Morgunblaðið - 19.05.1989, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. MAÍ 1989
Minning:
TheodórA. Jónsson
framkvæmdastjóri
Fæddur 28. júní 1939
Dáinn 7. maí 1989
Hinn 7. þessa mánaðar lést í
Reykjavík Theodór A. Jónsson á
fímmtugasta aldursári. Hann var
um árabil formaður Sjálfsbjargar,
landssambands fatlaðra og fram-
kvæmdastjóri þess.
Theódór sat í fulltrúaráði Ör-
yrkjabandalags íslands um árabil
og var varamaður í stjóm þess.
Hann var ávallt reiðubúinn að lið-
sinna samtökunum þegar eftir var
leitað. Hann flutti mál sitt af slíkri
röggsemi og festu að ætðið vakti
athygli þeirra sem á hlýddu.
Theódór var jafnan framarlega í
flokki þeirra sem ruddu brautina í
málefnum fatlaðra. Hann var vara-
formaður stjómamefndar um mál-
efni fatlaðra á ámnum 1984-1988
og hann átti frumkvæði að því sam-
starfi sem Sjálfsbjörg og síðar Ör-
yrkjabandalag íslands hafa átt við
verkalýðshreyfinguna í landinu.
Theodór vissi mæta vel að aldrei
vinnst sigur í nokkm máli með ein-
angraði baráttu og því haslaði hann
sér ekki einungis völl í félögum
fatlaðra heldur var hann virkur í
starfi Framsóknarflokksins.
Við fráfall Theodórs sér Sjálfs-
björg á bak einum af frumheijum
sínum og samtök fatlaðra hafa
misst einn af sínum ötulustu bar-
áttumönnum.
Arnþór Helgason,
formaður stjórnar Ör-
yrkjabandalags íslands.
Mig langar hér til að kveðja vin
minn og félaga Theodór A. Jónsson
með nokkmm orðum.
Á skömmum tíma hafa verið
höggvin tvö stór skörð í vinahóp
minn í Hátúninu og víst er að það
verður tómlegt að koma þar við í
næstu ferð minni suður.
Ég kynntist Theodóri ekki alveg
strax er ég hóf að venja komur
mínar í Hátún 12. Mín fyrstu störf
fýrir félagið okkar tengdust æsku-
lýðsmálum Reykjavíkurfélagsins. Á
einhvem hátt fannst mér Theodór,
sem formaður Landssambandsins,
hlyti að vera langt yfir mig hafinn
og æskulýðsbrölt okkar ungu félag-
anna. I þeim efnum skjátlaðist mér
hrapalega því er ég fór að kynnast
Theodóri varð mér ljóst að það hafði
verið hann umfram aðra af eldri
félögunum er hafði hvatt til aðgerða
í æskulýðsmálum félaganna. Studdi
hann okkur alla tíð heils hugar því
hann vissi vel hver væri grunnur
sem og framtíð félaga, sem Sjálfs-
bjargar.
Eftir því sem ég þroskaðist í fé-
lagsstarfinu sótti ég meir og meir
stuðning til Theodórs. Var alltaf
mjög gott að geta kíkt inn á skrif-
stofu hans, rabbað um líðandi
stund, félagsmál, eða jafnvel um
nýjasta slúðrið og taka hressilega
í nefið um leið. Þessara stunda
sakna ég mjög.
Kveð ég nú vin minn Theodór
að sinni með miklum söknuði og
þakka honum um leið fýrir allt.
Ásgeir Sigurðsson
Að morgni sunnudagsins 7. maí
hringdi formaður Landssambands
Sjálfsbjargar í mig og tjáði mér að
hann hefði sorgarfréttir að færa,
Theodór hefði látist þá um nóttina.
Theodór A. Jónsson var ein af drif-
fjöðrum Sjálfsbjargar landssam-
bands fatlaðra allt frá stofnun þess
til dauðadags. Það var sama hvaða
málefni kom upp, hann var alltaf
með réttu svörin og ráðleggingam-
ar. Ég hef þekkt Theodór í um 20
ár eða eftir að ég fór að taka þátt
í starfi landssambandsins og með
árunum urðum við betri og nánast
félagar.
Munum við hjónin sakna vináttu
hans og vottum aðstandendum hans
okkar innilegustu samúð, guð blessi
minningu hans.
Friðrik Á. Magnússon
Það var bjart þann 1. maí 1961
þótt vorið væri kalt. Á hlaðinu á
Bifröst stóð hópur ungs fólks.
Þrjátíu og tvö höfðu verið við nám
í Samvinnuskólanum tvo undan-
fama vetur og voru nú á leiðinni út
í lífið. Framtíðin var spennandi en
þó var tregi í hópnum. Að baki var
indæll tími í hópi góðra félaga,
nemenda og kennara. Skólaheimilið
á Bifröst skilaði öllum til nokkurs
þroska. Þar tóku dauðfeimnir ungl-
ingar stakkaskiptum og veganestið
þaðan hefur dugað vel.
Á Bifröst var heimavistin á þrem-
ur hæðum og haustið 1959 var
okkur atta strákum vísað í kjallar-
ann. Átta stúlkur voru í hinum
helmingi þeirrar vistar og lokað á
milli eins og þá var siður. En við
þessir átta nýliðar töldum okkur
talsverða menn. Stofnuðum okkar
eigið félag og héldum reglubundna
fundi þar sem ólíklegustu mál vom
rædd, við gáfum út blað og stóðum
síðar um veturinn fyrir eigin kvöld-
vöku. Tengsl bekkjarfélaga í Sam-
vinnuskólanum hafa alltaf verið
sterk, en sennilega hafa vináttu-
bönd þessara áttmenninga verið
sterkari eftir vetrardvöl í þessu litla
samfélagi okkar.
Við vorum víðsvegar að af
landinu. Einn var strandamaður,
uppalinn á Hólmavík þótt hann
hefði undanfarið búið í Reykjavík.
Theodór A. Jónsson hét hann, mjög
hress náungi, alltaf til í allskonar
sprell, mikill námsmaður og alltaf
fús til að leiðbeina og aðstoða ef
með þurfti, hvort sem var í leik eða
starfi. Ekki varð honum heldur
skotaskuld úr því að taka til máls
á skólafélagsfundum eða annar-
staðar þar sem þurfti að sækja eða
veija mál. Hann var heldur ekki
óvanur því, hafði tekið mikinn þátt
í starfi Sjálfsbjargar, landssam-
bands fatlaðra, og varð um þetta
leyti formaður samtakanna og var
það óslitið til 1988.
Já, vel á minnst, fatlaðir. Eigin-
lega gleymdum við því alltaf. Samt
var það svo, að um fermingu hafði
Teddi fengið lömunarveiki í faraldri
sem þá gekk um landið og síðan
steig hann aldrei í fætuma. Samt
fór hann einn og óstuddur í skóla
þar sem hann þekkti engan en þar
sem nóg var af stigum. Kjarkurinn
brást Tedda ekki.
Og þegar þurfti að fara á milli
hæða var orðalaust tekið undir
hjólastólinn og við vorum fljót að
læra réttu tökin. Oft var líka slegið
á létta strengi um ökumannshæfi-
leika þess sem í það og það skiptið
ýtti stólnum á undan sér. Þetta
varð okkar mikill lærdómur og höf-
um við, held ég, síðan getað um-
gengist fatlað fólk án þeirrar upp-
gerðar sem heilum er tamt að sýna
í návist fatlaðra.
Og Teddi var ekki aðeins góður
námsmaður og ljúfur félagi, líka
var hann ágætur skákmaður og
brids spilaði hann um árabil með
góðum árangri og ekki varð honum
mikið fyrir að koma hugsunum
sínum á blað. Þessir hæfileikar
hans dugðu vel í óþreytandi starfí
að málefnum fatlaðra og samtök
þeirra leiddi hann til virðingar. Þær
voru ljótar sumar sögumar sem
hann kunni um aðbúnað fatlaðra
og framkomu í þeirra garð. Þá fann
maður skapið brenna undir en alltaf
var honum ljóst að með ofsanum
vinnst lítið. Með ró en ódrepandi
seiglu vann hann sitt starf og því
eiga margir honum skuld að gjalda.
Margar skemmtilegar minningar
á ég frá kynnum okkar Tedda. Við
héldum alltaf sambandi þótt stund-
um væri langt á milli okkar. Nokkr-
um sinnum hittumst við á erlendri
grund þar sem hann sótti iðulega
fundi og ráðstefnur. Þá var tæki-
færið jafnan gripið til einhverra
skemmtilegheita. Eitt sinn hitti ég
hann og nokkra félaga hans héðan
að heiman í Kaupmannahöfn og
átti með þeim góða kvöldstund.
Kátari hóp hef ég ekki hitt. Hreyf-
ingar voru hamlaðar en hugurinn
var óskertur, sá brandur var óspart
hvattur og honum beitt gegn óblíð-
um_ örlögum.
Ég minnist líka sumarleyfis sem
við fórum í til Ítalíu. Það var með
litlum hópi norðmanna sem ekkert
höfðu haft saman við fatlaða að
sælda. Og þegar í hópnum birtist
maður í hjólastól höfðu sumir orð
á, hvort það yrði ekki heilmikið
vesen að hafa svona mann með.
Ég sagði fólkinu að bíða og sjá. Og
í ferðalok sagði einn við mig: „Ég
hefði aldrei trúað að það væri svona
gaman að vera með fötluðum
manni.“ Enn einu sinni hafði Teddi
auðgað líf samferðamannanna.
Ur þessari ferð gleymi ég seint
þegar við fórum tveir einir síðla
kvölds að kanna leyndardóma Fen-
eyja, og ég fékk hrós fýrir góða
ökumannshæfileika um tröppur og
stíga borgarinnar. Það kvöld enduð-
um við í húsagarði ítalskrar fjöl-
skyldu við höfðinglegar veitingar.
Þar voru ekki tungumálaerfiðleik-
arnir þótt hvorir tveggja töluðu sitt
mál.
Þannig mætti lengi rekja sögu
vináttu og lærdóms í samveru með
Tedda. Nú er sögunni lokið en minn-
ingamar standa. Þann mikla fjár-
sjóð skilur hann eftir.
í dag kveðjum við Theodór A.
Jónsson hinstu kveðju, ég þakka
viðkynninguna og votta aðstand-
endum samúð. Fjársjóðinn munum
við varðveita um ókomin ár.
Guðmundur R. Jóhannsson.
Enn er höggvið skarð í raðir
Sjálfsbjargarfélaganna. Og nú er
það Theodór.
Margir verða til að minnast hans
og rekja störf hans og baráttu. í
huga mínum minnir Theodór mig á
eitthvað þungt, eins og akkeri eða
klett sem stendur upp úr úfnum
sjónum. Það var oft eins og allir
biðu eftir því að Theodór tæki til
máls. Og hann tók alltaf til máls
að lokum og þá urðu rök minni
spámanna oft léttvæg.
En þó að Theodór væri góður
félagi þá var skelin á honum þykk.
A.m.k. liðu tvö ár áður en sá sem
þetta skrifar komst inn úr þessari
skel. En þá var maður líka kominn
inn fyrir fram á síðasta dag.
Síðasta starf Theodórs fyrir sam-
tökin var að undirbúa ráðstefnu um
liðveislu við fatlaða í heimahúsum
þar sem ný stefnumörkun verður
mótuð. í þessari vinnu voru líka
Ólöf, Guðríður og Jóhann Pétur.
Þarna hittum við Theodór síðast
fyrir örfáum dögum.
En þó að Theodór hefði gadda-
vírstugar og tapaði aldrei ró sinni
og rökfestu í starfinu var hann líka
mikill gleðimaður og minnisstæð er
öllum dýrðleg veisla sem hann hélt
þingfulltrúum á síðasta landsþingi
Sjálfsbjargar þegar hann lét af
langri formennsku í Landssam-
bandinu.
í minningu Theodórs er ekkert
annað að gera en að safna liði og
nýjum kröftum. Þó að margt hafi
áunnist í málum fatlaðra er mikið
óunnið. Staða fatlaðra í þjóðfélag-
inu í dag er ekki góð. Og víða ríkir
neyðarástand. Það er mikið verk
að vinna og í minningu Theodórs
ættum við að gera baráttuna mark-
vissari og blása til nýrrar sóknar.
Hrafii Sæmundsson
Mikilhæfur maður er horfinn á
braut.
Theodór A. Jónsson fæddist á
Stað í Staðardal, Steingrímsfirði,
annar sonur hjónanna Helgu Tóm-
asdóttur og Jóns Sæmundssonar,
bónda og hreppstjóra. Þegar Theo-
dór var á bamsaldri fluttist fjöl-
skyldan inn á Hómavík og Jón hóf
störf hjá Kaupfélaginu þar. Fljót-
lega upp úr fermingu fór Theodór
í sumarvinnu suður í Brautarholt á
Kjalamesi. Það sumar fór að bera
á sjúkleika hans og fór hann til
lækninga á Landakotsspítala vegna
þess. Þegar hann var á leið heim
til sín norður á Hólmavík eftir þær
rannsóknir og lækningar varð hann
fyrir því óhappi að bíll sá er hann
var farþegi í valt og lærbrotnaði
hann í því slysi. Theodór náði sér
aldrei eftir það og var í hjólastól æ
síðan.
Leið Theodórs lá þessu næst í
Samvinnuskólann Bifröst og lauk
hann þaðan prófi árið 1961. Að
prófi loknu hóf hann störf hjá
Tryggingastofnun ríkisins og vann
þar í lifeyrisdeild allt til þess að
hann tók við starfi sem forstöðu-
maður Vinnu- og dvalarheimilis
Sjálfsbjargar árið 1973. Því starfí
sinnti hann til dauðadags. Þann 6.
janúar sama ár og Theodór tók við
starfí forstöðumanns Vinnu- og
dvalarheimilis Sjálfsbjargar giftist
hann eftirlifandi eiginkonu sinni
Elísabetu Jónsdóttur. Elísabet átti
tvö böm, Bjama og Kristínu, sem
Theodór gekk í föður stað og þótti
mjög vænt um. Síðustu þijú ár ævi
sinnar bjó Theodór í Sjálfsbjargar-
húsinu í Hátúni 12, Reykjavík.
Theodór var mikilhæfur og af-
kastamikill félagsmálamaður. Hann
stóð frá stofnun Sjálfsbjargar í
eldlínu baráttunnar fyrir breyttu
þjóðfélagi og bættum hag fatlaðra.
Theodór var einn af stofnendum
Sjálfsbjargar, félags fatlaðra í
Reykjavík og nágrenni, 27. júní
1958, þá aðeins 18 ára að aldri.
Hann var ritari Sjálfsbjargar í
Reykjavík fyrstu tvö árin. Arið 1959
Allar nánari upplýsingar færðu á söluskrifstofum
Flugleiða, hjá umboðsmönnum og ferðaskrifstofum.
FLUGLEIÐIR
Söluskrifstofur Flugleiða: Lækjargötu 2, Hótel Esju, Kringlunni
og Leifsstöð. Upplýsingar og farpantanir í síma 25 100.