Morgunblaðið - 12.10.1988, Blaðsíða 18
18
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDÁGUR 12. OKTÓBER 1988
Faxalax hf.:
Framleiðir lax og regn-
bogasilung í sjókví-
um út af Vogastapa
Vogum.
STOFNAÐ hefur verið í Vogxim fiskeldisfyrirtækið Faxalax hf. sem
hyggst framleiða 600 tonn af laxi og 300 tonn af regnbogasilungi á ári
i sjókvíum út af Vogastapa. Stofnendur fyrirtækisins eru Laxalón
hf., sem er stærsti aðilinn, Vogar hf., Lýsi hf., Mjólkurfélag Reykjavík-
ur og fleiri innlendir aðilar ásamt eriendum söluaðilum. Stjórnarform-
aður er Sveinn Snorrason hrl. og framkvæmdastjóri er Árni M. Mathi-
esen dýralæknir og fisksjúkdómafræðingur.
Að sögn Árna verða notaðar
Bridgestone úthafskvíar, 7.000 rúm-
metrar að stærð hver. Það verður
byijað með 4 kvíar í haust og síðan
verður 3 kvíum væntanlega bætt við
næsta vor. Það verður byijað með
300 þúsund laxaseiði, sem verða um
200 grömm að þyngd, og 200 þús-
und regnbogasilungsseiði, sem eru
400 til 450 grömm að þyngd. Fyrstu
seiðin munu fara f kvíamar um
næstu mánaðamót. Reiknað er með
að byija slátrun regnbogasilungs
seinni hluta vetrar eða snemma
næsta vor og að slátrun á laxi hefl-
ist í desember á næsta ári.
„Það er óvenjulegt við þessa stöð
hvað byijað er með mikið magn og
hve snemma slátrun hefst,“ sagði
Ámi. „Regnbogasilungurinn gefur
mikla möguleika á að byija slátmn
snemma, þar sem hann verður mark-
aðsvara miklum mun fyrr en laxinn.
Það fæst viðunandi verð fyrir regn-
bogasilung um eitt kíló, en verð fyr-
ir lax er tæplega orðið viðunandi
fyrr en hann er kominn yfír tvö kfló.
Þannig að regnboginn á að skila
okkur tekjum miklu fyrr og það
hjálpar vemlega til við allan rekst-
ur. Það verður að segjast eins og
er að svona hröð uppbygging er
nauðsynleg miðað við aðstæður í
íslensku fískeldi í dag. Það er óhemju
mikil seiðaframleiðsla og seiðafram-
leiðendur hafa stefnt að því að fraifl-
leiða fyrir hátt verð á erlendan mark-
að og miðað Qárfestingu í stöðvum
sínum við það. Þessi markaður hefur
síðan bmgðist og því er gífurlegt
magn af seiðum til í landinu í dag
og verður ennþá meira þegar næsta
kynslóð kemur á markað næsta vor.
Þess vegna er alveg höfuðnauðsyn
að matfískeldisstöðvar eins og þessi
séu byggðar mjög hratt upp til þess
að taka við þessu mikla magni af
seiðum. Þetta hefði þurft að gera
fyrir einu eða tveimur áram, en öll
áherslan hefur verið lögð á seiðaeld-
ið og strandkvíaeldið og sjókvíaeldið
hefur setið á hakanum."
Hvers vegna réðist Faxalax í
sjókvíaeldi fremur en strandkvíaeldi?
„Strandkvíaeldið er miklu fjár-
magnsfrekara heldur en sjókvíaeldi
og fjárfestingarkostnaður á hvem
rúmmetra í eldisrými er tífalt meiri
í strandkvíaeldi heldur en í sjókvía-
eldi, u.þ.b. 11.000 á hvem rúmmetra
á móti um 1.200 krónum á rúm-
rnetra," svaraði Ámi. „Framleiðslu-
kostnaður er einnig meiri í strand-
kvíaeldi og munar þar mestu um
fjármags- og orkukostnað. Þótt
strandkvíaeldisstöðvar hafi ótvírætt
einhveija kosti umfram sjókvíar þá
höfum við sem þjóð ekki efni á því
sem stendur að byggja margar slíkar
stöðvar vegna þess hversu hratt við
þurfum að auka eldisrýmið. Ef við
ætlum að skapa eldisiými fyrir öll
eða flest þau seiði sem framleidd em
hér á landi er óumflýjanlegt að auka
sjókvíaeldið og þá er eldi í úthafs-
kvíum hér á sunnanverðu Faxaflóa-
svæðinu væntegasti kosturinn."
Sjá Faxalaxmenn fyrir sér einhver
sérstök vandamál í næstu framtíð?
„Sjókvíaeldi er enginn dans á rós-
um fremur én annað fiskeldi," sagði
Ámi. „Fiskeldi er álltaf áhættusam-
ur rekstur. Aðstandendur Faxalax
hafa hinsvegar reynslu á flestum
sviðum fiskeldis og þeim sviðum sem
fískeldi tengjast. Ut í þennan rekst-
ur er farið að vel athuguðu máli og
við eigum von á að vel takist til.
Ef það gengur eftir gætu fleiri svip-
aðar stöðvar risið upp á þessu svæði
til þess að taka við seiðum sem selja
þarf í sjó næsta vor. Faxalax á hins
vegar við sama vanda að glíma og
önnur íslensk fískeldisfyrirtæki, en
það er skortur á rekstrarlánum
vegna ónógra afurðalána. Það er von
okkar að þeir sem þeim málum ráða
Ieysi þau farsællega mjög bráðlega,
þvi ef það gerist ekki verða fleiri
matfískeldisstöðvar vart stofnaðar
og þá fara seiðaeldisstöðvar á haus-
inn og það fjármagn sem í þær hef-
ur verið lagt glatast. Við efumst
hins vegar ekki um það á tímum
minnkandi sjávarafla verði þessum
málum komið í það horf sem eðlilegt
getur talist og íslenskt fiskeldi skili
10.000 tonnum árið 1990,“ sagði
Ámi M. Mathiesen, framkvæmda-
stjóri Faxalax, að lokum.
- E.G.
Atvinnumál:
El
J'LUUUUUIJI
Teikning frá 1960 sem sýnir fyrirhugaða við-
byggingu við Þjóðleikhúsið, séð frá Hverfisgötu.
Nefnd sem Qallaði um endurbyggingu Þjóðleik-
hússins leggur til að byggt verði við það austan-
megin, þó að sú viðbygging þyrfti ekki að líta
út eins og sú á teikningunni. Það skal tekið fram
að viðbyggingin, sem er hægra megin á mynd-
inni, myndi ekki sjást frá Hverfisgötu, þar sem
hús Hins íslenska
prentarafélags, Hverf-
isgötu 21, myndi
skyggja á hana.
Endurbygging Þjóðleikhússins:
Taka þarf ákvarðanir um
framkvæmdir nú í haust
- segir Árni Johnsen, formaður starfshóps um leikhúsið
ÁRNI Johnsen, formaður starfshóps sem á að gera tillögur um
endurbyggingu Þjóðleikhússins, segir að álit hópsins geti að öllum
Hkindum legið fyrir í. nóvember, eins og Svavar Gestsson,
menntamálaráðherra hefúr farið fram á. Arni segir að Birgir
ísleifúr Gunnarsson, fyrrverandi menntamálaráðherra, hafi lagt
áherslu á að starfshópurinn skilaði áliti í nóvembermánuði, til
að það kæmist inn í Qárlagaumræðuna. Brýnt sé að taka fyrstu
ákvarðanir um framkvæmdir nú i haust svo að nauðsynlegustu
þáttum endurbyggingarinnar verði lokið fyrir 40 ára afinæli Þjóð-
leikhússins þann 20. aprfl 1990.
Þriggja manna nefnd sem
Sverrir Hermannsson skipaði, og
gerði úttekt á endurbyggingaþörf
Þjóðleikhússins, skilaði áliti nú
fyrr í sumar. Þar var meðal ann-
ars lagt til að endumýja og endur-
hanna áhorfendasal og hliðar-
ganga og að færa til ákveðnar
deildir, svo sem smíðastofu, leik-
tjaldageymslu og málarasal, úr
húsinu til að lýma til fyrir annari
starfsemi. Lagt var til að núver-
andi smíðasalur yrði gerður að
kjallarasviði og byggð yrði hliðar-
bygging austan Þjóðleikhússins,
samkvæmt gömlum hugmyndum.
Þá lagði úttektamefíidin til að
húsinu yrði lokað í eitt ár frá
næsta vori að telja og opnáði síðan
aftur á afmælinu. Ami sagði að
hugsanlega gætu leiksýningar
farið fram í Borgarleikhúsinu eða
einhveiju öðm húsnæði á meðan,
en slíkar hugmyndir féllu ekki
undir starfssvið nefndarinnar.
í framhaldi af áliti nefndarinn-
ar skipaði Birgir ísleifur starfs-
hópinn til að tillögur um fram-
kvaemdaröð og kostnaðaráætlan-
ir. í starfshópnum eiga sæti, auk
Ama Johnsens, þeir Sveinbjöm
Óskarsson, deildarstjóri í §ár-
málaráðuneytinu, Skúli Guð-
mundsson, forstöðumaður fram-
kvæmdadeildar Innkaupastofnun-
ar ríkisins, og Stefán Snæbjöms-
son, innanhússarkitekt, tilnefndur
af menntamálaráðuneytinu.
„Það er mjög gott að Svavar
Gestsson hefúr tekið þetta sömu
tökum og fyrirrennari hans, því í
tillögum nefíidarinnar er gert ráð
fyrir að brýnustu þáttum endur-
byggingarinnar verði lokið fyrir
40 ára afmæli Þjóðleikhússins
árið 1990,“ sagði Ami Johnsen.
„Þetta er knappur tími sem við
höfum, en við munum freista þess
að ljúka störfum fyrir 1. nóvem-
ber og vonandi tekst það. Reynd-
ar hefði verið nauðsynlegt að taka
Þjóðleikhúsið í gegn fyrir 10-15
ámm, en sem dæmi um ástandið
má nefha að gestagangar í and-
dyri hafa ekki verið málaðir frá
upphafí, eða í 40 ár.“
Þrengingar framundan í rekstri
- segir Þórarinn V. Þórarinsson, framkvæmdastjóri VSÍ
„ÞAÐ ER ekki hægt að segja að
það sé einhver almenn hreyfing
í atvinnurekstrinum sem ein-
hverri breiðri heild, heldur sér
maður það úti í hveiju einstöku
fyrirtæki að menn eru þar að
beijast við að ná fram meiri hag-
kvæmni í sínum rekstri. Það gera
menn við núverandi skilyrði fyrst
og fremst með þvi að skera niður
kostnað eins og þeir lifandi geta.
Það verður hins vegar að segjast
eins og er að menn sjá þetta
ekki með jafii glöggum hætti i
opinberri þjónustu um þessar
mundir,“ sagði Þórarinn V. Þór-
arinsson framkvæmdasijóri
Vinnuveitendasambands íslands,
Atvinnumál:
Býst ekki við teljandi atvinniileysi
segir Ari Skúlason hagfræðingur ASÍ
„VIÐ SJÁUM kannski ákveðin merki sem ekki hafa verið, en ég tel
ekki ástæðu til að vera mjög svartsýnn, þó að útlitið gæti verið
betra. Hins vegar tala allir um það, að þurfi að draga úr þenslu og
það er auðvitað ekki gert nema að það komi einhvers staðar nið-
sagði Ari Skúlason hagfræðingur Alþýðusambands íslands, að-
ur.
spurður um horfúr í atvinnumálum á næstunni. Hann kvaðst ekki
eiga von á að til atvinnuleysis komi að marki, né heldur að nein
meiriháttar áföll komi yfir efiiahagslífið.
Ari sagðist hafa heyrt það, að
margir sæki um auglýstar stöður
og að fyrirtæki ráði ekki ávallt í
stöður sem losna. „Það virðist vera
biðstaða, menn virðast halda að sér
höndunum. Þetta er frekar dökkt,
má kennski segja. Hins vegar er
kannski ekki ástæða tii að vera
með mikla svartsýni þó að farið sé
að hægja aðeins á miðað við það
sem verið hefúr," sagði Ari. „Það
er ekkert sem bendir til þess að við
séum að lenda í neinum meiriháttar
áföllum, það er að segja þjóðarbúið.
Síðustu tvö árin hefur allt verið í
ijúkandi uppsveiflu. Það er náttúr-
Iega stopp núna, en það er ekkert
sem bendir til að við séum að fara
mjög mikið niður á við. Þó að eitt-
hvað kunni að halla undan fæti, þá
er ekkert meiriháttar áfall fram-
undan.“
Ari sagði að svo virtist sem menn
væm að sjá, að ekki þýddi að æða
áfram eins og undanfarin tvö ár
og væm famir að sjá sig um hönd.
Hann kvaðst ekki óttast atvinnu-
leysi. „Það getur alltaf verið um
atvinnuleysi að ræða á ákveðnum
stöðum og á ákveðnum tímabilum,
en ég er ekki mjög hræddur við að
við fömm að upplifa neitt mikið
meira atvinnuleysi heldur en verið
hefur. Hér skortir í rauninni ennþá
vinnuafl og í ákveðnum greinum
vantar alltaf vinnuafl. Ég sé ekki
teikn um að hér sé háski framund-
an, fyrir þann vinnumarkað sem
við þjónum fyrst og fremst," sagði
Ari Skúlason hagfræðingur ASL
þegar hann var spurður um horf-
ur i atvinnumálum á næstunni.
Þórarinn sagði augljóst að þreng-
ingar væm framundan í atvinnu-
rekstri og að það kæmi fram í at-
vinnustiginu í vetur. Hann kvaðst
þó ekki spá atvinnuleysi. „Það fer
eftir því hvemig menn skilgreina
hvað sé full atvinna. Sums staðar
skilgreina menn það sem fulla at-
vinnu þó að skráð atvinnuleysi fari
upp í eitt til tvö prósent. Hér hefur
vantað þúsundir manna á vinnu-
markað á undangengnum misser-
um, en samt höfum við verið að
jaftiaði með hálft til eitt prósent
atvinnuleysi. Við eram því í raun-
inni ekki að tala um neitt stórkost-
legt atvinnuleysi þótt við sjáum töl-
ur á milli tveggja og þriggja pró-
senta, en við skulum vera við því
búin.“
Þórarinn sagðist ekki sjá neinar
marktækar breytingar framundan
hjá fyrirtækjum almennt. „Við skul-
um átta okkur á því að þetta er í
fyrsta sinn sem atvinnulífið hér á
landi fer í gegn um samdráttar-
skeið við skilyrði raunvaxta." Hann
sagði að nú væm farin að sjást
keðjuverkunaráhrif í samdrættin-
um, gjaldþrot fyrirtækja em farin
að hafa víðtækari áhrif heldur en
á þá sem verða gjaldþrota, margir
tapi kröfum og verði fyrir verulegu
tjóni af því.
Að sögn Þórarins em almennir
erfiðleikar í fyrirtækjum og þau
kosta mjög kapps við að skera nið-
ur kostnað og þá ekki síst launa-
kostnað. Hann sagði þá þróun hafa
verið mjög marktæka síðari hluta
sumars og á þessu hausti. „Menn
em famir að sjá núna marktækan
samdrátt í yfírvinnu," sagði hann.
„Fyrirtæki skoða það nú af mun
meiri gaumgæfni heldur en áður,
hvort ráða eigi í stöður sem losna.“
Þórarinn sagði að ráðstafanir
ríkisstjórnarinnar til aðstoðar físk-
vinnslunni hjálpi nokkuð upp á sak-
imar. „Með sama hætti og vel-
gengni í sjávarútvegi veldur því að
öll önnur hjól efnahagslífsins fara
að snúast hraðar, þá mun samdrátt-
ur í sjávarútveginum skila sér hægt
og sígandi um allt þjóðfélagið.
Ríkisstjómin hefúr gripið núna til
tímabundinna ráðstafana sem fyrst
og fremst fela í sér ríkisstuðning
við sjávarútveginn, 800 milljóna
króna framlag á 12 mánaða tíma-
bili inn í verðjöfnunarsjóð fískiðnað-
arins. Auðvitað léttir þetta róður
þessara fyrirtækja og auðvitað rúlla
þessir peningar áfram til þeirra
skuldunauta og þannig koll af kolli,
þannig að menn koma til með að
merkja áhrif þess.“ Þórarinn kvaðst
ekki geta séð, að neinar vemlegar
breytingar væm í aðsigi á næst-
unni, hvorki til hins betra né verra,
hvað varði rekstraraðstöðu fyrir-
tækja í landinu, þenslutímabilinu
væri Iokið, nú væri samdráttarskeið
og fyrirtækin að kljást við það með
öllum ráðum.