Morgunblaðið - 02.11.1988, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. NÓVEMBER 1988
15
Skuggahliðar stórborgar
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
William Kennedy: JÁRN-
GRESIÐ. 233 bls. Guðbergur
Bergsson þýddi úr ensku. AI-
menna bókafélagið. 1988.
Snúum aftur til náttúrunnar,
sagði Rousseau. Skáldsaga þessi
má boða hið sama — ekki með því
að dásama einfalt líf úti í náttúr-
unni heldur þvert á móti með því
að útmála óhugnað stórborgarlífs-
ins. Bak við glæsta forhlið borgar-
innar leynast heimkjmni rónans í
öllum sínum ömurleik. Inn í það
umhverfi er lesandinn dreginn.
Þar ríkir allsleysið, ódaunninn og
vonleysið. Að halda tilfinningalífi
sínu óbrengluðu við þvílíkar að-
stæður má kallast afrek út af fyr-
ir sig, enda tekst það misjafnlega.
í bókinni er leitast við að útskýra
hvemig svo má fara að fólk verð-
ur svona hrapallega undir í lífsbar-
áttunni. Til þess liggja að sjálf-
sögðu mismunandi, en oftast
margþættar ástæður, stundum
einstök áföll í bland við eiginn
veikleika. Svo er um aðalsöguhetj-
una hér, Francis, fyrrum íþrótta-
garp.
Þótt ekki sé predikað í bók þess-
ari fer ekki á milli mála að þetta
er ádeiluverk, þjóðfélagsádeila.
Löng hefð er fyrir ádeilusögunni
í bandarískum bókmenntum, allt
frá Upton Sinclair og Theodore
Dreiser og fleiri aldamótahöfund-
um. Einnig má minna á Þrúgur
reiðinnar Steinbecks sem þýdd var
skömmu eftir útkomu og flestir
Islendingar lásu kringum 1940.
Verk fyrmefndra höfunda vom
þó breiðari en Jámgresið, tóku
fyrir víðari svið með fleiri sjónar-
homum; höfðu þá líka markvissari
skírskotun. Allt um það byggist
saga þessi um margt á svipaðri
hefð.
Jámgresið gerist á tímabilinu
frá aldamótum til seinni heims-
styrjaldar og söguhetjumar eru
miðaldra fólk og vel það, flest
búið að velkjast til og frá í lífsins
ólgusjó og lætur nú reka frá degi
til dags, stefnulaust að mestu.
Framan af er saga þessi fremur
þunglamaleg en léttist heldur er á
líður. Samtölin em af harðsoðna
taginu, einum of innantóm á
stundum, sérstaklega í fyrri hlut-
á mörkum ljóðs og prósa, oft
myndrænn og litríkur:
„Við gengum saman um stund.
Blöð tijánna stmkust við vanga
minn. Bamið sem áður hafði dreg-
ið mig gegnum þykknið var nú
fyrir aftan mig og ég stýrði ferð-
inni. Ég leit við og hugðist
segja .. . framandi sýnin vék
hugsunum mínum á braut. Gam-
all maður að niðurlotum kominn
hélt í höndina á mér. Mér brá og
ég sleppti takinu. Næfurþunn
himna skógarins undir fótum mér
rifnaði og fauk í flyksum ofan af
heitum .eyðimerkursandi út í loftið.
Sandurinn minnti á grafreit þar
sem hann lá og sönglaði út úr sér
visinni tíbrá.“
Myndir fyrir norna og böðla (að
sögn fimm ára gamlar) líkjast
helst skáldskaparæfingu, tilraun
til að láta málið sjálft og flóð
myndanna ráða ferð í því skyni
að skapa vissa stemmningu,
kannski ögra lesandanum ofurlí-
tið. Höfundunum tekst ætlunar-
verk sitt og eru nú betur undir
það búnir en áður að skrifa mark-
vissan texta. Að minnsta kosti
annar þeirra hefur þegar sannað
að hann getur það. Ég á við Jón
Egil Bergþórsson og ljóðabók hans
Kvíðboga.
anum. Minningum sögufólks er
einatt blandað saman við geð-
flækjur þess á líðandi stund. Hóp-
urinn er tiltölulega lokaður. Sama
er að segja um sögusviðið. Mynd
sú, sem maður fær af borginni —
utan þessa hrings — er því næsta
loftkennd. Söguefnið byggist
mestanpart á lítið eitt breyttri
endurtekningu frá kafla til kafla.
Þar til að vísu undir lokin þegar
það dettur í utangarðsmanninn að
slá sér inn á heimili, þvo sér og
klæða sig upp á og bursta sína
einu tönn sem eftir er. Þar gefst
honum tækifæri til að sýna á sér
fleiri fleti um leið og líf hans ber
við skarpari bakgrunn.
Texti Guðbergs virðist mér
stundum nokkuð fljótunninn og
langt frá því áð vera eins líflegur
og stíllinn á sögum hans sjálfs.
Sums staðar bregður fyrir ljóð-
rænum innskotum. Ekki er heldur
sparað að skemmta lesandanum
með ýmiss konar frumlegri hug-
kvæmni; hálfgerðum þversögnum
á stundum. Þrátt fyrir það getur
saga þessi varia talist neinn af-
þreyingarlestur — nema fyrir þann
sem áhuga hefur á vandamálum
og þjóðfélagsádeilu.
RÝMINGARSALAN Á CITROEN AX
HELDUR ÁFRAM:
Enn gétur þú
sparað meira en
10O. OOO kr.
ef þú hikar ekki
Nú er aðeins örfáum Citroén AX, árgerð 1988, óráðstafað.
Ódýrasta gerðin er uppseld.
Sá ódýrasti sem enn er til kostar 329.500 kr. kominn á götuna.
Áætlað verð á árgerð 1989 er frá kr. 439.000,
svo ávinningurinn er mikill.
Greiðslukjör:
Staðgreiðsla eða lánamöguleikartil alltað 12 mánaða á eftirstöðvum.
Komdu við í Lágmúlanum, eða hjá söluaðilum okkar,
og kynnstu Citroén AX, frönskum og fallegum,
á verði sem varla á sinn líka.
Söluaðilar:
Bílatorg, Nóatúni 2, Reykjavík
Bifreiðaverkstæði Gunnars Jóhannssonar, Óseyri 6, Akureyri
Benedikt Jónmundsson, Shellstöðinni, Akranesi
Vélsmiðjan Þór, Suðurgötu 9, ísafirði.
ÞETTA ER TILBOÐ
SEM VARLA VERÐUR ENDURTEKIÐ
G/obus?
Lágmúla 5, sími 681555