að það hafí verið það besta sem
hugsanlegt var fyrir okkur öll, og
sérstaklega fyrir bömin mín.
Pabbikenndiokkur
mikið heima
Ég bjó við gott atlæti í bemsku
þrátt fyrir veikindin. Pabbi hafði
lengst af fótaferð og kenndi okkur
systkinunum afskaplega mikið
heima. Það hafði þau áhrif að ég
hélt að ég þyrfti aldrei að læra
þegar ég fór í skóla, ég kunni það
mikið þegar ég kom í skóla að ég
hélt að þetta væri allt í lagi, ég
kynni allt námsefnið. En svo vakn-
aði ég við vondan draum þegar ég
var tólf ára, þá var forskotið búið.
Þetta var einkennileg reynsla. Þessi
kennsla pabba var þó bæði honum
og okkur krökkunum til góðs. Sér-
staklega lagði hann áherslu á sögu
og landafræði enda voru það okkar
uppáhaldsgreinar.
Ég stundaði nám við Kvennaskól-
ann í jjögur ár en svo fór ég í
Kennaraskólann. Ég held að löngun
mín til að kenna sé meðfædd. Það
vom erfíðir tímar þegar ég var ung
en samt sem áður vildi ég ólm kom-
ast í Kennaraskólann. Vinkona mín,
Ásdís Steinþórsdóttir, fór með mér
í skólann. Hún var þá komin í vinnu
og ég man að mamma hennar, Ingi-
björg Benediktsdóttir kennari og
skáldkona, vildi helst ekki að hún
legði á þessa braut. Hún hringdi
meira að segja í mömmu mína til
þess að ræða þessi mál og spurði
mömmu m.a. hvort hún hefði
gleymt erfíðleikum farkennslunnar
og vildi að ég færi í kennslu.
Mamma sagði eins og var að þetta
væri mín ákvörðun sem hún gæti
ekki haft nein áhrif á. Svo fórum
við Dísa í Kennaraskólann. Við vor-
um að vísu nokkuð ungar og feng-
um því ekki að setjast strax í fyrsta
bekk. En við gripum þá til þess
ráðs að lesa þann bekk utan skóla
og setjast svo árið eftir í annan
bekk.
Mér er minnisstætt hvemig við
Dísa lærðum fyrsta árið. Við lærð-
um heilu kaflana utanað einsog
hænsni. Einu sinni í upphafi prófs
þá sá ég spumingu sem ég vissi
að ég átti að geta svarað en vant-
aði stikkorðið. Dísa náði að minna
mig á upphafíð og þá kunni ég all-
an kaflan viðstöðulaust. Mér fannst
gaman í Kennaraskólanum en ég
fór ekki að kenna þegar skólanum
lauk. Ég fór að vinna á skrifstofu
og var þar þangað til ég gifti mig.
Það var mjög erfítt á þeim ámm
að fá kennarastöðu í Reykjavík. Það
var bara hægt að fá forfallakennslu
en þá varð maður að bíða þar til
gert var boð eftir manni og fékk
bara borgað fyrir þær kennslu-
4-
-------------------------------- r
stundir sem maður kenndi. Þetta
var ömurlegt hlutskipti. Einn ljós
punktur var þó í þessu og hann var
sá að forfallakennarar sátu að öðra
jöfnu fyrir ef staða losnaði. Svo var
hinn kosturinn að fara út á land
að kenna. Mig langaði svolítið til
þess en mamma vildi það ekki svo
ég réði mig á skrifstofu hjá Tómasi
í Ólgerðinni og líkaði mjög vel þar.
Ég var þó um tíma komin á fremsta
hlunn með að kenna hjá fröken
Ragnheiði Jónsdóttur, sem rak þá
smábamaskóla heima. Ég var mjög
hissa þegar hún leitaði til mín, því
hún hafði oft þurft að siða mig til
meðan ég var í Kvennaskólanum.
Einu sinni sagði hún við mig: „Snáf-
ið þér í sætið, þér kunnið ekkert."
En þrátt fyrir að hún væri mjög
ströng þá var hún afburða kennari.
En ég lagði ekki í að fara til henn-
ar til_ að kenna og sé alltaf eftir
því. Ég kynntist Ragnheiði betur
seinna og sá þá að ég hefði haft
mjög gott af því að vinna með henni
og það hefði vafalaust gefíð mér
mikilvæga reynslu.
Vegna mín kom hann suður
Ég fór á sumrin sem kaupakona
út á land til þess að kynnast landinu
mínuog líka vegna þess að þá gafst
mér tækifæri til þess að komast á
hestbak. Ég hafði mjög gaman af
hestum. M.a. réði ég mig kaupa-
konu norður í Víðidalstungu og þar
nyrðra kynntist ég manninum
mínum. Hann er frá Auðnustöðum
í Víðidal. Til að fastsetja hann fór
ég sumarið eftir aftur norður í
Vatnsdal. Hann ætlaði sér upphaf-
lega að verða bóndi en vegna mín
kom hann suður og hér settum við
saman bú. Fyrst fór hann að vinna
í raftækjaverslun en seinna hjá Al-
menna bókafélaginu og þar hefur
hann verið síðan. Við fengum leigða
splunkunýja íbúð á Kjartansgötunni
og ég man að við þurftum að borga
fyrirfram sem ekki var eins algengt
árið 1943 og það er í dag. Ég vann
úti þegar ég var ófrísk að fyrsta
baminu og hélt áfram að vinna
þangað til ég komst varla inn úr
dyranum sakir sverleika. Eftir að
bamið fæddist var ég heima. Þá
var ekki til siðs að konur ynnu úti
eftir að þær vora búnar að eignast
böm. Friðrik, elsti drengurinn minn,
var tæplega fjögurra ára þegar
næsta bam kom, líka drengur, sem
heitir Guðmundur. Þegar hann var
nýfæddur þá fluttum við í íbúð sem
við byggðum við Mávahlíð 13. Þar
fæddust okkur tvær dætur, María
og Kristín Auður. Drengimir lærðu
báðir lögfræði, Friðrik er alþingis-
maður en Guðmundur fulltrúi sýslu-
m'anns í Hafnarfirði. María er kenn-
ari en Kristín Auður er hjúkranar-
fræðingur.
Yndislegasti tími
æviminnar
Mér fannst yndislegt að vera
heima með bömin mín. Ég var
heimavinnandi húsmóðir í 13 ár og
það fínnst mér nú, þegar ég lít til !
baka, að hafi verið yndislegasti tími
ævi minnar. Ég get aldrei full-
þakkað það að hafa fengið að vera
heima í rólegheitum með mín böm.
En þegar mér var boðin kerinsla í
forföllum í Hlíðaskóla þá ákvað ég
samt að slá til, þá var mig farið
að langa til að kenna. Ég man að
mamma hvatti mig mjög og hún
sagði jafnframt: „Þá fínnst mér ég
geta gert gagn,“ því hún tók þá á
móti bömunum þegar þau komu
úr skólanum. Þau komu aldrei að
tómu húsi. Það var líka venja á
okkar heimili að allir hjálpuðust að.
Frá upphafi höfum við Sophus haft
það þannig að við hjálpumst að við
alla hluti og þetta hefur haldist þau
45 ár sem við höfum verið saman.
Mörgum fannst ég ómyndarleg hús-
móðir hér áður fyrr en ég lét mig
það engu skipta. Ég kippti mér
ekki einu sinni upp við það að einu
sinni þegar ég fór á fæðingardeild-
ina þá var ég ekki búin að strauja
bleiur og föt á bamið og þá gerði
hann það. Þetta ofbauð ýmsum
konum í kringum mig. Þetta var
andstætt því sem þá var venja og
ég er ekki að hneykslast á þeim ____
konum sem töluðu um þetta þá. I