Morgunblaðið - 23.04.1989, Blaðsíða 2

2- FRÉTTIR/INNLENT
!T/
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23 APRÍL 1989
1.000 tonn af ferskfiski
flntt til söltunar á Spáni
Skaðar útflutning á saltfíski, segir SÍF
HEILDVERZLUN Jóns Ásbjömssonar hefur selt til Spánar um 1.000
tonn af ferskum fiski, flöttum og flökuðum, fyrstu tvo mánuði árs-
ins. í fyrra seldi fyrirtækið 350 tonn af ferskfiski til Spánar. Fiskur-
inn var I fyrstu fluttur með flug-vél til Amsterdam og þaðan með
bílum til Spánar, en er nú fluttur með skipum, sem Jón Ásbjöras-
son, framkvæmdastjóri, segir að sé ódýrara. Kaupandi fisksins salt-
ar hann sjálfur.
Dagbjartur Einarsson, stjórnar-
formaður Sambands íslenzkra
fiskframleiðenda, segir að SÍF sé á
móti þessum útflutningi Jóns, og
þorri saltfiskútflytjenda líti á hann
sem hreina skemmdarstarfsemi. „Við
höfum reynt að fá stjómvöld £il að
koma í veg fyrir þennan útflutning.
Hann er í beinni samkeppni við salt-
fískútflutning okkar og því eru gífur-
legir hagsmunir í húfí. Fiskurinn er
saltaður á Spáni en seldur sem
Hér er um málaflokk að ræða,
sem snertir m.a. heilsuvernd og
hollustuhætti, svo og heilbrigðiseftir-
lit á vegum heilbrigðisnefnda sveitar-
félaganna,“ segir í ályktun ráðsins.
„Ráðið telur að umhverflsmál séu svo
nátengd heilbrigði manna, að við
ákvörðun um hvemig yflrstjóm og
framkvæmd þessara mála verði bezt
háttað, sé naúðsynlegt að gefa sér
lengri tíma heldur en er til þingloka
til að gaumgæfa hvaða málaflokkar
íslenskur fiskur,“ sagði Dagbjartur.
Hann sagði að fiskurinn væri orð-
inn lélegur þegar hann kæmi til
Spánar og skaðaði það góða orð sem
íslenskur saltfískur hefði getið sér.
Allt að 14 dagar liðu frá því að físk-
urinn væri flakaður eða flattur og
þar til hann væri kominn á leiðar-
enda á Spáni. „Það er fyrst og fremst
einn aðili á Spáni, sem hefur keypt
þennan fisk. Honum sinnaðist við
SÍF og hann hætti að skipta við
og stofnanir skuli lúta fyrirhugaðri
yfírstjórn."
Áfram segir í ályktuninni: „Gert
er ráð fyrir í framlögðu frumvarpi
að framkvæmd eftirlits verði fyrst
og fremst í höndum umhverfisráðu-
neytis og löggæzluaðila. Þessu vill
ráðið mótmæla, þar sem það telúr,
að eftirlitið sé virkast heima í hér-
aði, þ.e. í höndum heilbrigðiseftirlits
sveitarfélaga eins og nú er.“
okkur vegna þess að við breyttum
sölufyrirkomulagi okkar,“ sagði
Dagbjartur.
Jón Ásbjörnsson sagði hins vegar
að ferski fískurinn væri fluttur héðan
í frystigámum við einnar gráðu frost,
en fískurinn frysi hins vegar ekki
fyrr en við 1,7 gráðu frost. í mesta
lagi tæki það 10 daga að koma fískin-
um til Spánar og verðlækkun vegna
gæðaaffalla á honum væri innan við
1%
Grímur Þór Valdimarsson, for-
stjóri Rannsóknastofnunar fiskiðnað-
arins, sagði að þegar fiskur væri
fluttur héðan með skipum og bílum
til Spánar og saltaður þar, væri hrá-
efnið geymt lengur en þegar fískur-
inn er saltaður hérlendis. Því mætti
ætla að hann gæfi af sér verri afurð
í fyrra tilfellinu. „Hins vegar þyrfti
að kanna með tilraunum hvort þessi
gæðamunur er verulegur," sagði
Grímur Þór Valdimarsson.
Jón Ásbjömsson sagði að á Spáni
væri 1,5% tollur á ferskum íslenskum
físki. „Á Spáni er minni tollur á
ferskum físki en söltuðum og þar
fæst hlutfallslega hærra verð fyrir
ferskan físk en saltaðan," sagði
hann. Jón sagði að íslendingar seldu
fyrsta flokks línu- og færafísk til
Spánar og skilaverð til framleiðenda
fyrir fersk flök, sem við seldum þang-
að, væri 30-45 krónum hærra en
fyrir kíló af frystum fiökum, sem
seld væru til Bretlands.
Hann sagði að samtals hefðu 25
áðilar framleitt fyrir hann flök og
flattan físk og þeir hefðu einnig selt
saltfísk til Spánar í gegnum SÍF.
„Spánveijar borða um eina milljón
tonna af sjávarafurðum á ári en
kaupa helminginn af þeim frá öðrum
löndum, þar af innan við 2% frá ís-
landi. Ferskfiskútflutningur okkar til
Spánar getur þyí ekki haft nein áhrif
á heildarsölu SÍF þangað," sagði Jón
I Ásbjömsson.
Heilbrigðisráð Reykj avíkurborgar:
Umhverfismálafriim-
varp þarf lengri tíma
Heilbrigðisráð Reykjavíkurborgar hefur lýst yfir stuðningi við
tillögur, sem gera ráð fyrir einni yfirsijóm umhverfismála. í álykt-
un ráðsins er hins vegar mælt með því, að lengri tími verði tekinn
en til þingloka til þess að afgreiða það, hvaða mál skuli heyra und-
ir umhverfismálaráðuneyti, sem lagt hefiir verið til að verði stofiiað.
Morgunblaðið/Sverrir
t félagsskap séra Friðriks
Fjöldi barna og ungmenna safhaðist saman við styttu
séra Friðriks Friðrikssonar í Lækjargötu upp úr hádegi
í gær til að minnast 90 ára afmælis KFUM og KFUK.
Morgunblaðið/Sigurður Jónsson
Kornakr-
ar plægðir
undir Eyja-
flöllum
Selfossi.
BÆNDUR undir EyjaQöllum og
í Landeyjum eru byijaðir að
plægja komakra sína og reikna
með að hefja sáningu í næstu
viku. Jörð er þar klakalaus og
það þurr að plæging er mögu-
leg.
*
Iár er reiknað með að sáð verði
um 80 tonnum af byggi í Vest-
ur- og Austur-Landeyjum, í Eyja-
fjallahreppunum og í Vestur- og
Austur-Skaftafellssýslu. Áhugi 1
bænda fyrir byggrækt til heima- j
framleiðslu á fóðri fer vaxandi og j
gert er ráð fyrir að markaður fyr-
ir bygg til sáningar verði 100 tonn
á næsta ári. j
Fiskmassa breytt í krabba
Surimi-neyzla vestan hafe tuttugufaldast á nokkrum árum
SURIMI er heiti á matvælum, sem eru í mikilli tízku í Banda-
ríkjunum um þessar mundir, og eiga sér níu alda sögu í Japan.
Nafnið gæti gefið til kynna ákaflega framandi krásir, en svo er
ekki í raun. Að stofni til er surimi eitthvert einfaldasta form
matvæla sem til er; margþveginn og hreinsaður fiskmassi, sem
með ýmsum tilfæringum er breytt í alls konar sjávarafurðir.
Surimi dulbýst, oft ólöglega, sem krabbi, rækja, humar og hörpu-
diskur á salatbörum og í verzlunum um gjörvöll Bandaríkin.
Bandaríkjamenn neyta á þessu ári um 60.000 tonna af surimi, í
mörgum tilfellum án þess að vita hvað þeir eru að borða. Þetta
er um 20 sinnum meira en árið 1980.
Surimi er ættað frá Japan.
Rekja má verkun þess aftur
um 9 aldir. Japanir framleiða á
aðra milljón tonna af surimi-
afurðum og er það nánast allt úr
Alaska-ufsa. Það hefúr nú orðið
snar þáttur í mataræði Ameríku-
manna. Þar sem verð á ýmsum
sjávarafurðum hefur farið hækk-
andi, hefur surimi komið til sem
ódýrari kostur fyrir veitingahús
og fískbúðir. Nýr krabbi kostar
til dæmis 1.500 til 2.000 krónur
kílóið, en eftirlíkingar úr surimi
500 til 600 krónur.
Vinnsla á surimi er tiltölulega
einföld. Fiskhold, algengast af
Alaska-ufsa, er marið, kælt og
þvegið þar til það verður að þykk-
um massa. Massinn er síðan bætt-
ur með vatnsbindiefnum og sykri
og mótaður í blokkir og frystur.
Til að líkja eftir krabba og humri
til dæmis er gervibragðefnum,
stundum með örlitlu af raunveru-
legum skelfiski, bætt við surimi-
massann, sem síðan er settur í
viðeigandi mót og litaður eftir
kúnstarinnar reglum til að líkja
sem bezt eftir fyrirmyndinni. Fyr-
ir þá, sem til ■
þekkja, er reynd-
ar auðvelt að
greina á milli —
eftirlíkingar og
fyrirmyndar. Su-
rimi er oftazt
með salt-sætu bragði og þéttleiki
þess er öðru vfsi en til dæmis
krabba og humars.
Menn eru misjafnlega hrifnir
af fyrirbærinu og forystumenn
neytendasamtaka hafa bent á að
surimi sé ekki eins næringarríkt
og venjulegar sjávarafurðir.
Rannsóknir gefa til kynna að
minni fíta og kólesteról sé í surimi
en mörgum fisktegundum. Að
auki er minna af próteini í því og
mun meira af sykri og salti.
Venjulegt surimi, um 100 grömm,
inniheldur 735 milligrömm af
natríum, um það bil fjórum sinn-
um meira en er í hörpudiski og
níu sinnum meira en í lúðu. Enn-
fremur fellur út við þvottinn mik-
ið af vítamínum og steinefnum
svo og fita eins og omega-3 fitu-
sýran, sem talin er geta varið
fóik fyrir hjartasjúkdómum.
eftir Hjört Gtslason
Framleiðendur gera sér vissulega
ljósar þessar staðreyndir, en segja
að surimi sé verksmiðjuframleidd-
ur þægindamatur og sé ekkert
síðri en margur annar matur. Það
innihaldi til dæmis meira prótein
en egg og jógúrt.
Samkvæmt lögum vestan hafs
verður að merkja pakkað surimi
sem eftirlíkingu, nema næringar-
gildi þess hafi verið aukið til jafn-
vægis við krabba, hörpudisk eða
■■■■I aðrar sjávaraf-
urðir. Þessar
reglur eru sagð-
ar sniðgengnar í
miklum mæli, en
sambærilegar
reglur um veit-
ingahús gilda aðeins í Maine, þar
sem raunveruleikinn er enn rnikils
metinn.
Færeyingar eru lengst komnir
af Norðurlöndunum í vinnslu á
surimi og krabbalíki úr því. Su-
rimi-vinnslan hefur bæði verið um
borð í verksmiðjuskipum og á
landi, en ekki gengið samkvæmt
áætlun. Eitt stærsta verksmiðju-
skip Vestur-Evrópu, Olav í Garð-
astovu, áður Reynsatindur, hefur
stundað veiðar á kolmunna, sem
notaður er í surimi, en dæmið
gekk ekki upp, bæði vegna þess
að ekki fékkst nægilega hátt verð
fyrir afurðina og vegna þess að
fjármagnskostnaður bugaði út-
gerðina. Norðmenn hafa farið sér
hægt í þessari vinnslu, en hafa
þó sett upp tilraunavinnslu, til að
geta metið hvort vinnsla að ein-
hveiju marki borgi sig. Rann-
sóknastofnun fískiðnaðarins stóð,
í samvinnu við Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna, fyrir tilrauna-
vinnslu á surimi í Hraðfrystihúsi
Hellissands fyrir nokkrum árum.
Útkoman var ekki viðunandi af
ýmsum sökum.
Nýting í surimi-vinnslu er ákaf-
lega slæm miðað við aðra vinnslu,
eða aðeins 20 til 25% miðað við
físk upp úr sjó. Markaðsverð á
afurðinni er nálægt 180 til 200
krónum eftir gæðum og þar sem
nýting hráefnisins er slæm, verður
hráefnisverð að vera mjög lágt til
að vinnslan borgi sig. Fjögur til
fimm kíló af físki upp úr sjó þarf
því til að vinna eitt kíló af surimi
svo helztu nytjategundir okkar
koma ekki til greina. Helztu mögu-
leikar okkar á þessari vinnslu eru
að nýta kolmunna, spærling og
gulllax, en þessar físktegundir eru
allar vannýttar hér við land. Vegna
kröfu um ferskleika yrði einnig
nauðsynlegt að vinna megnið af
aflanum um borð í verksmiðjuskip-
um, því verð fellur ört í samræmi
við minnkandi gasði. Uklega eru
möguleikar okkar á þessu sviði
fremur takmarkaðir, því útgerðin
þarf sitt fyrir aflann, sennilega
meira en vinnslan og markaðurinn
geta borgað.
Aukning neyzlu rétta úr surimi
getur einhver áhrif haft á sölu
sjávarafurða íslendinga, en þess
ber að gæta að surimi kemur fyrst
og fremst í stað skelfísks og
krabba (auk unninna „kjötvara"),
en bolfískur er undirstaða sölu
sjávarafurða okkar vestan hafs.
Sig. Jóns.