Morgunblaðið - 12.10.1988, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 12. OKTÓBER 1988
37
Minning:
Eyþór Þórðarson
frá Torfabæ
Fæddur 20. mars 1898
Dáinn 6. október 1988
í dag, þegar Eyþór Þórðarson
er borinn til moldar, er okkur sam-
býlingum hans að Hraunbæ 56-58
efst í huga þakklæti fyrir samfylgd-
ina og störf hans fyrir húsfélagið
í rúm tuttugu ár. Þau Bergljót,
kona hans, voru í þeim hópi, sem
upphaflega flutti inn í þetta hús,
þegar það var reist. Nu hefur sá
hópur tvístrast, svo fáir eru eftir,
og konu sína missti Eyþór fyrir
nokkrum árum. Hann hélt þó
tryggð við staðinn og annaðist hús-
varðarstörfín fram til hins síðasta,
þrátt fyrir háan aldur. Níræður
varð Eyþór á síðastliðnu vori og bar
aldurinn vel, þótt nokkuð væri hann
farinn að mæðast síðasta árið.
Handtök Eyþórs í þágu húsfé-
lagsins eru orðin æði mörg. Aldrei
hirti hann um, þótt ekki væri greitt
fyrir svo sem vert var, heldur gerði
það, sem hann taldi við þurfa.
Sísýslandi var hann eða að rísla sér
eins og hann var vanur að orða
það. Hann hafði lifað tímana tvenna
og hélt til haga hveijum hlut, sem
hugsanlega mætti að einhveiju
gagni verða. Kom þetta sér oft vel,
þegar leita þurfti til hans um ýmis-
legt smálegt. Heyið, sem hann hirti
af blettunum, fór hann með út í
holt til að rækta landið, breyta mel
í völl. Fráleitt þótti honum að
fleygja fóðrinu í tunnur. Grunnt var
þannig á bóndanum úr Selvognum.
Ekki verður svo við Eyþór skil-
ist, að ekki sé minnst á snjómokst-
ur hans. Sá hann ávallt til þess að
halda gangstéttum auðum og er
nær að ætla, að margir fleiri en í
þessu húsfélagi hafi notið góðs af.
Nú er kveðjustundin komin. Eg
veit, að ég mæli fyrir munn fyrri
sambýlinga jafnt sem okkur, sem
enn höldum tryggð við staðinn,
þegar ég þakka Eyþóri störfin, við-
kynninguna og sambýlið og óska
honum góðrar ferðar. Jafnframt
viljum við Valgerður færa honum
alúðarþakkir og votta ættingjum
hins látna samúð okkar.
Björn
Eyþór Þórðarson frá Torfabæ í
Selvogi verður jarðsunginn í dag.
Eyþór var aldraður maður, er hann
lést. Hann kenndi sér einskis meins,
þar til skyndilega að hann veiktist
og lagðist banaleguna.
Eftir Eyþór iiggur mikið ævi-
starf, enda var hann maður sístarf-
andi allt til hinsta dags. Hann var
lengst af bóndi í Torfabæ og minn-
ast menn hans sem brautryðjanda
í sveitinni um marga hluti, einkum
eftir að tæknin hélt innreið sína. í
þá daga var mikil vinna lögð af
mörkum í sveitinni, enda var hand-
aflið ráðandi. Ófá handtök liggja í
hinum haglega hlaðna gijótgarði í
kringum Torfabæjartúnið. Hann
verður óbrotgjam minnisvarði um
Eyþór.
Eyþór var maður hógvær og af
hjarta lítiliátur. Margs konar hóg-
værð fyrirfinnst. Sumir eru hóg-
værir af ótta og kvíða einum sam-
an. Enn aðrir af kurteisi eða af því
þeir ásetja sér það. Rekast má á
þá, sem jafnvel eru stoltir af hóg-
værð sinni. Sú hógværð hjartans,
sem Páll postuli talar um, er sú
eina hógværð, sem rís undir nafni.
Hógværð Eyþórs var í ætt við þessa
sjaldgæfu hógværð. Hann barst
ekki mikið á, var vinur vina sinna
og heiðarlegur og hreinskiptinn í
öllum viðskiptum.
Eyþór var vinsæll maður og hvers
manns hugljúfi, enda léttur í skapi
og þægilegur í umgengni. Hann var
fróðleiksfús og margfróður um hagi
lands og lýðs og ræddi gjaman þjóð-
mál. Óráðsía eða velmegun á fölsk-
um forsendum var honum ekki að
skapi, svo sem hallarekstur ríkis-
sjóðs eða stórfelld skuldasöfnun við
útlönd á góðæristímum. Mest var
þó vert um þekkingu hans á náttúr-
unni og dýmnum, sem var honum
eðlislæg og hjartfólgin. Hann var
hafsjór af slíkum fróðleik. Ófáar
athuganir hafði hann gert sjálfur,
sem leitt höfðu til sjálfstæðrar nið-
urstöðu.
Eyþór var góður maður í orðsins
fyllstu merkingu. Öllum og öllu í
kringum sig sýndi hann umhyggju-
semi og nærfæmi. Mönnum leið vel
í návist hans. Þeir eru hamingju-
menn, sem ljúka ævistarfí sínu með
slíkri farsæld. Ég sendi öllum að-
standendum samúðarkveðjur
Jón L. Arnalds
Eyþór Þórðarson frá Torfabæ í
Selvogi er látinn, níræður að aldri.
Hann lést í Landspítalanum 6. þ.m.
Genginn er einn af máttarstólpum
íslenskrar bændamenningar og full-
trúi aldamótakynslóðarinnar svo-
kölluðu sem þekkti af eigin raun
byltingarkenndar framfarir í bú-
skapar- og atvinnuháttum þjóðar-
innar. Sjálfur var hann þátttakandi
í mörgu ævintýrinu sem tuttugasta
öldin ber í skauti sér.
Mínar fyrstu bemskuminningar
eru tengdar Eyþóri og Bergljótu
konu hans en ég ólst upp hjá þeim
hjónum fyrstu ár ævi minnar og
leit á mig sem eina af bamahópnum
í Torfabæ. Bergljót lést árið 1980.
Við fráfall Eyþórs rifjast upp
margt frá þeim ámm er ég dvaldist
í Selvogi og fínnst mér alltaf Torfa-
bær baðaður dýrðarljóma og raunar
öll sveitin. Þegar ég lít til baka
fínnst mér að alltaf hafí verið sól-
skin og stafalogn í Selvogi. En stað-
reyndin er sú að þar gat orðið æði
vinda- og brimasamt. En í mínum
huga hljómar brimhljóðið sem ljúft
undirspil við minningar æskuár-
anna í leik og starfí. Þegar Eyþór
kaupir Torfabæ á kreppuárunum
voru búskaparhættir mjög fmm-
stæðir en í kjölfar síðari heimsstyij-
aldarinnar komu fram á sjónarsvið-
ið ýmsar tækninýjungar sem auð-
velduðu störf og juku afköst, ekki
síst í sveitum. Eyþór var fmmkvöð-
ull í sinni sveit hvað varðar að til-
einka sér tækninýjungar. Um miðj-
an íjórða áratuginn réðust þau hjón
í að byggja reisulegt íbúðarhús sem
var rúmgott á þeirra tíma mæli-
kvarða enda tóku þau hjón að sér
að hýsa bókasafn sveitarinnar og
sjá um skólahald um nokkurra ára
skeið, auk þess sem kennari skólans
bjó í Torfabæ meðan skólinn starf-
aði. Bergljót annaðist bókasafnið á
meðan hennar naut við í Torfabæ
og síðustu árin sem þau bjuggu í
Torfabæ var hún kennari skólans.
Nokkmm ámm eftir að ibúðar-
húsið reis af gmnni kom Eyþór
fyrir í kjallara hússins mótor sem
framleiddi rafmagn til lýsingar en
áður höfðu verið notaðir til lýsingar
olíulampar og er mér ógleymanleg
skær birta rafmagnsljósanna sem
lýsti upp hvern krók og kima. Það
var venjan á bæjunum í Selvogi að
allt vatn var sótt í bmnna og borið
heim í fötum. í Torfabæ hafði Ey-
þór komið fyrir handdælu sem not-
uð var til að dæla vatni inn í íbúðar-
húsið og vom það ekki lítil þægindi
auk þess öryggis sem fólst í því að
vita af byrgðum bmnni á svo barn-
mörgu heimili. Ein af minningum
æskuáranna er þegar Eyþór fékk
traktorinn, sem hann hafði pantað
sér og kom gripurinn allur í pörtum.
Ekki leið á löngu áður en hann
hafði komið honum saman og tekið
hann í notkun við bústörfín, rétt
eins og fagmaður væri þar að verki.
Oft var Eyþór að störfum langt
fram á nætur við túnslátt með
traktomum, ýmist fyrir sjálfan sig
eða sveitunga sína. Enda höfðu
bændur með sér nokkra samvinnu
og er kúareksturinn gott dæmi um
það. En bændur komu sér saman
um að skipta með sér rekstri kúa
sinna í beitilönd og kom það gjam-
an í hlut okkar bamanna að reka
kýr til heiða að morgni og heim
aftur til mjalta að kvöldi. Það sem
einkenndi bóndann Eyþór Þórðar-
son var verklagni hans og iðju-
sémi. Vinnudagurinn var langur hjá
einyrkjanum í Torfabæ. Hann gekk
venjulega síðastur til náða. Hann
lagði mikla alúð við jörðina og vann
að jarðarbótum með því að siétta
og rækta upp túnin. En hafrótið
átti það til að gera mönnum gramt
í geði þegar hann hvessti að sunn-
an. Skildi það eftir sig gijóthnull-
unga á túnum Selvogsinga. Eyþór
sá við því. Hann hlóð háan og breið-
an gijótgárð ofan við sjávarkamb-
inn sem síðan hefur varið Torfabæj-
artúnið fyrir ágangi brims. Gijót-
garðurinn hans Eyþórs ber vitni um
mikla hæfíleika og þolgæði. Hann
er og verður minnisvarði um
lífsstarf hans um ókomin ár.
Eyþór var vel greindur, en dulur
og hlédrægur. Hann vann verk sín
í kyrrþey og af einstakri samvisku-
semi. í vinahópi átti Eyþór til að
ræða þjóðmál en þau vom honum
hugstæð og hafði hann mjög
ákveðnar skoðanir á þeim málum
sem byggðar voru á reynslu, þekk-
ingu og rökhugsun. Ríkasti þáttur-
inn í fari Eyþórs var ósérhlífni og
óeigingimi og man ég aldrei eftir
því að hann hafí veitt sjálfum sér
neitt til einkanota. Allar hans fjár-
festingar voru gerðar með það eitt
í huga að sjá vel fyrir heimili sínu
og fjölskyldu.
Böm Eyþórs og Bergljótar em
fjögur: Ingibjörg, Eydís, Sigríður
og Þórður, auk þess átti Bergljót
soninn Guðmund Pétursson sem fór
með móður sinni að Torfabæ og
ólst þar upp. Bamabömin em tfu
talsins og bamabamabömin fjögur.
Afkomendur Eyþórs og Bergljótar
em öll mikilhæft efnisfólk, hvert á
sínu sviði. Ég hef engan veginn
gert lífsstarfí Eyþórs skil svo sem
vert væri. Aðeins dregið fram nokk-
ur atriði sem hæst ber í huganum
þegar ég lít til æskuáranna í
Torfabæ.
Bömum, tengdabömum, bama-
bömum og bamabarnabömum
sendi ég samúðarkveðjur svo og
öðmm aðstandendum.
Far þú í friði.
Lillý
Eyþór Þórðarson fyrmrn bóndi í
Torfabæ, Selvogi, lést í Landspítal-
anum 6. þ.m. eftir skamma legu.
Eyþór fæddist 20. mars 1898 að
Torfabæ. Foreldrar hans vora Þórð-
ur Erlendsson Símonarsonar er
kenndur mun hafa verið við land-
námsjörðina Hlíð í Selvogi og Eydís
Þorsteinsdóttir frá Hala í Amarbæl-
ishverfí í Ölfusi. Eydís var af Bergs-
ætt. Erlendur bjó með Húnbjörgu
Hannesdóttur en þau slitu sam-
vistum og fór Erlendur þá til móður
sinnar Þóreyjar að Torfabæ. Var
hann þar til dauðadags. Þórður og
Eydís tóku við búi í Torfabæ, en
þar vom einnig fleiri ættmenni.
Böm þeirra vora: Guðrún, fædd 8.
mars 1885, dáin 18. júlí 1968. Var
hún húsfreyja að Ertu í Selvogi,
síðar búsett á Selvogsgötu 14 í
Hafnarfirði. Símon, fæddur 10. júní
1895, dáinn 2. desember 1896.
Eyþór, fæddur 20. mars 1898. Guð-
björg fædd 3. október 1899, hús-
freyja að Bjargi í Selvogi, en dvelur
nú á Hrafnistu, Hafnarfírði.
Eyþór dvaldi með foreldmm
sínum í Torfabæ uns þau létust.
Eydís 1928 og Þórður 1934. Tók
Eyþór þá við jörðinni go kaupir,
hana af eigandanum, Jóni Ög-
myndssyni í Vorsabæ, Ölfusi. Sel-
vogur er ein afskekktasta sveit
Ámessýslu og fáir ábúendur. Þó
munu hafa verið þar um þetta leyti
20 búendur. En eftir manntalinu
1703 em þar 42 býli. í dag em 3
jarðir byggðar í Selvogi. Landnáms-
jörðin Hlíð fór í eyði 1908 og mun
Nikulás Erlendsson, bróðir Þórðar,
vera síðasti bóndinn þar. Þegar
Eyþór Þórðarson tók við Torfabæ
1934, var búið lítið og hús komin
að falli. En fljótt var ráðist í fram-
kvæmdir, því bóndinn var bæði
þrekmaður og vinnusamur sem
varla sleppti verki úr hendi. Jörðin
tók miklum stakkaskiptum, ný hús
vora reist og túnið stækkaði, einnig
var raflýst og vatni dælt í bæinn
með handdælu. Túnið liggur alveg
niður að sjó og því opið fyrir brimi
og hafróti. Eyþór vildi veija túnið
fyrir stórsjóum og hafrótinu og hlóð
mikinn tvöfaldan sjógarð við tún-
mörkin. Mun garðurinn nálgast
mannhæð þar sem hann er hæstur.
Þetta verk vann Eyþór á vetrar-
kvöldum og oft við tunglsljós. Gijót-
ið var sótt í stórgrýtta fjörana og
í undirstöðunni em engir smástein-
ar, þeir vom notaðir í fyllinguna.
Garðurinn er listaverk og mun hafa
verið verðlaunaður síðar.
Vorið 1935 fluttist Bergljót Guð-
mundsdóttir, frá Nesi, að Torfabæ
með son sinn Guðmund Pétursson,
þriggja ára og ólst hann þar upp.
Bergljót og Eyþór gengu í hjóna-
band 24. október 1936 og bjuggu
óslitið í Torfabæ til ársins 1962 en
þá seldu þau jörðina. Dagsverkið í
Torfabæ var orðið langt. Búið var
Fæddur 9. júlí 1895
Dáinn I. október 1988
Okkur langar í örfáum línum að
minnast tengdaföðurs okkar, sem
lést laugardaginn 1. október, Ólafs
Bjarna Þorkelssonar.
Ólafur var fæddur 9. júlí 1895
að Nesi á Kjalarnesi. Foreldrar hans
vom Þorkell Ásmundsson bóndi á
Vallá á Kjalamesi og Guðrún Jóns-
dóttir frá Reykjavík. Hann var
fimmti í röðinni af 8 systkinum.
Óli fór ungur úr foreldrahúsum
vegna mjólkurleysis og var orðinn
matvinnungur 11 ára gamall.
Það sem okkur fannst alltaf sár-
ast í huga Óla er hann talaði um
uppvaxtarár sín var hve litla skóla-
göngu hann fékk en ekki var það
að heyra á honum að svo væri. Því
að í skóla lífsins er oft hægt að
læra mikið, og Óli varð að ganga
í gegnum margt á sinni löngu
lífsgöngu.
Alltaf var gott að koma heim í
Langagerði og spalla við Óla því
hann gat miðlað okkur af svo
mörgu. Oft var gripið í spil eða
tefldar nokkrar skákir við strákana.
Svo ekki sé minnst á ýmsar gamlar
sögur og allar vísumar sem Oli átti
í fómm sínum, því þær em ófáar
sem hann lét eftir sig. Ekki vomm
við svo fróðar að skilja öll þau orð
sem þar komu fram og alltaf sá Óli
á okkur er við vomm uppiskroppa
með skilning á vísum hans sem
höfðu að geyma orð sem okkur
skorti skilning á.
Þá var ekki ekkla á orðaforða
gamla mannsins, að fræða okkur
og láta okkur skilja það sem um
að vísu ekki stórt en vel sinnt um
gripina, því bám þeir góðan arð.
Þau vom samhent um það hjónin
að annast vel menn og málleys-
ingja. Oft var gestkvæmt í Torfabæ.
Nágrannamir litu inn og fengu
ýmsa fyrirgreiðslu, kennarar sveit-
arinnar bjuggu þar og stundum
annaðist Bergljót bamakennsluna.
Sumardvalarböm vora þar oft og
nutu sömu umhyggju og þeirra eig-
in böm.
Eyþór var maður athugull, prúð-
ur og orðvar sem öllum vildi vel.
Ég fluttist að Torfabæ í septem-
ber 1941 með Lillý, dóttur mína á
öðm ári, og vomm við þar ýmist
báðar eða önnur næstu árin. Þau
hjón vora okkur sannar hjálpar-
hellur og vinir frá fyrsta degi til
hins síðasta.
Bergljót og Eyþór eignuðust
þijár dætur og einn son. Elsta dótt-
irin er Ingibjörg, fædd 14. maí
1936, þá Eydís, fædd 2. október
1937, yngst af systranum er Sigríð-
ur, fædd 21. ágúst 1940, og svo
Þórður, fæddur 24. ágúst 1942.
Uppeldi og menntun bamanna
var þeirra æðsta takmark. Eftir að
Bergljót og Eyþór bmgðu búi og
fluttu til Reykjavíkur, bjuggu þau
lengst af í Hraunbæ 56 með Eydísi
dóttur sinni. Bergljót lést 19. júní
1980. En Eydís og Eyþór bjuggu
þar áfram eða þar til hann lagði í
hinstu förina.
Eyþór starfaði nokkur ár hjá
Vitamálastofnuninni, hafði áður séð
um Selvogsvita.
Öll böm þeirra hjóna hafa stofn-
að heimili, tengdabömin vom af
hjarta boðin velkomin, bamaböm-
unum fagnað. Sama var að segja
um langömmu- og langafabömin.
Þau vom gleðigjafar. Ég kveð öðl-
ingsmann í virðingu og þökk og
minnist hans er ég heyri góðs
manns getið.
Bömum hans, stjúpsyni og fjöl-
skyldum þeirra sendi ég innilegar
samúðarkveðjur svo og háaldraðri
systur og öðmm aðstandendum.
Vilborg Björnsdóttir
var að ræða. Aldrei fannst okkur
nokkur afmælisveisla mega vera
nema að fengnar væm vísur í vega-
nesti því ætíð var Óli óspar á gott
og göfugt ferðanesti og fallegar
ráðleggingar á lífsins götum og
ógengnum til okkar allra.
Það vom óskir frá góðu og göf-
ugu hjarta sem hann vildi öllu sínu
fólki. Við þökkum Guði fyrir þau
ár sem við áttum með þessum góða
manni og fyrir þá góðu gjöf að
vera samvistum við hann á lífs-
tíðinni.
Didda og Hildur
Olafur Bjarni Þor-
kelsson - Minning