Morgunblaðið - 26.04.1989, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. APRÍL 1989
Geislað grænmeti
en ekki geislavirkt
eftir dr. Björn
Sigurbjörnsson
Bemhard Jóhannesson, garð-
yrkjumaður í Borgarfirði ritar grein
í Morgunblaðið 21. mars s.l., m.a.
um nauðsyn þess að herða eftirlit
með eiturefnainnihaldi og geisla-
magni innflutts grænmetis. Því
miður gætir í þessari annars ágætu
grein misskilnings hvað varðar
geislun grænmetis til að auka
geymsluþol þess.
Sannleikurinn er sá að grænmeti
(og önnur matvæli) sem geislað er
með gamma geislum, röntgengeisl-
um eða rafeindum til þess að auka
geymsluþol, verður alls ekki geisla-
virkt fremur en þeir sem láta taka
af sér röntgenmynd verða geisla-
virkir.
Geislun grænmetis i þessum til-
gangi á því ekkert skylt við kjam-
orkuslysið í Chemobyl. Þá féll til
jarðar geislavirkt efni sem gerði
grænmeti og önnur matvæli á við-
komandi svæðum geislavirk. Geisla-
virk matvæli em hættuleg, enda
var neysla matvæla með of miklu
geislamagni bönnuð frá þessum
svæðum. Það er enginn vandi að
mæla geislavirkni í matvælum en á
hinn bóginn er ekki hægt að ganga
úr skugga um, hvort matvæli hafi
verið í geislameðferð, því að hún
skilur ekki eftir sig neinar breyting-
ar sem unnt er að mæla nema hvað
geisluð matvæli geymast mun leng-
ur óskemmd.
Geislun matvæla með allt að 10
kGy er algjörlega skaðlaus neytend-
um. Þetta er niðurstaða staðla-
skrámefndar Sameinuðu þjóðanna
og byggð á áratugalöngum rann-
sóknum á áhrifum geislunar á mat-
væli. Staðlaskrámefndin (Codex
Alimentarius Commission), sem
FAO (Alþjóða landbúnaðar- og
matvælastofnunin) og WHO (Al-
þjóðaheilbrigðisstofnunin) standa
að, er skipuð fulltrúum 135 ríkja,
þ. á m. íslands. Codex ijallar um
alla staðla viðkomandi framleiðslu,
meðferð og geymslu matvæla,
„Sannleikurínn er sá að
grænmeti (og önnur
matvæli) sem geislað er
með gamma geislum,
röntgengeislum eða
rafeindum til þess að
auka geymsluþol, verð-
ur alls ekki geislavirkt
fremur en þeir sem láta
taka af sér röntgen-
mynd verða geislavirk-
ir.“
þ. á m. innihald eiturefna og merk-
ingu matvæla í milliríkjaviðskipt-
um. íslandsnefnd Codex sér um
þessi mál fyrir okkar hönd og gæti
leiðbeint um eftirlit með þessum
málum sem Bernhard æskir eftir.
Geislun matvæla er enn sem
komið er lítið útbreidd og varla
Dr. Björn Sigurbjömsson
notuð við útflutt matvæli nema við
gerilsneyðingu krydds. Það er helst
farið að nota þessa aðferð í Suður-
Afríku, Frakklandi og Belgíu og að
einhveiju leyti í Hollandi og Ung-
veijalandi. Þessi aðferð verður þó
brátt tekin í notkun í Bandaríkjun-
um við geislun ávaxta og verið er
að reisa geislunarstöðvar t.d. í Thai-
landi, Malasíu, Bangladesh, Fíla-
beinsströndinni og Kína.
Hins vegar er vaxandi áhugi á
geislun matvæla vegna þess hve
hægt er að geyma geisluð matvæli
(grænmeti, ávexti og fisk) lengi
fersk og ófrosin. Sömuleiðis er
hægt að útiloka salmonella sýkingu,
td. í kjúklingum sem pakkað er
fyrir geislun.
Það væri mikill fengur fyrir ís-
lendinga að geta aukið geymsluþol
á ferskum fiski um 2 vikur með
léttri geislun, þegar milliríkjaversl-
un með geislaðan fisk verður leyfð.
Því miður er töluverð tortryggni
hjá almenningi gagnvart geisluðum
matvælum. Þetta orsakast af þess-
um algenga misskilningi, sem kem-
ur fram hjá Bernhard að geisluð
matvæli séu geislavirk og að geislun
upp að því marki sem Codex Ali-
mentarius-nefndin leyfir sé skaðleg
neytendum.
Það er ekki hægt að auka
geymsluþol allra matvæla með
geislun, td. ekki mjólk og mjólkur-
vara, en flestar aðrar algengustu
matvælategundir geymast mun
lengur óskemmdar og eru hollari
eftir hæfilega geislameðferð. Og við
það má spara sér notkun geymslu-
efna sem oft eru skaðleg heilsu
manna.
Vínarborg 26. marz
Höfúndur er forstjóri sameigin-
legrar deildar FA O og Alþjóða-
kjarnorkustofnunarinnar og for-
maður FAO-neihdar sem {jallar
um geisla virk matvæli.
Píanótónleikar
Athugasemd vegna
kirkj ugarðsins í Viðey
Tónlist
Jón Ásgeirsson
Fjórðu píanótónleikar EPTA voru
haldnir í íslensku óperunni sl.
mánudag en á þeim lék Selma Guð-
mundsdóttir verk eftir Jón Leifs,
Pál Isólfsson, Khatsjatúijan, Janac-
ek, Liszt og Chopin.
Tónleikarnir hófust á Torrek op.
1 nr. 2 eftir Jón Leifs, sérkennilegu
en fallegu verki, er Selma lék mjög
vel, þó hún drægi nokkuð úr forn-
eskjulegri hörku þess. Þijú píanólög
eftir Pál ísólfsson eru leikandi létt-
ar tónsmíðar, sem vel má skerpa
með óhaminni kátínu, auk þess að
þar er einnig að hafa ljóðræna við-
kvæmni, sem Selma vann oft fal-
lega úr.
eftir Janacek, er samin í minningu
verkamanns, sem lést í pólitískum
átökum. Verkið er í tveim þáttum
en sá þriðji hefur með einhveijum
hætti glatast, enda liðu nær tveir
áratugir áður en sónatan fékkst
gefin út. Þetta verk þarf að leika
með þeirri ógn og tilfinninga-
spennu, sem einkenndi frelsisátök
aldamótaáranna í Evrópu og setti
m.a. mark á starf manna eins og
Smetana og Janaceks. Þrátt fyrir
að margt væri músíkalskt vel gert
hjá Selmu og skýrt mótað, vantaði
þá ógn og sorg sem verkið er þrung-
ið.
Eftir hlé var það rómantíkin,
Waldesrauschen eftir Liszt og b-
moll sónatan eftir Chopin. Selma
Guðmundsdóttir er ágætur píanó-
leikari og leikur mjög músíkalskt
og af töluverðri kunnáttu en í tveim-
eftir Aðalstein
Steindórsson
Vegna blaðaskrifa að undanfömu
um kirkjugarðinn í Viðey vil ég und-
irritaður umsjónarmaður kirkjugarða
þjóðkirkjunnar taka fram eftirfar-
andi:
Þegar uppbygging hófst í Viðey,
þótti við hæfi að kirkjugarðurinn þar
fengi eðlilega lagfæringu í samræmi
við viðreisn annarra mannvirkja. Á
þessum forsendum leitaði Viðeyjar-
nefnd til mín sem og henni bar, og
samráð var haft um hvað gera þurfti.
Einnig var leitað álits annarra sér-
fróðra manna.
Mér var falið að auglýsa væntan-
legar framkvæmdir og það var gert
(dagsett augl.) þann 12. apríl 1988,
samkv. núgildandi lögum um kirkju-
garða, en þar segir m.a. að átta vik-
ur Iíði þar til framkvæmdir hefjist.
Auglýsing birtist þris.-ar sinnum í
útvarpi (rás 1) næst á eftir dánartil-
kynningum að kvöldi (þijá daga) og
birtist þrisvar sinnum í Lögbirtingar-
blaði.
Einnig tók Morgunblaðið þetta
upp í dagbók sína 24. apríl en þann
dálk hygg ég að flestir lesendur
blaðsins líti yfir daglega. í auglýsing-
unum er m.a. tekið fram að fylla
ætti grasflötinn og slétta hann, m.a.
til að ná fram réttum vatnshalla,
einnig að þjappa hann vegna þess
að ýmsir legstaðir höfðu sigið og
söfnuðu til sín vatni. Þá var ákveðið
að fjarlægja sprungnar og hallandi
legstaðagirðingar, og girða garðinn
að nýju. Hér er aðeins um að ræða
yfirborð garðsins. Engri gröf var
raskað og full gát höfð við minnis-
merki. _________
Áður en þetta var gert, var garður-
inn að sjálfsögðu mældur nákvæm-
lega, kortlagður, öll leiði og minnis-
merki staðsett og skráð. Var það
gert til þess að hægt væri að ganga
frá öllu eins aftur.
Hvað aðferðina við framkvæmdina
varðar, er það viðtekin venja að til
þess séu notuð vélknúin tæki. Má
þar benda á,' að í kirkjugörðum vitt
um land er slíkum tækjum beitt,
einnig við grafartöku hvar sem hægt
er að koma því við. Hljóta þau þá
óhjákvæmilega að aka yfir eldri graf-
ir eða hluta þeirra. Hefur það tíðkast
án þess að fundið væri að enda
gætt þess að fara að með fullri gát.
í Viðey var framkvæmdin sjálf í
höndum byggingarstjóra undir stjóm
Viðeyjamefndar.
Til nánari upplýsingar á erindi
þessu vil ég segja frá eftirfarandi:
í byijun starfs míns óskaði sóknar-
nefnd ein eftir sléttun á garði til
þess að hún gæti hirt hann sómasam-
lega og fólk kæmist leiðar sinnar um
garðflötinn og einnig til hreinsunar
á áragömlu illgresi. Að venjulegum
undirbúningi loknum vegna fyrir-
hugaðra framkvæmda veltum við því
fyrir okkur hvort það væru helgi-
spjöll að nota dráttarvél til verksins.
Við leituðum álits prófastsins á
staðnum, þjóðþekkts klerks og menn-
ingarfrömuðar.
Svar hans við okkur var: Þegar
farið er inn í garðinn til góðs, til að
fegra hann og bæta, sé ég enga
ástæðu til annars en nota vél, enda
sé henni beitt af varfæmi. Þannig,
telur undirritaður að staðið hafi ver-
ið að verkum í Viðey.
Höfundur er umsjónarmaður
kirkjugarðaþjóðkirkjimnar.
Samtök fyrir
þá sem hættir
eru að reykja
Að tilhlutan Krabbameinsfé-
lags Reykjavíkur verður haldinn
undirbúningsfundur að stofnun
samtakanna SA (smokers anony-
mus) fimmtudaginn 27. apríl.
Samtökin munu starfa í anda
AA-hreyfingarinnar með það að
markmiði að styðja fólk í þeirri við-
leitni að halda sig frá tóbaki eftir
að það hættir að reykja.
Undirbúningsfundurinn verður
haldinn í húsakynnum Krabba-
meinsfélagsins í Skógarhlíð 8 í
Reykjavík og hefst kl. 20.00.
I fundarlok verður sýnd myndin
„Dauðinn í vestri" (Death in the
West) sem verið hefur mikill þyrnir
i augum tóbaksframleiðenda .um
árabil.
Allir sem em að kljást við þenn-
an vanda era velkomnir og þeir sem
verið hafa á námskeiðum félagsins
era sérstaklega hvattir til að láta
sjá sig og taka með sér gesti.
(Fréttatilkynning)
Símar3S408og 83033
AUSTURBÆR
Sjafnargata - Fjölnisvegur
Tokkatan eftir Khatsjatúijan var
á köflum nokkuð dauf en fallega
leikin. í því verki má leika með
hraðann nokkuð óhóflega, því tón-
hugmyndir verksins era í raun að-
eins leikbrellur, sem þá fyrst verða
spennandi, sem hraðinn verður æsi-
legri.
Sónatan „Fyrsti október 1905“,
ur síðustu verkunum vantaði þ
punktinn yfir i-ið. Það var sérkenn
legt hversu hljóðfærið svaraði mis
jafnlega, þegar notaður var vinsti
pedallinn. Tónninn varð stundur
undarlega flár og jafnvel glami
andi, einkum ef laglínan var leiki
skýrar en undirraddimar.
LEIÐRETTING
ÞAU MISTÖK urðu við birtingu greinar Friðriks Sophussonar
í blaðinu í gær, að tafla ásamt texta, sem átti að birtast sérstak-
lega með greininni, var birt sem hluti hennar.
Morgunblaðið birtir þessa töflu á ný ásamt texta. Þingmaðurinn
er beðinn velvirðingar á þessum mistökum.
Hreinn hagnaður í sjávarútvegi sem hlutfall af tekjum (m.v. 6%
ávöxtum stofnijár).
Grunndæmi Dæmi 1 Dæmi 2 Dæmi3
Með verðbót. Án verðbóta Án verðbóta Án verðbóta
á freðfiski á freðfiski á freðfiski á freðfiski
% % % %
Veiðar og vinnsla -3 -34 -TO -10
Veiðar -4K -414 -54 -7
Vinnsla -44 -34 -5 -7
Frysting -2 -7 -34 -34
Söitun 2 134 -1
Grunndæmið sýnir afkomuna með verðbótum á freðfísk og sér-
stakri tímabundinni endurgreiðslu uppsafnaðs söluskatts. Dæmi 1
sýnir afkomuna án þessara greiðslna. í dæmum 2 og 3 er lagt mat
á afkomu botnfískveiða og vinnslu miðað við að almennar launabreyt-
ingar verði hliðstæðar og í kjarasamningi BSRB og ríkisins. í þessum
dæmum er því reiknað með að laun í fiskvinnslu hækki hlutfallslega
eins og í kjarasamningi BSRB og ríkisins. I dæmi 2 er reiknað með
4% hækkun launa. Þetta dæmi gæti því sýnt áætlaða afkomu grein-
anna í júní mánuði næstkomandi eftir að fyrstu áhrif kjarasamning-
anna hafa komið fram. í dæmi 3 er hins vegar reiknað með 914%
hækkun launa, eða eins og áætlað er að BSRB laun hækki á samn-
ingstímanum til loka nóvember. Dæmið sýnir því í reynd áætlaða
afkomu greinanna í lok samningstíma BSRB að öllu öðra óbreyttu
en launum og tengdum liðum.
(Þjóðhagsstofnun 14. apríl 1989)