Morgunblaðið - 22.11.1988, Síða 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. NÓVEMBER 1988
17
sem skapaðist í hagkerfínu tii að
vinna á móti eyðslunni, hvort sem
var í neyslu eða fjárfestingu. Eng-
in rök eru fyrir þeirri staðhæf-
ingu, sem oft hefur heyrst, að
áhrif vaxtanna til að slá á láns-
fjáreftirspum og útgjaldaaukn-
ingu hafí verið lítil sem engin, eða
að efnahagslögmálin hafí ekki
virkað, eins og stundum hefur
verið komist að orði. Þau gerðu
það, en ekki er fráleitt að ímynda
sér að áhrifín hefðu verið sterkari
hefði meiri reynsla verið fengin
af hinu nýja fyrirkomulagi í þess-
um efnum og það verið orðið
fastara í sessi.
Aðlögun þjóðarbúskaparins að
breyttum ytri skilyrðum hefði vita-
skuld átt að hefjast þegar á árinu
1986 og í síðasta lagi snemma árs
1987. Afleiðing aðgerða og að-
gerðaleysis á árinu 1986 varð að
líkja má því sem gerðist í hag-
kerfínu á árinu 1987 við spreng-
ingu. Þessi sprenging lýsti sér í
miklum breytingum á raunstærð-
um. Áður hefur verið minnst á
breytingar í fjárfestingu, einka-
neyslu og þjóðarútgjöldum. Breyt-
ingin á kaupmætti atvinnutekna
varð ekki minni en fyrrgreindar
breytingar, og raunvextir tóku
stökk upp á við.
í samfélagi þjóðanna
Nú hefur aðlögun þjóðarbú-
skaparins verið slegið á frest sem
keyptur er með erlendu lánsfé.
Jafnframt er það alvarlegt íhugun-
arefni að á sama tíma og ná-
granna- og viðskiptaþjóðir íslend-
inga keppast við að búa sig undir
þær breytingar sem verða munu
á alþjóðaviðskiptum með vörur,
þjónustu og fjármagn 1992 skuli
vera horfið frá hefðbundnum vest-
rænum leiðum í efnahagsmálum
eins og forsætisráðherra boðaði í
stefnuræðu á Alþingi. ísland hefur
ekki efni á að einangra sig frá
umheiminum í efnahagslegu tilliti.
íslendingar eiga ekki betri kost
en að smiða atvinnu- og efna-
hagslífi í landinu sem fijálslegast
umhverfí að hætti annarra vest-
rænna þjóða. Ekki má hopa á
hæli, þótt á móti blási um stundar-
sakir og kenna athafnafrelsi og
einkaframtaki um það sem miður
fer. Þá fer forgörðum sá efnahags-
legi ávinningur sern leiðir af frjáls-
legri skipan efnahagslífsins og
þjóðir Evrópu hafa sameinast um
að efla og styrkja á alla lund með
sameiginlegum markaði 1992.
Höfundur er hagfræðingur.
Greinin erað stofni til erindi, sem
höfundur flutti á ráðstefhu Félags
viðskipta- og hagfræðinga.
Auðlindasala í stað ofQárfestingar
Fer inn á lang
flest
heimili landsins!
eftirSnjólf
Olafsson
í grein þann 25. október spyr
Sveinn Hjörtur Hjartarson hver eigi
að greiða auðlindaskatt í sjávarút-
vegi. Hann segir að ýmsir fræði-
manna Háskólans haldi uppi linnu-
lausum áróðri fyrir því að hér á landi
verði tekinn upp auðlindaskattur, en
þegar afkomureikningar sjávarút-
vegsins eru skoðaðir sé erfitt að sjá
hvaða fjármagn ætti að nota til að
greiða skatt af aflakvótanum.
Það er misjafnt hvað átt er við
þegar talað er um auðlindaskatt.
Stundum er greiðsla fyrir kvóta köll-
uð auðlindaskattur, og þar sem ég
hef mælt með fiskveiðistjóm þar sem
„ríkið" (t.d. sveitastjómir) selur
kvóta, tek ég ummæli Sveins' til mín.
Eg tel þó að hann eigi fyrst og fremst
við aðra en mig, t.d. Þorvald Gylfa-
son og Gylfa Þ. Gíslason. Grein þessi
er mitt svar við spumingu Sveins,
en jafnframt varpa ég nokkmm
spumingum til hans.
Eg hef haldið því fram, bæði í
blaðagreinum og annars staðar, að
nær allir séu sammála um að nauð-
synlegt sé að takmarka veiðina hér
við land og að ekki verði um umtals-
verða aflaaukningu að ræða í fyrir-
sjáanlegri framtíð. Einnig sé ljóst að
um það bil 60—80% af núverandi
flota geti náð þessum afla. Hér er
það fyrst og fremst botnfiskaflinn
sem er til umræðu. Ef Sveinn er
ekki sammála því að 80% af núver-
andi flota sé fær um að ná þeim
afla sem fiskistofnamir geta staðið
undir, þá skora ég á hann að
rökstyðja sitt mat á nauðsynlegri
flotastærð. Um leið getur hann þá
útskýrt hvers vegna útgerðamenn
fara að kvarta um litla kvóta strax
í ágúst þrátt fyrir að margir reyni
að treina hann eftir bestu getu. Eins
væri þá forvitnilegt að fá útskýringu
á því að togarar velji sóknarmark
frekar en aflamark þrátt fyrir að
sóknarmarkinu fylgi aðeins réttindi
til að veiða 260 daga ársins. Nýting
sóknarmarkstogaranna er því minni
en 80%, jafnvel þótt eðlileg töf sé
tekin með í reikninginn.
Ef forsendan um að 80% núver-
andi flota sé nægilega stór floti fyrir
íslendinga er samþykkt, þá er ljóst
að árlega má spara milljarða króna
í endumýjun og rekstur þessa „um-
framflota“. Þessu fé væri betur varið
til að bæta samgöngur úti á landi
svo eitthvað sé nefnt. Svar mitt við
spumingu Sveins er því það, að út-
gerðarmenn eigi að greiða fyrir út-
tekt sína úr fiskistofnunum, sem em
sameign þjóðarinnar, og til þess eigi
þeir að nota hluta þess ijár sem nú
fer í útgjöld vegna umframflotans.
Sveinn mun líklega kalla þessa
greiðslu auðlindaskatt og finnst mér
litiu skipta hvað nafn hún ber. Hitt
skiptir mig meginmáli, að offjárfest-
ingu í skipaflota, sem og öðm, Iinni.
En hvers vegna er flotinn of stór?
Þegar kvótakerfíð var tekið upp,
seint og um síðir, var flotinn orðinn
alltof stór. Síðan þá hefur hann
stækkað örlítið, en afköst hans þó
aukist mun meira en tonnatalan seg-
ir til um. Ástæður þess að hann
minnkar ekki em fyrst og fremst þær
að kvótamir em bundnir fiskiskipum
og að hluti veiðanna er utan kvóta.
Þetta kemur í mörgum tilvikum í veg
fyrir að skip séu úrelt án þess að
annað sé keypt í staðinn. Einnig er
eini möguleikinn fyrir byggðarlag
sem vill auka fiskaflann sá að stækka
skipaflotann. Á þennan hátt er nú-
verandi kerfi hvati til þess að sem
flest og stærst skip séu fengin í hvert
byggðarlag og flotinn mun ekki
minnka meðan þetta kerfi er í gildi.
Ef kvótasala yrði aftur á móti gefin
fijáls, og allur afli félli undir kvóta-
kerfið, myndi fiotinn strax minnka
umtalsvert. Sú sala á kvóta sem nú
Dr. Snjólfur Ólafsson
„Svar mitt við spurn-
ingu Sveins er þvi það,
að útgerðarmenn eigi
að greiða fyrir úttekt
sína úr fiskistoftiunum,
sem eru sameign þjóð-
arinnar, og til þess eigi
þeir að nota hluta þess
Qár sem nú fer í út-
gjöld vegna umfram-
flotans.“
er leyfileg er í raun leiga en ekki
sala þvi hún hefur ekki áhrif á kvó-
taúthlutun komandi ára. Nú er í
kvótakerfinu leyfður flutningur
kvóta milli skipa í sömu útgerð og
er það til bóta.
Eg er sannfærður um að flotinn
verði ekki hagkvæmur hvað stærð
og samsetningu snertir nema allur
afli heyri undir kvótakerfið og fram-
sal á kvóta verði fijálst. Ég vil því
leggja eftirfarandi spumingu fyrir
Svein: Hvað þarf að koma til, að
þínu áliti, svo að skipastóllinn minnki
umtalsvert og verði hagkvæmari en
nú er?
Sveinn segir einnig í grein sinni
að háskólamenn „geta stundað hug-
arsmfð og sett fram allskonar hug-
myndir án þess að því fylgi eigin
efnahagsleg ábyrgð". Þá vil ég spyija
hann: Hvaða efnahagslega ábyrgð
lýsir sér í gífurlegum offjárfestingum
í sjávarútvegi? Hver bar efnahags-
lega ábyrgð í þau skipti sem offram-
boð leiddi til verðhruns á fiskmörkuð-
um í Evrópu? Hvar hefur efnahags-
lega ábyrgðin verið þegar atvinna
hefur hrunið vegna sölu skipa úr
byggðarlögum? Ein af höfuðástæð-
um þess að ég stend í blaðaskrifum
er einmitt sú að mér finnst skorta
efnahagslega ábyrgð í þjóðfélaginu,
ekki síst hjá ríkisstjóminni og Al-
þingi.
Höfundur er sérfræðingur hjá
Raunvísindastofhun Háskólans.
Fullveldisfagnaður
Fullveldisfagnaður Stúdentafélags Reykjavíkur
verður haldinn laugardaginn 26.11. íÁtthagasal
Hótels Sögu. Vönduð dagskrá. Miðaverð 3.000 kr.
Nánari upplýsingar og borðapantanir í síma 673355.
Stjórnin.
J ÓLAFARG JALD MEB BÓNUS*
MEÐ SAS TIL KAUPMANNAHAFNAR
KR. 14.800,-
* Innifalin ein nótt á Hótel Cosmopole
meðmorgunverði
Brottför alla laugardagatil 31. des.
Heimkomaallaföstudaga
Lágmarksdvöl 6 dagar
Hámarksdvöl 27 dagar
S4S
Því ekki að nota tækifærið og heimsækja vini eða ættingja
í Danmörku yfír jólin. Eða bara heimsækja Kaupmanna-
höfn er skartar sínum fegursta jólabúningi sem frægur
erumallanheim.
FLUfi 06 GISTING HEB HORGUNVERBI í
6 DAGAKR. 21.480,-ímRÝU
Sala og allar nánari upplýsingar hjá Ferðaskrifstofunni
Sögu, Suðurgötu 7, sími 624040.
FERDASKRIFSTŒAN
The Businessmans Airline
scqa

úvenjulegt kort fyiir
venjulegt fólk
m

Armúla 3-108 Fteykjavík - Sími 91 -680988
J