Morgunblaðið - 16.04.1989, Blaðsíða 6

6 FRETTIR/INNLEIMT
p.í t jih'ia ííi auDACiimvnig GiaA.ianuoaoM
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. APRIL 1989
Morgunblaðið/Þorkell
Brynjólfur Sandholt dýralæknir og Gráni frá Gauksmýri.
Grána heilsast vel
eftir holskurðaðgerð
FULLKOMIN svæfingatæki sem Brynjólfur Sandholt héraðsdýra-
læknir i Reykjavík hefur nýlega fengið i Hestaspítala sinn í Víðidal
gerðu honum kleift að bjarga hesti með holskurðaðgerð á laugardag-
inn i siðustu viku. Er þetta i fyrsta skipti sem slík aðgerð er gerð
á hesti hér á landi. Snúningur var á víðgimi í hestinum og ef ekki
hefði verið hægt að skera hann upp hefði þurft að fella hann. Brynj-
ólfi til aðstoðar voru Gunnar Öm Guðmundsson héraðsdýralæknir
á Hvanneyri og Þorvaldur Þórðarson dýralæknir í Reykjavík. Að-
gerðin tókst mjög vel og heilsast sjúklingnum, Grána, vel. Hann
dveiur þó enn í gjörgæslu á spítalanum hjá Bryiyólfi.
Brynjólfur sagði að hesturinn hefði
verið veikur í vikutíma áður en
ákveðið var að skera hann upp.
Sjúkdómseinkennin lýstu sér eins
og hrossasótt. Hesturinn át hvorki
né drakk og virtist finna til, en þó
var ekki um algera meltingarstíflu
að ræða. Kom í ljós að snúið var
upp á víðgimið. „Eftir að hingað
komu fullkomjn svæfingatæki er
mögulegt að gera meiri háttar
skurðagerðir á hrossum og því var
ekki um annað að ræða en að hella
sér út í þetta," sagði Brynjólfur.
Aðgerðin fólst í því að skorinn
var 40 sentimetra langur skurður
á kviðinn og snúningurinn lagfærð-
ur. Síðan var skurðurinn saumaður
saman. „Þetta gekk ótrúlega vel
og við vorum spenntir að vita hvem-
ig hestinum reiddi af. Við erum
bjartsýnir því hann hefur nú lifað
í viku eftir aðgerðina og heilsast
mjög vel. Auðvitað er ekki alltaf
hægt að bjarga hestum með skurð-
aðgerð, en þetta gekk vel í fyrsta
skipti og sýnir að nú er hægt að
gera slíkar aðgerðir hér á landi,“
sagði Brynjólfur.
Pétur Kjartansson eigandi Grána
sagði að hann væri búinn að vera
í sinni eigu á annað ár og miklar
vonir væm bundnar við hann. Hann
er sjö vetra gamall ættaður frá
Gauksmýri í Austur-Húnavatns-
sýslu.
„Gráni er ákaflega ljúfur hestur
og börnin okkar halda mikið upp á
hann. Gráni er léttviljugur en þrátt
fyrir það fara börnin á bak honum,
þó ekki á eigin spýtur. Eins og all-
ir aðstandendur sjúklinga treysti
ég lækninum. Eftir að reynt hafði
verið árangurslaust að lækna hest-
inn með lyfjum og ýmsum ráðum
í vikutíma vár ekki nema um tvennt
að velja, að fella hestinn eða skera
hann upp.
Olafiir Olafsson landlæknir:
Stendur fast við sínar skoð-
anir þrátt fyrir gagnrýni
ÓLAFUR Ólafsson landlæknir sagði i tilefhi reyklausa dagsins í
vikunni að reykingar væru eitt mesta heilbrigðisvandamál sem
þjóðin stæði frammi fyrir. Að draga úr reykingum manna er
ekki eina áhugamál Olafs, hann hefiir á undanförnum árum
meðal annars beitt sér fyrir bættum aðbúnaði aldraðra, vörnum
gegn slysum, notkun bfibelta og var frá upphafi ötull stuðnings-
maður SÁÁ, þrátt fyrir mótstöðu geðlækna. Hann er sagður
mikill baráttumaður og einbeita sér að þeim málum, sem hann
tekur fyrir hverju sinni og kemst ekkert annað að á meðan.
Baráttunni linnir ekki fyrr en árangur næst nema þá helst þegar
hann rekst á vegg. Þá gefst hann upp og snýr sér að öðrum
málum sem á honum brenna og virðist sem af nógu sé að taka.
Olafur fæddist í Reykjavík
árið 1928, sonur hjónanna
Ólafs Bjamasonar bónda í Braut-
arholti á Kjalarnesi og Astu Ólafs-
dóttur. Hann varð stúdent frá
Menntaskólanum í Reykjavík árið
1948 og lauk
síðan námi í
læknisfræði frá
Háskóla íslands.
Ólafur var um
tíma við nám í
Danmörku og
seinna í Svíþjóð þar sem hann
lauk sérfræðinámi í hjartasjúk-
dómum. Eftir að heim kom vann
hann sem hjartasérfræðingur á
lyflækningadeild Landspítalans
allt þar til hann var ráðinn fyrsti
forstöðumaður Hjartavemdar.
Gegndi hann því starfi til ársins
1972 er hann tók við embætti
landlæknis.
Ólafur er sagður bókasafnari
og lesa mikið bæði bækur og
fræðirit, eftir innlenda og erlenda
höfunda. Helsta áhugasvið hans
eru þau rit sem fjalla um þjóð-
hætti fyrri alda á íslandi og í
Svíþjóð. Það má því segja að
áhugamál hans tengist starfínu.
Á menntaskólaámm sínum stund-
aði hann nokkuð íþróttir og lék
með liði Víkings í handbolta.
íþróttaáhuginn loðir enn við í fjöl-
skyldunni því sonur hans, Páll
Ólafsson, leikur með KR í 1. deild,
bæði í hand- og fótbolta. Konu
sinni, Ingu Ólafsson, kynntist
Ólafur í Svíþjóð og eiga þau fimm
böm en Ólafur á einnig tvo upp-
komna syni. Inga starfar sem
hjúkrunarfræðingur í Hagaskóla.
Gamall skólafélagi Ólafs segir
hann mikinn baráttu- og gleði-
mann, og að hann njóti sín vel í
fjölmenni.
„Honum er
mjög umhugað
um að bæta kjör
þeirra sem verst
em settir í þjóð-
félaginu og þá
oft um leið þeirra
sem búa við verstu aðstæður og
heilsu," sagði Guðjón Magnússon
aðstoðarlandlæknir en þeir hafa
unnið saman í tæp níu ár. Ólafur
hefur verið óragur við að feta
nýjar slóðir og benda á ýmislegt
sem betur mætti fara, þrátt fyrir
harða gagnrýni úr ýmsum áttum.
Það vom til dæmis ekki allir jafn
hrifnir þegar hann á sínum tíma
mælti gegn „steinsteypustefn-
unni“ svokölluðu í öldmnarmálum
og þá áherslu sem lögð var á að
byggja stofnanir fyrir aldraða í
stað þess að auka öldmnarþjón-
ustu og heimahjúkmn og gera
þannig öldmðum kleift að búa
sem lengst heima. Ólafur er þeirr-
ar skoðunar að stofnanir séu
slæmar fyrir aldraða, dragi úr
lífslöngun og valdi leiða. „Þessi
skoðun hans naut ekki mikillar
hylli í fyrstu en nú em menn á
einu máli um að fólk eigi að hafa
tækifæri til að dvelja sem lengst
á eigin heimilum,“ sagði Guðjón.
Ólafur beitti sé fyrir að sett
vom lög um notkun bílbelta en
Morgunblaðið/Sverrir
Ólafur Ólafsson landlæknir
slysavamir hafa alla tíð verið eitt
af áhugamálum hans. Á sínum
tíma var hann mjög upptekinn af
áfengisvamarmálum og tók af-
stöðu með SAA, gegn geðlækn-
um. Vakti sú skoðun hans litla
hrifningu í fyrstu og mönnum
þótti fráleitt að einhveijir aðrir
en sérfræðingar stunduðu áfeng-
issjúklinga.
Undanfarin ár hefur hann bar-
ist harðri baráttu fyrir stofnun
sjúkratryggingasjóðs, sem
tryggja á sjúklinga gegn mistök-
um lækna og tryggja að þeir fái
bætur sem ekki eiga rétt á þeim
annars staðar. Hann hefður iðu-
lega bent á að lifnaðarhættir fólks
hafa áhrif á heilsuna og á tíma-
bili var hann mjög upptekinn af
streitu og áhrifum hennar á
manninn. Ólafur hefur einnig
mikinn áhuga á að bæta aðstöðu
geðsjúkrá fanga, en málefnum
þeirra hefur hann kynnst með
setu sinni í skilorðsnefnd er fjallar
um náðunarbeiðni fanga.
Svipmynd
eftir Kristínu Gunnarsdóttur
Viðskiptaráðuneytið 50 ára
Viðskiptaráðuneytið var stofiiað 17. apríl 1939 og á því 50 ára af-
mæli um þessar mundir. Var það fyrsta Qölgun ráðuneyta, sem höfðu
verið þrjú, allt frá því að Stjóraarráð íslands hóf störf 1904.
Akreppuárum fjórða áratugarins
höfðu afskipti stjómvalda af
viðskipta- og gjaldeyrismálum hér
eins og í öðrum löndum farið mjög
vaxandi. Við þetta bættist svo yfir-
vofandi stríðshætta sem knúði á um
aðgerðir til að tryggja nauðsynlega
aðdrætti til landsins. Þegar svo þar
að auki var mynduð þriggja flokka
ríkisstjóm, sem kölluð var þjóð-
stjórn, vorið 1939 með fjölgun ráð-
herra úr þrem í fimm voru komin
öll skilyrði fyrir stofnun nýs ráðu-
neytis. Eysteinn Jónsson, sem verið
hafði fjármálaráðherra í 5 ár, var
fyrsti viðskiptaráðherrann.
Á þessum 50 árum hafa 15 menn
gegnt störfum viðskiptaráðherra.
Venjulega hafa þeir jafnframt gegnt
störfum í öðm ráðuneyti nema á
ámnum 1978-1985. Lengst hefur
Gylfi Þ. Gíslason starfað sem við-
skiptaráðherra, í 13 ár, en Björn
Ólafsson og Lúðvík Jósepsson vora
tvisvar sinnum viðskiptaráðherrar.
Nýlega vora allir núlifandi viðskipta-
ráðherrar samankomnir í boði, sem
Jón Sigurðsson viðskiptaráðherra
hélt, í tilefni af því að Þórhallur
Ásgeirsson lét af ráðuneytisstjóra-
störfum. Var þá tekin ljósmynd sem
hér birtist með nöfnum þeirra og
þau ártöl er þeir gegndu viðskipta-
ráðherraembættinu.
Látnir era Magnús Jónsson
(1942), Björn Ólafsson (1942-1944
og 1949-1953), Pétur Magnússon
(1944-47), Emil Jónsson (1947-
1949), Ingólfur Jónsson (1953-
1956) og Ólafur Jóhannesson
(1974-1978).
Málefni þau sem lögð vora undir
hið nýja ráðuneyti vora viðskipta-
mál, bankamál og gjaldeyrismál og
hafa þau verið helstu málaflokkar
ráðuneytisins síðan. En á 50 ára
ferli hafa orðið miklar breytingar á
þessum sviðum sem ekki er hægt
að rekja í stuttu máli. Saga ráðu-
neytisins er um leið viðskiptasaga
landsins. Verkefni ráðuneytisins
hafa tekið miklum breytingum
vegna efnahagsástands innanlands
og erlendis og mismunandi stjóm-
mála- og efnahagsstefna sem ráð-
andi hafa verið á þessu tímabili. Vel
mætti hugsa sér að skipta sögu ráðu-
neytisins í eftirfarandi kafla:
1939-48 Stríðs- og haftaár
1948-53 Marshall-aðstoðin
1953-60 Jafnkeypisár
1960-70 Viðreisn
1970- Fríverslun
Um slíka kaflaskiptingu má alltaf
deila og það er að sjálfsögðu per-
sónulegt og pólitískt mat á hvaða
þætti í sögu ráðuneytisins skuli lögð
mest áhersla á hveijum tíma. En
með þessari upptalningu er aðeins
vakin athygli á því þýðingarmikla
hlutverki sem viðskiptaráðuneytið
hefur gegnt í hagsögu landsins
síðustu 50 árin.
(Fréttatilkynning frá viðskipta-
ráðuneytinu.)
Sitjandi:
Lúðvík Jósepsson, 1956-58 og 1971-74, Eysteinn Jónsson, 1939-42, Þór-
hallur Ásgeirsson ráðuneytisstjóri, 1948-89, Gylfi Þ. Gíslason, 1958-71 og
Kjartan Jóhannsson, 1979-80.
Standandi:
Svavar Gestsson, 1978-79, Matthías Bjamason, 1985-87, Jón Sigurðsson
frá 1987, Tómas Ámason, 1980-83 og Matthías Á. Mathiesen, 1983-85.
[. Guðmundsson.
Á kajökum á Vogavík
Kajökum var siglt á Vogavík nýlega í fyrsta skipti á þessu ári.
Sjóferðin minnti á sumarið sem nálgast með hveijum deginum.
Einsetinn grunnskóli 1995:
Árlegur kostnaðarauki
talinn 50 til
KOSTNAÐUR við lengingu skóla-
dagsins og einsetinn skóla er
verulegur og eru stærstu liðimir
þar húsnæðismál og launakostn-
aður. Til þess að ná markmiðinu
um einsetinn grunnskóla árið
1995 er gert ráð fyrir að árlega
1990-1994 þurfi að leggja fram
um 50-80 milljónir til viðbótar við
þá upphæð sem nú fer í byggingu
kennslurýmis, eða um 12-21%
aukningu frá því sem nú er.
etta kemur fram í greinargerð,
sem menntamálaráðherra lagði
fram í ríkisstjóm í síðustu viku. Þar
kemur og fram, að til að ná mark-
miðinu um einsetinn grunnskóla árið
80 milljónir
1995 þurfi að taka í notkun rúmlega
eitt hundrað nýjar kennslustofur
árlega, frá næsta ári að telja. Gert
er ráð fyrir að fjöldi kennslustunda
6 til 12 ára barna á viku aukist
smám saman á þessu árabili upp í
35 stundir á viku 1994 og verði
kostnaðarauki þess vegna frá um
200 milljónum 1990 upp í rúmlega
600 milljónir árið 1994. Eftir það
lækki viðbótarkostnaðurinn fram til
ársins 2000 niður í 166 milljónir
vegna fækkunar nemenda.
Samkvæmt ljárlögum 1989 er
heildarkostnaður við grunnskólann,
þ.e. rekstur, byggingar og náms-
efni, um 4,8 milljarðar.