Morgunblaðið - 15.01.1989, Blaðsíða 28

28 ,C
, MORGUNBLASIÐ MEIVNINGARSTRAIIIVIAR SUNNtJDAGUR 15. JANÚftR ,1989
fOYKDUST/Hvenær er tímabcert adgera úttekt á
listamanni meb útgáfu bókar um hann?
Innlendar listaverkabækur
ÍSLENZKAR LISTAVERKABÆKUR bera vott um framfarir í prent-
tækm. Ekkert vantar uppá tæknilegu hliðina. Hinsvegar kemur und-
arlega fyrir sjónir, að á sama tíma og út koma bækur um menn á
bezta aldri, vantar enn slíka bók um Gunnlaug Scheving.
Ibókaútgáfu almennt verður sú
sneið sem helguð er myndlist
sífellt viðameiri og vandaðri. Er-
lendis er þetta bersýnilega stóriðn-
aður, enda lygilegt hvað hægt er
að selja doðranta
með mörghundruð
litprentuðum
síðum á lágu verði.
Allt er nú smátt í
sniðum hjá oss í
þeim samanburði,
eftir Gíslo og sízt getum við
Sigurðsson keppt við verðið.
Fyrir utan braut-
ryðjandaverk Kristjáns heitins í
Ultíma má segja að íslenzk útgáfa
á listaverkabókum hefjist með
metnaðarríkri útgáfu Ragnars í
Smára á bókum um brautryðjendur
okkar í myndlist; bókum sem ennþá
standa enn fyrir sínu og eru kjör-
gripir. Aðeins prenttækninni hefur
fleygt fram. Síðan varð nokkurt hlé
á útkomu listaverkabóka og hefst
hún að nýju með vandaðri og
ágætri bók um Sverri Haraldsson,
þar sem nýtt og nútímalegt útlit
kemur fram í útlitshönnun Torfa
Jónssonar. Síðan hefur' Almenna
Bókafélagið staðið að lítilli en fal-
legri bók um Finn Jónsson; sömu-
leiðis Kjarvalsbók og sá mikli
smekkmaður og fagurkeri Haf-
steinn Guðmundsson í Þjóðsögu
hefur gefið út vandaðar bækur um
Þorvald Skúlason og Kristínu Jóns-
dóttur. Fleiri hafa stuðlað að vexti
þessarar greinar, þ.á.m. Iceland
Review með bækur um Nínu og
Kjarval.
En það er fyrst að verulegur fjör-
kippur hleypur í útgáfu listaverka-
bóka , þegar Sverrir Kristinsson í
Bókaútgáfunni Lögbergi tók hönd-
um saman við Listasafn ASÍ. Allt
eru það hinar fegurstu bækur,
hannaðar af Torfa og í íslenzkum
listaverkabókum er alltaf vandað
til ritgerðar um viðkomandi lista-
mann. Það er samt eitt í stefnu-
mörkun Lögbergs og ASÍ, sem ork-
ar tvímælis. Hér á ég við að setja
saman bækur um listamenn á milli
fertugs og sextugs, menn sem líkur
benda til að eigi langan feril ófarinn
og eigi jafnvel eftir að ná sínu
bezta. Á bak við þetta er þó áreiðan-
lega einlægur áhugi á listmenningu
okkar; gróðasjónarmið er það varla,
því margt ábatasamara er hægt að
leggja fé í. Spurningin er bara hvort
framtakið sé gott frá langtíma sjón-
armiði fyrir viðkomandi listamenn.
í fyrra kom út ein slík bók um
Tryggva Ólafsson, sem er tiltölu-
lega ungur maður og ekki nokkur
minnsta ástæða til að fara að gera
úttekt á honum í bók. Mér skilst
að von sé á bók um Hring Jóhannes-
son á næsta ári og um hann gildir
það sama. Vonandi á Hringur eftir
að mála í svo sem 30 ár til við-
bótar, en ég óttast að ótímabær bók
um mann á miðjum aldri verði til
þess að slík úttekt verði síður eða
ekki gerð á honum, þegar ferli hans
lýkur. Sama má segja um þá Jó-
hannes Geir og Eirík Smith.
í ljósi þeirrar útgáfu sem orðin
er á listaverkabókum, hafa margir
undrast, hversvegna enginn hefur
ráðizt í að gefa út bók um einn af
stórmeisturum okkar, Gunnlaug
LEIKLIST /Hvem voru þeir ab svíkja?
Englendingur í útlöndum
ann 1. desember voru frum-
sýndir í breska Þjóðleikhúsinu
tveir nýir einþáttungar eftir leikar-
ann, leikritahöfundinn og leikstjó-
rann Alan Bennett. Einþáttungarn-
ir nefnast Eng-
lendingur í út-
löndum (An Engl-
ishman abroad) og
Spuming um
uppmna (A Qu-
estion of Attributi-
on) og sameigin-
legt heiti einþát-
tunganna á frum-
málinu er Single Spies. Leikþættir
þessir fjalla um stórnjósnarana tvo
af þeim íjórum frægustu: Guy
Burgess og Anthony Blunt. Hinir
tveir sem á vantar í þennan fræga
njósnarakvartett voru auðvitað Kim
Philby og Donald Maclean sællar
minningar.
Alan Bennett hefur 'skapað sér
góðan orðstír sem afburðasnjall
leikritahöfundur bæði fyrir leiksvið
og sjónvarp og ekki ólíklegt að
íslenskir sjónvarpsáhorfendur
kannist við einhver verka hans úr
íslenska ríkissjónvarpinu. í Eng-
landi er Bennett þó ekki síður
þekktur sem leikari og vandséð
hvort má sín meira þegar metnar
eru vinsældir hans heima fyrir.
Dettur manni helst í hug Noel Cow-
ard ef nefna ætti einhvem sambæri-
legan leikhúskarakter breskan. Að-
alsmerki hans sem höfundar eru
næm tilfinning fyrir persónum og
frábært vald hans á tvíræðni alls
konar í texta og er samheiti þátt-
anna glöggt dæmi um það, því það
getur hvort heldur sem er vísað til
einþáttunganna sem slíkra eða ver-
ið lævísleg undirstrikun á samkyn-
hneigð þeirra Burgess og Blunts.
Árið 1988 var gjöfult fyrir Benn-
eftir Hóvor
Sigurjónsson
ett því fyrr á árinu sýndi BBC sex
þátta röð einleikja sem nefndir vom
Talking Heads. Bennett gerir
reyndar gott betur í Single Spies
en að vera höfundurinn, því hann
er jafnframt leikstjóri Englendings
í útlöndum og leikur síðan aðal-
hlutverkið í Spumingu um upp-
mna. Liðsmenn Bennetts í þessari
uppfærslu em heldur ekkj af lakari
endanum; Pmnella Scaíes leikur
kvenhlutverkin tvö í báðum þáttun-
Alan Bennett leikari og leik-
ritahöfundur.
um og Simon Callow leikstýrir
Spumingu um uppmna og leikur
aðalhlutverk í Englendingi í út-
löndum.
Þátturinn Englendingur I út-
löndum rekur efni sitt til endur-
minninga leikkonunnar Coral
Browne er fór í leikför til Moskvu
árið 1958 með Hamletsýningu The
Shakespeare Memorial Theatre og
rakst þar á Guy Burgess fyrir tilvilj-
un. Hún snæddi svo með honum
hádegisverð í íbúð hans og sat síðan
um stund á spjalli við þennan fræga
útlæga njósnara sem átti aðeins
fötin sem hann stóð í og var mest
í mun að biðja fröken Browne að
útvega sér klæðskerasaumuð föt frá
Savile Row í London.
Alan Bennett nýtir sér þennan
efnivið til að setja saman eitilskarp-
an og bráðfyndinn háðleik um enskt
siðferði — eða öllu heldur það sem
kalla mætti enskan „séntilmanna-
rnóral" — og sýnir áhorfendum Guy
Burgess í niðurníddri kommissara-
íbúð í Moskvu og yfir þessu er Guy
Simon Callow leikari og leik-
stjóri.
greyið frekar óhress því hann sakn-
ar lífsstílsins og klúbbfélaganna frá
London, en samviskubit yfir föður-
landssvikum er víðsfjarri honum.
Þetta virðist einmitt vera kjami
háðsádeilu Bennetts; hollusta Guy
Burgess og hans líkra er við stétt
og stöðu en ekki við land og þjóð.
Og til að undirstrika þetta leggur
Bennett honum þessi orð í munn:
„Ég elska London. Ég elska Eng-
land. Ég get ekki sagt að ég elski
landið mitt því ég veit ekki hvað
það þýðir.“
NÆSTA SUNNUDAG: Spuming
um uppmna